Για ποια «σοβιετοποίηση» κάνει λόγο;

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζηκώστας //

Σε άρθρο στα ΝΕΑ (12/8) με τίτλο «Σοβιέτ» ο πρώ­ην υπουρ­γός Παι­δεί­ας Κ. Αρβα­νι­τό­που­λος ανα­φέ­ρε­ται στην κατάρ­γη­ση του δικού του νόμου για την ιδιω­τι­κή εκπαί­δευ­ση, κατη­γο­ρώ­ντας την σημε­ρι­νή κυβέρ­νη­ση ότι με τις αλλα­γές που επι­φέ­ρει «σοβιε­το­ποιεί την ιδιω­τι­κή εκπαί­δευ­ση». Ας δού­με ορι­σμέ­νες γενι­κό­τε­ρες πλευ­ρές του ζητήματος.

1. Η εκπαι­δευ­τι­κή πολι­τι­κή είναι κομ­μά­τι της γενι­κό­τε­ρης πολι­τι­κής. Η εκπαί­δευ­ση ως κομ­μά­τι του εποι­κο­δο­μή­μα­τος (δια­τη­ρώ­ντας και τη σχε­τι­κή αυτο­τέ­λεια της) βρί­σκε­ται σε δια­λε­κτι­κή σχέ­ση με την οικο­νο­μι­κή βάση του κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κού συστή­μα­τος, έχει ταξι­κό χαρα­κτή­ρα, εξυ­πη­ρε­τεί δηλα­δή τις ανά­γκες-επι­διώ­ξεις της άρχου­σας τάξης. Πολύ απλά. Δεν μπο­ρεί να υπάρ­χει «σοβιε­τι­κή εκπαί­δευ­ση» σε μία καπι­τα­λι­στι­κή χώρα, πολύ περισ­σό­τε­ρο δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει «σοβιε­τι­κή» ιδιω­τι­κή εκπαί­δευ­ση! Απλά ο αρθρο­γρά­φος συνει­δη­τά κάνει δύο ιδε­ο­λο­γι­κές-πολι­τι­κές λαθροχειρίες:

α. Ταυ­τί­ζει την ακο­λου­θού­με­νη πολι­τι­κή της κυβέρ­νη­σης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με την πολι­τι­κή της πρώ­ην ΕΣΣΔ (και) στο εκπαι­δευ­τι­κό τομέα κατη­γο­ρώ­ντας για «σοβιε­το­ποί­η­ση».

β. Αφού κάνει αυτό την εμφα­νί­ζει ως αδιέ­ξο­δη και απο­τυ­χη­μέ­νη μια και ο σοσια­λι­σμός ανατράπηκε.

2. Η επι­μέ­ρους ρύθ­μι­ση που προ­ω­θεί η κυβέρ­νη­ση για την ιδιω­τι­κή εκπαί­δευ­ση, να αιτιο­λο­γούν δηλα­δή οι σχο­λάρ­χες τις απο­λύ­σεις εκπαι­δευ­τι­κών που θα κάνουν, δεν αλλά­ζει το καθε­στώς «γαλέ­ρας» που επι­κρα­τεί εκεί, στις εργα­σια­κές σχέ­σεις, πολύ περισ­σό­τε­ρο όταν έρχε­ται νέα καται­γί­δα για τα «εργα­σια­κά». Η όλη πορεία της κυβέρ­νη­σης γύρω από το ζήτη­μα της ιδιω­τι­κής εκπαί­δευ­σης είναι μια συνε­χής προ­σαρ­μο­γή προς τις θέσεις και τις απαι­τή­σεις των εργο­δο­τών. Ο «καυ­γάς» Ν.Δ και κυβέρ­νη­σης δεν μπο­ρεί να κρύ­ψει τη στρα­τη­γι­κή του; σύμπλευ­ση και στο χώρο της εκπαί­δευ­σης. Μια και οι δύο είναι πιστοί μαθη­τές-εφαρ­μο­στές της στρα­τη­γι­κής της ΕΕ και του γενι­κό­τε­ρα του κεφα­λαί­ου για την Παι­δεία. Έτσι για παρά­δειγ­μα από κοι­νού υπο­στη­ρί­ζουν την γενί­κευ­ση της μαθη­τεί­ας μέσω της οποία εξα­σφα­λί­ζε­ται φτη­νή ή και τζά­μπα εργα­σία. για το κεφά­λαιο. Μαζί υπο­στη­ρί­ζουν την μεγα­λύ­τε­ρη σύν­δε­ση των Πανε­πι­στη­μί­ων και της Έρευ­νας πάντα για τις σύγ­χρο­νες ανά­γκες του κεφα­λαί­ου. Μαζί κάνουν λόγο για «αξιο­λό­γη­ση», μα΄ζι υπο­στη­ρί­ζουν την υπο­χρη­μα­το­δό­τη­σή της κ.α .

3. Επει­δή όμως κάνει απα­ξιω­τι­κή συνο­λι­κή ανα­φο­ρά για τη «σοβιε­το­ποί­η­ση της Παι­δεί­ας» ας ανα­φερ­θού­με σε ορι­σμέ­νες-γενι­κά- πλευ­ρές του εκπαι­δευ­τι­κού συστή­μα­τος στην ΕΣΣΔ στη­ριγ­μέ­νοι στην πλού­σια αρθρο­γρα­φία-βιβλιο­γρα­φία που υπάρχει.

Α. Το νεα­ρό Σοβιε­τι­κό κρά­τος προ­χώ­ρη­σε από την πρώ­τη στιγ­μή σε μέτρα για τη εξά­λει­ψη του αναλ­φα­βη­τι­σμού, την ταχύ­τα­τη γενί­κευ­ση της υπο­χρε­ω­τι­κής εκπαί­δευ­σης, την οικο­δό­μη­ση-μέσα από τερά­στιες δυσκο­λί­ες και προ­βλή­μα­τα (χωρίς να λεί­πουν και τα λάθη) – της οκτά­χρο­νης έως δεκά­χρο­νης υπο­χρε­ω­τι­κής απο­κλει­στι­κά δημό­σιας και δωρεά πολυ­τε­χνι­κής εκπαί­δευ­σης. Το 1930, μόλις το νεα­ρό σοσια­λι­στι­κό σύστη­μα, ανα­κοί­νω­σε πως περ­νά στην εκπαί­δευ­ση για όλα τα παι­διά (από 8 χρο­νών) για του­λά­χι­στον 4 τάξεις. Το 1939 απο­φα­σί­στη­κε το πέρα­σμα στην 7τάξια υπο­χρε­ω­τι­κή εκπαί­δευ­ση, το 1958 στην 8τάξια, κι από το 1977 στην 10τάξια υπο­χρε­ω­τι­κή, γενι­κή και μέση εκπαίδευση.

Β.  Ο κρα­τι­κός, δημό­σιος και δωρε­άν χαρα­κτή­ρας της εκπαί­δευ­σης ήταν η βάση της εφαρ­μο­γής ενός ενιαί­ου τύπου εκπαί­δευ­σης, της πολυ­τε­χνι­κής. Όλα τα σχο­λεία γενι­κής μόρ­φω­σης άνοι­ξαν για όλο το λαό και απα­γο­ρεύ­τη­καν τα ιδιω­τι­κά. Καθιε­ρώ­θη­κε η δωρε­άν Παι­δεία και η κοι­νή φοί­τη­ση των δύο φύλων στα σχο­λεία. Χωρί­στη­κε το σχο­λείο από την Εκκλη­σία και η Εκκλη­σία με τη σει­ρά της από το Κρά­τος. Απα­γο­ρεύ­τη­καν οι θρη­σκευ­τι­κές τελε­τές και η διδα­σκα­λία οποιου­δή­πο­τε θρη­σκευ­τι­κού δόγ­μα­τος στα σχο­λεία και καταρ­γή­θη­καν οι σωμα­τι­κές τιμω­ρί­ες. Κατα­κτή­θη­κε το δικαί­ω­μα των εθνι­κο­τή­των να σπου­δά­ζουν στη μητρι­κή τους γλώσ­σα, τέθη­καν οι βάσεις για τη δημιουρ­γία του σοβιε­τι­κού συστή­μα­τος κοι­νω­νι­κής προ­σχο­λι­κής δια­παι­δα­γώ­γη­σης, εκπο­νή­θη­καν και εφαρ­μό­στη­καν νέες αρχές εισα­γω­γής στα ανώ­τε­ρα εκπαι­δευ­τι­κά ιδρύ­μα­τα που πλέ­ον άνοι­ξαν τις πόρ­τες τους στην εργα­τι­κή τάξη και τους αγρό­τες που μέχρι το 1917 ήταν προ­νό­μιο των ανώ­τε­ρων τάξε­ων. Συνο­λι­κά, σε σχέ­ση με την προ­πο­λε­μι­κή περί­ο­δο, το μορ­φω­τι­κό επί­πε­δο των Σοβιε­τι­κών ανθρώ­πων αυξή­θη­κε σχε­δόν 7 φορές. Η εικό­να είναι ακό­μα πιο απο­κα­λυ­πτι­κή, αν κάποιος συγκρί­νει ανά κοι­νω­νι­κές ομά­δες του πλη­θυ­σμού: Στους υπαλ­λή­λους αυξή­θη­κε 2 φορές, στους εργά­τες 10 φορές, στους κολ­χόζ­νι­κους (εργα­ζό­με­νοι στις συνε­ται­ρι­στι­κές αγρο­το­κτη­νο­τρο­φι­κές μονά­δες) πάνω από 40 φορές.

Γ.Τα στοι­χεία μιλούν π.χ για την ανώ­τα­τη εκπαί­δευ­ση από μόνα τους: Στην ανώ­τα­τη εκπαί­δευ­ση, ο αριθ­μός των φοι­τη­τών από 127,4 χιλιά­δες το 1914, σκαρ­φά­λω­σε στους 542 χιλιά­δες το 1937, για να φτά­σει τα 2,15 εκα­τομ­μύ­ρια το 1959, τα 4,8 εκ. το 1975 και τα 5 εκ. το 1987. Συνο­λι­κά, ο αριθ­μός των ανθρώ­πων που από­κτη­σαν ανώ­τα­τη μόρ­φω­ση από 1,2 εκα­τομ­μύ­ρια το 1939 αυξή­θη­κε στα 21 εκα­τομ­μύ­ρια ανθρώ­πους στα τέλη της δεκα­ε­τί­ας του ’80. Στα ανώ­τα­τα εκπαι­δευ­τι­κά ιδρύ­μα­τα της ΕΣΣΔ, οι φοι­τη­τές απο­λάμ­βα­ναν υψη­λού επι­πέ­δου παρο­χές, ως απο­τέ­λε­σμα της μέρι­μνας του σοβιε­τι­κού κρά­τους. Η φοί­τη­ση ήταν απο­λύ­τως δωρε­άν. Ο φοι­τη­τής δεν πλή­ρω­νε τίπο­τε για τα μαθή­μα­τα, τα εργα­στή­ρια, τα βιβλία, τα ανα­λώ­σι­μα, εξέ­τα­στρα κλπ. Είχαν δωρε­άν πρό­σβα­ση σε ιατρι­κές υπη­ρε­σί­ες, νοσο­κο­μεια­κή περί­θαλ­ψη, αθλη­τι­κές (γυμνα­στή­ρια, γήπε­δα κ.ά.) και πολι­τι­στι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες (αίθου­σες, μου­σι­κά όργα­να κ.ά.).Μέσω του πανε­πι­στη­μί­ου, οι φοι­τη­τές είχαν δωρε­άν πρό­σβα­ση σε τόπους δια­κο­πών και ανα­ψυ­χής, ενώ οργα­νώ­νο­νταν διά­φο­ρες του­ρι­στι­κές δια­δρο­μές. Όλα τα ανώ­τα­τα εκπαι­δευ­τι­κά ιδρύ­μα­τα διέ­θε­ταν εστί­ες και λέσχες, για να καλύ­πτουν τις ανά­γκες των φοι­τη­τών και σπου­δα­στών τους. Όσο για το επι­στη­μο­νι­κό επί­πε­δο απλά να τονί­σου­με ότι στην ΕΣΣΔ ανα­λο­γού­σαν τα 20–25% των νέων τεχνι­κών λύσε­ων και επε­ξερ­γα­σιών (εφευ­ρέ­σεις) που κατα­χω­ρού­νταν κάθε χρό­νο σε ολό­κλη­ρο τον κόσμο. Και φυσι­κά μετά την λήψη πτυ­χί­ου δεν υπήρ­χε πρό­βλη­μα επαγ­γελ­μα­τι­κής εξασφάλισης!