Meteo: 10 ερωτήσεις απαντήσεις για του κεραυνούς — Σε ποιες περιοχές της Ελλάδας και πότε παρατηρούνται συχνότερα οι κεραυνοί;

Αυτή την εβδο­μά­δα συνέ­βη­σαν ασυ­νή­θι­στα πράγ­μα­τα στην Αθή­να, καθώς μετά το χαλά­ζι ήλθε να πέσει ο κεραυ­νός στην Ακρό­πο­λη. Η μετε­ω­ρο­λο­γι­κή υπη­ρε­σία meteo του Εθνι­κού Αστε­ρο­σκο­πεί­ου Αθη­νών έδω­σε στη δημο­σιό­τη­τα δέκα ερω­τή­σεις και απα­ντή­σεις που λύνουν τις απο­ρί­ες και δια­λύ­ουν τις εσφαλ­μέ­νες από­ψεις σχε­τι­κά με τους κεραυνούς.

Στην Ελλά­δα, τα τελευ­ταία 18 χρό­νια 32 άνθρω­ποι έχουν χάσει τη ζωή τους και 35 έχουν τραυ­μα­τι­στεί, μετά και τους τραυ­μα­τι­σμούς στην Ακρό­πο­λη το από­γευ­μα της Τετάρ­της. Η μεγα­λύ­τε­ρη συχνό­τη­τα πτώ­σης κεραυ­νών στη χώρα μας παρα­τη­ρεί­ται στις ορο­σει­ρές της Πίν­δου και της Ροδό­πης, όπου πολ­λές ορει­νές περιο­χές δέχο­νται κεραυ­νούς περισ­σό­τε­ρες από 20 ημέ­ρες κάθε χρόνο.

1. Τι είναι ο κεραυνός;

Ως κεραυ­νός ορί­ζε­ται η ηλε­κτρι­κή εκκέ­νω­ση, δηλα­δή ένας γιγα­ντιαί­ος σπιν­θή­ρας, που παρα­τη­ρεί­ται συνή­θως κατά τη διάρ­κεια καται­γί­δων. Απο­τε­λεί την φυσι­κή δια­δι­κα­σία απο­μά­κρυν­σης του ηλε­κτρι­κού φορ­τί­ου από τα καται­γι­δο­φό­ρα νέφη, τα οποία φορ­τί­ζο­νται μέσω των συγκρού­σε­ων που λαμ­βά­νουν χώρα μετα­ξύ των εκα­τομ­μυ­ρί­ων σωμα­τι­δί­ων πάγου (παγο­κρύ­σταλ­λοι, χαλά­ζι) που περιέ­χουν. Το τελι­κό απο­τέ­λε­σμα των συγκρού­σε­ων είναι η εμφά­νι­ση θετι­κού φορ­τί­ου στην κορυ­φή των νεφών και αρνη­τι­κού στη βάση τους. Κατ’ αντι­στοι­χία, στο έδα­φος κάτω από τη βάση των νεφών εμφα­νί­ζε­ται θετι­κό φορ­τίο. Όταν η δια­φο­ρά δυνα­μι­κού μετα­ξύ της αρνη­τι­κά φορ­τι­σμέ­νης βάσης των νεφών και του θετι­κά φορ­τι­σμέ­νου εδά­φους ξεπε­ρά­σει ένα ορι­σμέ­νο όριο, προ­κα­λεί­ται ηλε­κτρι­κή εκκέ­νω­ση και εκδη­λώ­νε­ται ο κεραυνός.

2. Τι είναι η βροντή;

Ένας κεραυ­νός θερ­μαί­νει τον αέρα μέσα από τον οποίο διέρ­χε­ται μέχρι και τους 30.000 °C, θερ­μο­κρα­σία η οποία είναι 5 φορές μεγα­λύ­τε­ρη από τη θερ­μο­κρα­σία στην επι­φά­νεια του ήλιου! Αυτή η ακραία θέρ­μαν­ση προ­κα­λεί την βίαιη δια­στο­λή του αέρα σε σημείο που εκρή­γνυ­ται, δημιουρ­γώ­ντας έτσι ένα έντο­νο ωστι­κό κύμα το οποίο ταξι­δεύ­ει προς όλες τις διευ­θύν­σεις. Αυτό το ακου­στι­κό κύμα ονο­μά­ζε­ται βρο­ντή και εμφα­νί­ζε­ται μετά την εκδή­λω­ση του κεραυ­νού, λόγω της μεγά­λης δια­φο­ράς μετα­ξύ της ταχύ­τη­τας διά­δο­σης του φωτός και του ήχου.

3. Σε τι διαφέρει ο κεραυνός από την αστραπή;

Η ηλε­κτρι­κή εκκέ­νω­ση που δημιουρ­γεί­ται είτε μέσα σε ένα νέφος, είτε μετα­ξύ δύο νεφών ονο­μά­ζε­ται αστρα­πή, ενώ αν δημιουρ­γη­θεί μετα­ξύ ενός νέφους και του εδά­φους ονο­μά­ζε­ται κεραυ­νός (Εικό­να). Η πλειο­ψη­φία των ηλε­κτρι­κών εκκε­νώ­σε­ων κατά τη διάρ­κεια μιας καται­γί­δας ανή­κουν στην πρώ­τη κατη­γο­ρία, ενώ μόλις περί­που το 1/5 αυτών είναι κεραυνοί.

Φωτο­γρα­φία του Μανώ­λη Θρά­βα­λου που απο­τυ­πώ­νει πλή­θος ηλε­κτρι­κών εκκε­νώ­σε­ων στο Βαθύ της Σάμου το βρά­δυ της Τετάρ­της 23 Ιανουα­ρί­ου 2019 κατά τη διάρ­κεια της κακο­και­ρί­ας “Φοί­βος

4. Εμφανίζονται κεραυνοί χωρίς να βρέχει;

Ηλε­κτρι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα υπάρ­χει πάντα όταν εμφα­νί­ζο­νται καται­γι­δο­φό­ρα νέφη (σωρειτομελανίες/cumulonimbus), και τις περισ­σό­τε­ρες φορές οι καται­γί­δες προ­κα­λούν κεραυ­νούς. Ωστό­σο, υπάρ­χουν περι­πτώ­σεις κατά τις οποί­ες παρα­τη­ρού­νται κεραυ­νοί χωρίς την παρου­σία υετού (βρο­χή, χαλά­ζι, χιό­νι). Σε αυτές τις περι­πτώ­σεις ανα­φε­ρό­μα­στε στις λεγό­με­νες ξηρές καται­γί­δες, οι οποί­ες εμφα­νί­ζο­νται σε περιο­χές όπου η ατμό­σφαι­ρα χαρα­κτη­ρί­ζε­ται από χαμη­λά ποσά υγρα­σί­ας, με απο­τέ­λε­σμα ο υετός των νεφών να εξα­τμί­ζε­ται πριν φτά­σει στο έδα­φος. Οι κεραυ­νοί που εκδη­λώ­νο­νται από ξηρές καται­γί­δες απο­τε­λούν συχνά αιτία πρό­κλη­σης δασι­κών πυρκαγιών.

5. Σε ποια περιοχή του κόσμου παρατηρείται η υψηλότερη κεραυνική δραστηρίοτητα;

Η λίμνη Maracaibo στην Βενε­ζου­έ­λα θα μπο­ρού­σε να χαρα­κτη­ρι­στεί ως η παγκό­σμια πρω­τεύ­ου­σα των κεραυ­νών, καθώς δέχε­ται ετη­σί­ως περισ­σό­τε­ρους από 300 κεραυ­νούς ανά τετρα­γω­νι­κό χιλιό­με­τρο. Λαμ­βά­νο­ντας υπό­ψη ότι η έκτα­ση της λίμνης είναι περί­που 13.200 τετρα­γω­νι­κά χιλιό­με­τρα, προ­κύ­πτει ότι παρα­τη­ρού­νται περί­που 4.000.000 κεραυ­νοί ετη­σί­ως. Η αιτία αυτής της εξαι­ρε­τι­κά υψη­λής κεραυ­νι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας οφεί­λε­ται στην γεω­μορ­φο­λο­γία της περιο­χής, η οποία ευνο­εί τη δημιουρ­γία ισχυ­ρών καται­γί­δων τις βρα­δι­νές ώρες, όταν ο ψυχρός και ξηρός άνε­μος που προ­έρ­χε­ται από την ορο­σει­ρά των Άνδε­ων συνα­ντά­ει τον θερ­μό και υγρό αέρα που βρί­σκε­ται πάνω από τη λίμνη.

6. Σε ποιες περιοχές της Ελλάδας και πότε παρατηρούνται συχνότερα οι κεραυνοί;

Η μεγα­λύ­τε­ρη συχνό­τη­τα πτώ­σης κεραυ­νών στη χώρα μας παρα­τη­ρεί­ται στις ορο­σει­ρές της Πίν­δου και της Ροδό­πης, με πολ­λές ορει­νές περιο­χές να δέχο­νται κεραυ­νούς πάνω από 20 ημέ­ρες ετη­σί­ως. Η πλειο­ψη­φία των καται­γί­δων πάνω από την ξηρά κατά τη διάρ­κεια του έτους παρα­τη­ρεί­ται τους μήνες μετα­ξύ Απρι­λί­ου και Ιου­λί­ου, ενώ πάνω από τη θάλασ­σα τους μήνες του φθι­νο­πώ­ρου και λιγό­τε­ρο συχνά τον χει­μώ­να. Επι­προ­σθέ­τως, κατά μέσο όρο στο Ιόνιο παρα­τη­ρού­με πιο έντο­νη κεραυ­νι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα από ό,τι στο Αιγαίο, αν και στο Αιγαίο πολ­λές καται­γί­δες σημειώ­νο­νται και το καλοκαίρι.

7. Τι είδους καταστροφές προκαλούν οι κεραυνοί;

Οι κεραυ­νοί απο­τε­λούν παγκο­σμί­ως τη δεύ­τε­ρη αιτία θανά­του από και­ρι­κά φαι­νό­με­να μετά τις πλημ­μύ­ρες, με χιλιά­δες θύμα­τα κάθε χρό­νο και ακό­μη περισ­σό­τε­ρους τραυ­μα­τι­σμούς. Ακό­μη είναι υπεύ­θυ­νοι για πολ­λές δασι­κές πυρ­κα­γιές, μερι­κές από τις οποί­ες ξεσπούν σε δυσπρό­σι­τες ορει­νές περιο­χές (πχ. στη Βόρεια Πίν­δο). Πρό­σφα­το παρά­δειγ­μα απο­τε­λούν οι δασι­κές πυρ­κα­γιές στη Θάσο τον Σεπτέμ­βριο του 2016 όταν πάνω από 100 κεραυ­νοί προ­κλή­θη­καν από ξηρές καται­γί­δες. Οι κεραυ­νοί επί­σης προ­κα­λούν κατα­στρο­φές σε κτί­ρια και οχή­μα­τα, όπως για παρά­δειγ­μα τον Μάιο του 2018 όταν κεραυ­νός χτύ­πη­σε λεω­φο­ρείο του ΚΤΕΛ Έβρου κοντά στις Φερές το οποίο κατα­στρά­φη­κε ολο­σχε­ρώς. Τέλος, οι κεραυ­νοί προ­κα­λούν τον θάνα­το πολ­λών οικό­σι­των ζώων κάθε χρό­νο στην ελλη­νι­κή ύπαι­θρο, ιδιαί­τε­ρα το καλο­καί­ρι στα ορει­νά βοσκο­τό­πια. Στις 9 Ιου­λί­ου 2017 κοντά στη Σιά­τι­στα Κοζά­νης, 28 πρό­βα­τα σκο­τώ­θη­καν ακα­ριαία από κεραυ­νι­κό πλήγ­μα ενώ ο βοσκός τους τραυ­μα­τί­στη­κε ελαφρώς.

8. Έχουμε νεκρούς από κεραυνούς στην Ελλάδα;

Σχε­δόν κάθε χρό­νο θρη­νού­με θύμα­τα από κεραυ­νούς στη χώρα μας. Τα τελευ­ταία 18 χρό­νια 32 άνθρω­ποι έχουν χάσει τη ζωή τους και 35 έχουν τραυ­μα­τι­στεί, με τους πιο πρό­σφα­τους τραυ­μα­τι­σμούς στην Ακρό­πο­λη το από­γευ­μα της Τετάρ­της 17 Απρι­λί­ου 2019. Τα παλαιό­τε­ρα χρό­νια που η οικο­νο­μία της χώρας μας στη­ρι­ζό­ταν στην αγρο­τι­κή παρα­γω­γή, περισ­σό­τε­ροι άνθρω­ποι ήταν εκτε­θει­μέ­νοι στα ακραία και­ρι­κά φαι­νό­με­να στην ύπαι­θρο και οι νεκροί από κεραυ­νούς ήταν πολλαπλάσιοι.

9. Πώς προστατευόμαστε από έναν κεραυνό;

Όλες οι καται­γί­δες είναι δυνη­τι­κά επι­κίν­δυ­νες για την ανθρώ­πι­νη ζωή καθώς παρά­γουν κεραυ­νούς σε μεγά­λη ακτί­να, ακό­μη και 15 χιλιό­με­τρα μακριά από τον πυρή­να ενός καται­γι­δο­φό­ρου νέφους. Στην παρα­κά­τω σελί­δα θα βρεί­τε μερι­κές χρή­σι­μες οδη­γί­ες για το πώς θα προ­φυ­λα­χθεί­τε από τους κεραυ­νούς: http://www.meteo.gr/talos/thunders-protection.cfm

10. Πως γίνεται η ανίχνευση και η πρόγνωση κεραυνών;

Κάθε κεραυ­νός εκπέ­μπει ηλε­κτρο­μα­γνη­τι­κή ακτι­νο­βο­λία σφαι­ρι­κά, δηλα­δή προς όλες τις κατευ­θύν­σεις και κάθε εκπο­μπή (μορ­φή κυμα­το­μορ­φής) είναι μονα­δι­κή. Αξιο­ποιώ­ντας αυτό το γεγο­νός μπο­ρού­με να ξεχω­ρί­σου­με 2 κεραυ­νούς που πέφτουν ταυ­τό­χρο­να χρη­σι­μο­ποιώ­ντας μία μόνο κεραία, όμως για να γνω­ρί­ζου­με την ακρι­βή τους τοπο­θε­σία θα πρέ­πει να χρη­σι­μο­ποι­ή­σου­με του­λά­χι­στον ακό­μη 3 κεραί­ες-ανι­χνευ­τές. Η δια­φο­ρά χρό­νου άφι­ξης της κυμα­το­μορ­φής από κάθε κεραυ­νό σε κάθε ανι­χνευ­τή μάς επι­τρέ­πει να υπο­λο­γί­σου­με την από­στα­ση των κεραυ­νών και με μεγά­λη ακρί­βεια το σημείο πτώ­σης τους.