Στο 1ο μέρος 🌲 “Χριστούγεννα 1954: 🍁 Κυκλοφορεί η «Επιθεώρηση Τέχνης»” του αφιερώματος στο ιστορικό μηνιαίο περιοδικό γραμμάτων και τεχνών που πρωτοκυκλοφόρησε πριν 65 χρόνια, και έκλεισε με την επιβολή της στρατιωτικής χούντας των συνταγματαρχών, έγινε προσπάθεια να βγουν ορισμένα συμπεράσματα -«πολιτικού δείγματος γραφής», που συμπυκνώνονται στα εξής:
- Μέσα από τη μαρξιστική προσέγγιση — εργαλείο «βάση + εποικοδόμημα»
- Η σωστή διάσταση της «Επιθεώρησης», προκύπτει από την ίδια τη θέση του διανοούμενου στην αστική κοινωνία
- Τα πράγματα είναι πιο δύσκολα όταν ο υποκειμενικός παράγοντας ‑η εργατική πρωτοπορία, σε δοσμένη περίοδο είναι (πολύ) κάτω από τις ανάγκες και περιορισμένη η εμβέλειά της στο συγκεκριμένο κοινωνικό στρώμα (διανόηση).
Στο 1ο τεύχος της ΕΤ υπάρχει ένα πολύ σοβαρό άρθρο του Μάρκου Αυγέρη με τίτλο «Θεωρητικά στοιχεία της κριτικής (μελέτη)» ‑παραθέτουμε τις δυο πρώτες σελίδες (οι υπογραμμίσεις δικές μας)
Η τέχνη είναι δεμένη με το χρόνο και τον τόπο πού γεννήθηκε. Το έργο της τέχνης προσδιορίζεται και στην μορφή και στο περιεχόμενο από την εποχή του κ’ εκφράζει την εποχή του.
Η εποχή παίζει αποφασιστικό ρόλο και στις ιδέες και στα θέματα και στις τεχνοτροπίες, ακόμα και στα στοιχεία πού χρησιμοποιεί ή τέχνη από τα περασμένα.
Η κριτική πού χρησιμοποιεί την ιστορικοκοινωνική μέθοδο μελετάει το έργο τέχνης από τις τρεις κύριες πλευρές του :
- από την αντικειμενική του πλευρά και βρίσκει τους αντικειμενικούς παράγοντες που συντέλεσαν στη διαμόρφωση του, τοποθετεί δηλαδή το έργο και το εξετάζει μέσα στο ιστορικό κοινωνικό περίγυρο πού το γέννησε.
- από την υποκειμενική του πλευρά κι εξετάζει το έργο σε συσχετισμό με το δημιουργό του ερευνώντας τα υποκειμενικά κίνητρα που συνέργησαν στη διαμόρφωση του, δηλαδή, την προσωπικότητα του τεχνίτη, την ψυχολογία του, τον τρόπο πού επηρεάζεται κι αντιδρά στο περίγυρο του, τη θέση πού παίρνει μέσα στην ιστορική κίνηση της εποχής του και την κοινωνική του κατάταξη, την κοινωνική συνείδηση πού εκφράζει και
- την καθαρά αισθητική πλευρά του έργου τέχνης, δηλαδή τους αισθητικούς κανόνες, πού είναι αναγκασμένο να τηρεί κάθε έργο τέχνης, για να μπορεί μ’ αυτούς να πραγματώνει το αισθητικό αποτέλεσμα, να εκφράζει δηλαδή μια παράσταση ζωής.
Εννοείται πώς οι αντικειμενικές συνθήκες του περίγυρου επηρεάζουν αποφασιστικά και τα υποκειμενικά κίνητρα του έργου τέχνης, δηλαδή την προσωπικότητα του τεχνίτη και τα δυο αυτά κίνητρα μαζί τα υποκειμενικά δηλαδή και τ’ αντικειμενικά, κατευθύνουν και τις αισθητικές τάσεις του έργου τέχνης.
Περιεχόμενο και μορφή αποτελούν μια ενότητα- όταν το περιεχόμενο βρει την καλύτερη του έκφραση βρήκε τη μορφή του. Απάνω σ’ αυτό το αποτέλεσμα γίνεται ή αισθητική κρίση.
Οι ιστορικές και κοινωνικές καταστάσεις κάθε εποχής, οι κοινωνικές δυνάμεις με τις διάφορες τάσεις τους, τις διάφορες ανάγκες τους και τούς ανταγωνισμούς τους, διαμορφώνουν τη δεσπόζουσα κοινωνική συνείδηση ή τις διάφορες συνειδησιακές καταστάσεις πού καθρεφτίζονται μέσα στην τέχνη.
Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις δημιουργεί διαφορετικά κάθε φορά ιδεολογικά ρεύματα, πού εκφράζουν τις ταξικές ανάγκες και τις ταξικές τάσεις ανάλογα με την ιστορική ανάπτυξη, τη δύναμη και την κοινωνική επιβολή πού έχουν οι κοινωνικές τάξεις.
Η τέχνη διαποτίζεται από τα ιδεολογικά αυτά ρεύματα και με τη σειρά της τα επηρεάζει, τα εκφράζει και τα δυναμώνει.
Τρεις κύριες ιδεολογικές τάσεις ξεχωρίζουμε μέσα στην ιστορία της τέχνης :
- την επαναστατική ιδεολογία, από τις τάξεις πού ανεβαίνουν και που τώρα μεγαλώνει η δύναμη τους αυτές αρνιούνται την τωρινή κατάσταση και προβάλλουν ένα ιδανικό τελειότερης ζωής για το αύριο.
- τη συντηρητική ιδεολογία, από τις τάξεις πού κυριαρχούν κι είναι στάσιμες, καταδικάζουν τις αλλοτινές προοδευτικές ιδέες τους και θέλουν να διαιωνίσουν τα τωρινά σαν αξίες αναντικατάστατες και
- την αντιδραστική ιδεολογία, από τις τάξεις που βρίσκονται στον ξεπεσμό τους και τις έχουν παραμερίσει άλλες ιστορικές δυνάμεις, αυτές στρέφουν τα μάτια τους προς καταστάσεις περασμένες, όταν ευτυχούσαν και βρίσκουν σ’ αυτές την τελειότερη μορφή ζωής.
Οι δυο αυτές τελευταίες τάσεις είναι ιδεαλιστικές στην κοσμοθεωρία τους, γιατί βρίσκουν σ’ αυτά τα επιχειρήματα πού τους χρειάζονται για ν΄ αποδείξουν την αιωνιότητα των κοινωνικών, ηθικών και πνευματικών αξιών πού αντιπροσωπεύουν κι επομένως και την αιώνια άξια στο δικό τους κοινωνικό σύστημα.
Μα όπως στη σκέψη έτσι και στην τέχνη μπορεί να παρουσιάζονται μορφές-υβρίδια, μίγματα, σχηματισμοί μεταβατικοί από μια ιδεολογία κι από μια κατάσταση σ’ άλλη. Η ιστορικοκοινωνική κριτική μπορεί εύκολα να ξεχωρίζει και να κατατάσσει τις μιχτές αυτές μορφές.
Κι η τέχνη της φυγής, σε κόσμους φανταστικούς ή ξωτικούς, εκφράζει διαθέσεις ανθρώπων, που γυρίζουν το πρόσωπο τους από την πραγματικότητα, γιατί τους είναι δυσάρεστη, κρατούν παθητική στάση μπροστά στη ζωή και βρίσκουν τέρψη και τροφή σε φανταστικές καταστάσεις.
Τέχνη φυγής κάνουν αυτοί οι τεχνίτες κι όταν καταφεύγουν σε ιστορικά θέματα, που δεν παρουσιάζουν ιδέες κι ανάλογες καταστάσεις με τις σημερινές, κι όταν ακόμα καταγίνονται με φορμαλιστικές κι αφαιρεμένες αναζητήσεις.
Συχνά το ξεμάκραιμα αυτό από τ’ άμεσα ενδιαφέροντα της ζωής κι από τις ζωντανές παραστάσεις, η αριστοκρατική απόσταση πού κρατούν οι τεχνίτες κι ή περιφρόνηση πού δείχνουν στο περίγυρο τους, φανερώνουν ασύνειδη ή και συνειδητή δυσαρέσκεια κι αποδοκιμασία προς την κυρίαρχη τάξη της εποχής τους και προς τις καταστάσεις πού αυτή δημιουργεί.
Κι η απαισιοδοξία για τη ζωή δείχνει την έλλειψη πίστης σ’ αυτή και στον άνθρωπο κι εκφράζει τα αισθήματα και τις σκέψεις αυτών πού βλέπουν και τα τωρινά, μα πολύ περισσότερο τα μελλούμενα. χωρίς ελπίδα και παρηγοριά.
Τις ατομικές τους ή τις ταξικές τους δυσαρέσκειες, τις απελπισίες και τις αγωνίες τους τις φορτώνουν στη ζωή. Η απαισιοδοξία φανερώνει τα αισθήματα ενός κόσμου ξεπεσμένου, πού ξεπερνιέται από νέες προοδευτικές και χαρούμενες δυνάμεις.
Από την ιστορία παρατηρούμε, πώς τις μεγάλες κοινωνικές μεταβολές δεν τις ακολουθούν με τον ίδιο ρυθμό κι οι μεταβολές στα πνευματικά φαινόμενα.
Πολλές αντιλήψεις, θρησκευτικές, φιλοσοφικές, ηθικές, αισθητικές, που ανταποκρίνονταν σ’ έναν προηγούμενο τρόπο ζωής, επιζούν κι ύστερα από τις μεταβολές πού αλλάζουν τη συγκρότηση μιας κοινωνίας.
Οι αντιλήψεις όμως αυτές είναι προορισμένες, αργά ή γρήγορα, να παραμεριστούν και να εξαφανιστούν ή ν” αλλάξουν και να προσαρμοστούν στις νέες καταστάσεις.
Μ’ όλο πού οι πνευματικές αντιλήψεις δεν παίζουν τον πρωταρχικό κύριο ρόλο στην ιστορική εξέλιξη, γιατί είναι δευτερόγενα φαινόμενα, εξαρτημένα από τις κοινωνικο-οικονομικές καταστάσεις, ωστόσο αποτελούν σπουδαία κοινωνική δύναμη.
Είναι κι αυτές μια κοινωνική πραγματικότητα, πού επηρεάζει την πορεία της ιστορίας στο ρυθμό και στους κυματισμούς της εξέλιξης της.
Οι ιδέες διαμορφώνονται από τις ιστορικές κοινωνικές καταστάσεις και με τη σειρά τους τις διαμορφώνουν.
Η κίνηση της ιστορίας δεν είναι μοιραία και δεν ακολουθεί μηχανικά τα κοινωνικο-οικονομικά φαινόμενα, παρά επηρεάζεται κι από την ανθρώπινη ενέργεια, από την ανθρώπινη θέληση, όχι μόνο από τοις αντικειμενικούς, παρά κι από τούς υποκειμενικούς παράγοντες, από τη δράση των ιδεών, από τις πίστεις και τις δημιουργούμενες κοινωνικές συνειδήσεις, πού γεννούν ιδεολογικές τάσεις, ιστορικά και κοινωνικά προστάγματα.
Οι πνευματικές δραστηριότητες, υπαγορεύονται κι επηρεάζονται από την κάθε εποχή, μα και την επηρεάζουν και την διαπλάθουν.
Μα οι ιδέες κι οι τάσεις στην τέχνη, όπως και στη ζωή, για να μην είναι ουτοπικές, δεν πρέπει νάναι αυθαίρετες, παρά να προσαρμόζονται προς τούς ιστορικούς νόμους και ν’ ακολουθούν την προοδευτική πορεία τους, πρέπει να κινιούνται μέσα στο δυναμικό ρεύμα της ζωής προς ανώτερες ανελίξεις, …
Για να μπορείς να προσεγγίσεις μ’ αυτό τον τρόπο τέτοια ζητήματα πρέπει να είσαι Μάρκος Αυγέρης ο θεωρητικά “ζυμωμένος” από πολύ νωρίς με τις μαρξιστικές ιδέες, θέλοντας να υπηρετήσει τον άνθρωπο του λαού: «Θα μελετήσω όπως στα ιερά βιβλία/ τον καθημερινό σου μόχθο/ και το έργο των χεριών σου θ’ ανυμνήσω».
“Γιγάντωσε” τη μαρξιστική του συνείδηση με τη στρατολόγησή του — από τον Κώστα Καραγιώργη — πρώτα στο ΕΑΜ, του οποίου διατέλεσε Γενικός Γραμματέας μετά την “έξοδο” του Νίκου Καρβούνη στο Βουνό, και μετά στο ΚΚΕ, όπου εντάχθηκε το 1944 και παρέμεινε πιστός μέχρι το θάνατό του.
Αντίθετα στη στήλη «Από μήνα σε μήνα» (της σύνταξης;) στο σύντομο άρθρο «Η ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ», που δημοσιεύσαμε στο 1ο μέρος και καταπιάνεται με σοβαρότατο πρόβλημα (καθιέρωση της δημοτικής), μετά από κάποιες (προφανείς) διαπιστώσεις [«κατασκεύασμα πού σερβίρεται στα αναγνώσματα του δημοτικού σχολείου»] και αιτήματα / συνθήματα ζύμωσης [«Δε μπορεί λοιπόν το Κράτος να μένει τυφλό και κουφό στα διδάγματα της λαμπρής σειράς γλωσσολόγων σαν το Χατζηδάκι, Τριανταφυλλίδη, Γιαννίδη, Φιλέτα, Καρθαίο κά.] καταλήγει πως «το κρατικό πρόγραμμα σπουδής που τείνει να διαιωνίσει τη διγλωσσία με την επιβολή της καθαρεύουσας δεν καταλαβαίνει ότι εκτίθεται στην υποψία ότι επιβάλλει ένα δύσχρηστο γλωσσικό όργανο για να κρατάει σε αμάθεια τον κόσμο παρά για να τον μορφώνει», παραμένει σε μάχη οπισθοφυλακής αδυνατώντας να πάει παραπέρα, στο ρόλο της καθαρεύουσας σαν εργαλείο στη διαπάλη με τις μεταμορφώσεις του αστικού σχολείου ενάντια σε μια Παιδεία καθολική, δημόσια και δωρεάν και στη θέση για τον ενιαίο χαρακτήρα του σχολείου.
Ακόμη πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα «ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ» ‑στην ίδια στήλη («Από μήνα σε μήνα»), οι υπογραμμίσεις δικές μας.
Με πληγωμένα τα εθνικά του αισθήματα περνάει ο λαός μας τις γιορτινές αυτές μέρες.
Η απόφαση του Οργανισμού Ενωμένων Εθνών για το Κυπριακό και ή στάση των χτεσινών μας συμμάχων στον μεγάλο αντιφασιστικό πόλεμο, αποτελούν χωρίς άλλο ένα ιστορικό έγκλημα, όχι μόνο γιατί αρνούνται σε τετρακόσες χιλιάδες ανθρώπους την εθνική τους απελευθέρωση από τον αγγλικό αποικιακό ζυγό, αλλά και γιατί κλόνισαν ανεπανόρθωτα τις αρχές της αυτοδιάθεσης των λαών και της ισοτιμίας των Εθνών, δηλαδή τα ίδια τα θεμέλια του Ο. Η. Ε.
Το περιοδικό μας αισθάνεται την υποχρέωση να καυτηριάσει την άντιιστορική αυτή απόφαση και όσους συνέργησαν η ευθύνονται γι’ αυτήν και να διακηρύξει προς την ελληνική κοινή γνώμη ότι στον τόπο πού φάνηκε ή πρώτη χαραυγή του πνεύματος, το πνεύμα έμεινε και θα παραμείνει αδούλωτο σε οποιοδήποτε ζυγό.
Το πνεύμα, πάνω από τις πρόσκαιρες σκοπιμότητες της πολιτικής και της διπλωματίας, μιλάει πάντα τη γλώσσα της αλήθειας και χτυπάει, μάχεται, δε στέκει σε κλαψιάρικους αναστεναγμούς και καιροσκοπικές μιζέριες.
Οι πνευματικοί άνθρωποι σαν άτομα και σαν εθνική δύναμη έχουν μπροστά τους σήμερα το βαρύ και ωραίο χρέος να πάρουν στα χέρια τους τη σημαία του Αγώνα για την Ένωση.
Πρόκειται για ένα κείμενο κυριολεκτικά «εκτός τόπου και χρόνου», ακόμα και της πολυσυλλεκτικής τότε ΕΔΑ.
Με μια έννοια του «έθνους», όπως αυτή έγινε αντιληπτή από ένα κομμάτι της αριστεράς εκείνης της εποχής όπως αναδείχθηκε και μέσα από το ζήτημα της Κύπρου …απηχώντας και θέσεις «εθνικής συμφιλίωσης» την ώρα που το κυπριακό αποτέλεσε ταυτόχρονα πεδίο άναρθρων κραυγών αναπαραγωγής της κυρίαρχης εθνικόφρονης ιδεολογίας.
Σε αντίθεση με την έκφραση της ευρύτερης κοινωνικής διαμαρτυρίας που αντιπάλεψε το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα, αποκτώντας ‑κατά περίσταση αλλά όχι πάντα, τον χαρακτήρα μιας συνολικότερης -με το λαό ως υποκείμενο στο προσκήνιο, εναντίωση στο ΝΑΤΟ, τη Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ.
Θυμίζουμε επίσης πως τόσο το ΚΚΕ και η ΕΔΑ όσο και το ΑΚΕΛ καταδίκασαν κατηγορηματικά την εμφάνιση της ΕΟΚΑ.
Επομένως εκείνο το «Οι πνευματικοί άνθρωποι σαν άτομα και σαν εθνική δύναμη έχουν μπροστά τους σήμερα το βαρύ και ωραίο χρέος να πάρουν στα χέρια τους τη σημαία του Αγώνα για την Ένωση» της ΕΤ πρέπει να εκληφθεί ως απλό ολίσθημα;
Προφανώς όχι!
Έχει να κάνει με τον ταξικό προσδιορισμό της διανόησης ‑επιστημόνων και καλλιτεχνών και τους όρους ριζοσπαστικοποίησης και κυρίως κομμουνιστικής συνειδητοποίησής τους.
Και με το πώς συνειδητά σχεδιάζει το ΚΚ τη δράση του για την ενότητα της εργατικής τάξης στον πιο ανεπτυγμένο ταξικό αγώνα, της επαναστατικής κατάκτησης της εξουσίας με κοινωνικά στρώματα εν δυνάμει συμμάχους
Γιατί, σε αυτή την περίοδο ‑όπως επανειλημμένα έχουμε αναδείξει αμφισβητήθηκε, πολεμήθηκε ο ιστορικός ρόλος του εργατικού κινήματος και ως προς τον ιστορικά ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης στην κοινωνική πρόοδο και ως προς την αναγκαιότητα της επαναστατικής πολιτικής ανατροπής ως προϋπόθεσης για την κοινωνική ανατροπή.
Επιμέλεια Ομάδα ¡H.lV.S!
Επικοινωνία — [ FaceBook |>1<|-|>2<| ] — Blog
- Σκοπός μας είναι η προώθηση της διαλεκτικής – υλιστικής σκέψης στη βάση του Μαρξισμού – Λενινισμού του Επιστημονικού Σοσιαλισμού και του Προλεταριακού Διεθνισμού, ανταλλάσσοντας γνώσεις, υλικό, σκέψεις κι απόψεις πάνω στην κοσμοθεωρία μας, τη στρατηγική και την ιστορική αλήθεια, που όπως είπε ο Λένιν κι επανέλαβε ο Γκράμσι, είναι επαναστατική – αντικειμενική
- Θεωρούμε τον Σοσιαλισμό–Κομμουνισμό αναγκαίο και επίκαιρο όσο ποτέ, βάζοντας στο μικροσκόπιο και τη συσσωρευμένη πείρα στις χώρες που οικοδομήθηκε ο Σοσιαλισμός, όπου έγινε και η πρώτη έφοδος στον ουρανό
- |> Επικοινωνία – [ FaceBook |>1<|-|>2<| ] – Blog