Μια πανελλαδική σύσκεψη γυναικών αιρετών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης 50 χρόνια πριν…

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Στις 27 και 28 Νοέμ­βρη 1965 με πρω­το­βου­λία της Πανελ­λα­δι­κής Ένω­σης Γυναι­κών (ΠΕΓ) πραγ­μα­το­ποιεί­ται η Β’ Πανελ­λα­δι­κή Σύσκε­ψη γυναι­κών δημο­τι­κών και κοι­νο­τι­κών συμ­βού­λων της χώρας μας. Παίρ­νουν μέρος γυναί­κες αντι­δή­μαρ­χοι, πρό­ε­δροι Κοι­νο­τή­των και Κοι­νο­τι­κοί Σύμ­βου­λοι στην αίθου­σα του Δημο­τι­κού Συμ­βου­λί­ου της Αθή­νας με σκο­πό να συζη­τή­σου­νε για το πρό­γραμ­μα της δρά­σης του στο πλαί­σιο της Τοπι­κής Αυτο­διοί­κη­σης , ιδιαί­τε­ρα σχε­τι­κά με την Κοι­νω­νι­κή Πρό­νοια, για το παι­δί, την οικο­γέ­νεια και τη γυναί­κα. Μετα­ξύ των αντι­προ­σώ­πων και η αγω­νί­στρια της Αντί­στα­σης, στέ­λε­χος της ΕΔΑ, Μαρία Τσα­λου­χί­δου από τη Βέροια (εκτε­λού­σε τότε χρέη αντι­δη­μάρ­χου) της οποί­ας και το αρχείο αξιο­ποιού­με για το σημεί­ω­μα αυτό.

Να τονί­σου­με δύο καταρ­χήν στοιχεία:

Α. Στις 24/5/1964 ιδρύ­ε­ται η Πανελ­λα­δι­κή Ένω­ση Γυναι­κών (ΠΕΓ ), μέλος της Παγκό­σμιας Δημο­κρα­τι­κής Οργά­νω­σης Γυναι­κών (ΠΔΟΓ), με τη συνέ­νω­ση μιας σει­ράς γυναι­κεί­ων οργα­νώ­σε­ων. Ανά­με­σα στους σκο­πούς της η ΠΕΓ ανέ­φε­ρε την πλή­ρη οικο­νο­μι­κή, πολι­τι­κή, νομι­κή και κοι­νω­νι­κή ισο­τι­μία της γυναί­κας, την προ­βο­λή και στή­ρι­ξη των διεκ­δι­κή­σε­ων των οργα­νω­μέ­νων γυναι­κών, την ανα­γνώ­ρι­ση της μητρό­τη­τας ως κοι­νω­νι­κού λει­τουρ­γή­μα­τος, την εξα­σφά­λι­ση σύγ­χρο­νων όρων ζωής, εργα­σί­ας, μόρ­φω­σης, ψυχα­γω­γί­ας της αγρό­τισ­σας, την κατα­πο­λέ­μη­ση του αναλ­φα­βη­τι­σμού, την ανά­πτυ­ξη σχέ­σε­ων συνερ­γα­σί­ας και φιλί­ας με τις γυναί­κες όλου του κόσμου. Η συμ­βο­λή όμως της ΠΕΓ στην ανά­πτυ­ξη του γυναι­κεί­ου κινή­μα­τος ανα­κό­πη­κε το 1967, από την επι­βο­λή της δικτατορίας. 

Β. Της σύσκε­ψης προη­γού­νται οι δημο­τι­κές εκλο­γές στις 5/7/1964. Σ’ αυτές οι συν­δυα­σμοί που στη­ρί­ζει η ΕΔΑ σημειώ­νουν θεα­μα­τι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα. Μάλι­στα ο πρω­θυ­πουρ­γός Γ. Παπαν­δρέ­ου για να δια­σκε­δά­σει τις εντυ­πώ­σεις κάνει λόγο για τον «ακομ­μα­τί­στον χαρα­κτή­ρα των εκλο­γών», ενώ ο αρχη­γός της ΕΡΕ Π. Κανε­λό­που­λος σημειώ­νει: « Ο Γ. Παπαν­δρέ­ου είναι δέσμιος της ΕΔΑ, που όταν θέλει τον ανε­βά­ζει εις το ποσο­στόν της 16^ης Φεβρουα­ρί­ου και όταν θέλει τον κατε­βά­ζει εκεί που τον κατέ­βα­σε». Να σημειώ­σου­με ότι ο συν­δυα­σμός στην Αθή­να με επι­κε­φα­λής τον Ν. Κιτσί­κη βγαί­νει πρώ­τος με 30,1%, όπως και στον Πει­ραιά με τον Γ. Κυρια­κά­κο (27%), ενώ δήμαρ­χοι με την υπο­στή­ρι­ξη της ΕΔΑ εκλέ­γο­νται σε Θεσ­σα­λο­νί­κη (Κ. Τσί­ρος 49,7%) Λάρι­σα, Μυτι­λή­νη, Ιωάν­νι­να, Βόλο κ.α

Συνο­λι­κά θα λέγα­με ότι μέσα από τις ειση­γή­σεις φανε­ρώ­νε­ται τόσο η κατά­στα­ση που επι­κρα­τού­σε τότε στο χώρο της Αυτο­διοί­κη­σης (πολ­λά ζητή­μα­τα δια­τη­ρούν και σήμε­ρα την ισχύ τους…) ευρύ­τε­ρα η κοι­νω­νι­κή-οικο­νο­μι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που βίω­ναν τα λαϊ­κά στρώ­μα­τα, αλλά και παρου­σιά­ζο­νται οι θέσεις της ΕΔΑ στο χώρο αυτό, με βάση και την γενι­κό­τε­ρη πολι­τι­κή της.

Από τις εργα­σί­ες της σύσκεψης

Το άνοιγ­μα των εργα­σιών γίνε­ται από την Θάλ­λεια Κολυ­βά προ­έ­δρου της ΠΕΓ που τονί­ζει ανά­με­σα στ’ άλλα: 

«..Η γυναι­κεία ανά­μι­ξη στο αυτο­διοι­κη­τι­κό λει­τούρ­γη­μα, προ­σφέ­ρει νέες δυνά­μεις και κανούρ­γιο αίμα στον θεσμό. Η πολυ­τι­μώ­τε­ρη συμ­με­το­χή τους στην πρω­το­βάθ­μια πολι­τι­κή δρά­ση, αν δεν μπο­ρεί να θεω­ρη­θεί σπου­δαία κατά­κτη­ση, σε μια επο­χή που η γυναί­κα χει­ρί­ζε­ται ανώ­τε­ρα αξιώ­μα­τα και θέσεις, είνε μια απο­στο­λή πολυ­σή­μα­ντη στον πρω­το­γε­νή διοι­κη­τι­κό τομέα, που δημιουρ­γεί την πεποί­θη­ση, ότι οι κοι­νω­νι­κοί στό­χοι του θεσμού θα γίνουν με την παρου­σία της συνεί­δη­ση και πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Για­τί για την γυναί­κα η αυτο­διοί­κη­ση είνε βίω­μα καθη­με­ρι­νό. …Η τοπι­κή αυτο­διοί­κη­ση σαν θεσμός αντι­προ­σω­πευ­τι­κός της συλ­λο­γι­κής λαϊ­κής θέλη­σης παί­ζει ένα ρόλο ανα­ντι­κα­τά­στα­το. Αν και φυτο­ζω­εί σχε­δόν στους περισ­σό­τε­ρους δήμους και κοι­νό­τη­τες, η λει­τουρ­γία του για την ομα­λή κίνη­ση του διοι­κη­τι­κού μηχα­νι­σμού δια­τη­ρεί την αξία της. Την παρα­μέ­λη­ση της από το κρά­τος την πλη­ρώ­νουν οι λαϊ­κές τάξεις, για­τί αυτές κυρί­ως εξυ­πη­ρε­τεί ο θεσμός. Τα αίτια της κακο­δαι­μο­νί­ας του δεν είνε μόνο οικο­νο­μι­κά. Είνε και η επέμ­βα­ση της κρα­τι­κής εξου­σί­ας στη λει­τουρ­γία των δήμων και κοι­νο­τή­των , η άσκη­ση πολι­τι­κών πιέ­σε­ων και η ανα­σχε­τι­κή επί­δρα­ση της ανεύ­θυ­νης και ασυ­ντό­νι­στης γρα­φειο­κρα­τί­ας. Τα υπουρ­γεία και οι νομάρ­χες χει­ρί­ζο­νται υπο­θέ­σεις, πόρους και εξου­σί­ες της αυτο­διοί­κη­σης. Ωστό­σο η αυτο­διοί­κη­ση ήταν και εξα­κο­λου­θεί να είνε η οργα­νι­κή διάρ­θρω­ση του έθνους και ο φυσι­κός φορέ­ας της κοι­νω­φε­λούς δρα­στη­ριό­τη­τας, με απο­κλει­στι­κή τοπι­κή αρμο­διό­τη­τα. Δεν είνε παρα­δε­κτό να παρα­με­ρί­ζει το κρά­τος τους εθνι­κούς θεσμούς για να τους κάμει εξάρ­τη­μα της γρα­φειο­κρα­τί­ας και της ρουσφετολογίας..»

Η κεντρι­κή εισή­γη­ση γίνε­ται από τη γνω­στή λογο­τέ­χνη Πέπη Δαρά­κη, ιδρυ­τι­κό μέλος της ΠΕΓ και δημο­τι­κή σύμ­βου­λος της Αθή­νας. Να τονί­σου­με ότι αυτή στο πλαί­σιο των καθη­κό­ντων ανα­λαμ­βά­νει σημα­ντι­κές πρω­το­βου­λί­ες στο δημο­τι­κό βρε­φο­κο­μείο, στις παι­δι­κές κατα­σκη­νώ­σεις, στους παι­δι­κούς σταθ­μούς, στη δημιουρ­γι­κή απα­σχό­λη­ση των παι­διών, στα κέντρα νεό­τη­τας. Όλες οι ενέρ­γειές της στο­χεύ­ουν όχι μόνο στη σωστή εκπαί­δευ­ση των παι­διών, αλλά και στη διευ­κό­λυν­ση της εργα­ζό­με­νης μητέ­ρας, των εργα­ζό­με­νων γονέ­ων. Παράλ­λη­λα, κάνει ρηξι­κέ­λευ­θες — για την επο­χή — ειση­γή­σεις, ακό­μα και σε συνα­δέλ­φους της δημάρ­χους: Να δημιουρ­γή­σουν κέντρα εξω­σχο­λι­κής απα­σχό­λη­σης των παι­διών, λέσχες γυναι­κών, όπου θα μπο­ρούν να κου­βε­ντιά­ζουν τα προ­βλή­μα­τά τους και να ασκη­θούν να εκφρά­ζο­νται, να μιλούν, να εκδη­λώ­νουν τις σκέ­ψεις και τα αισθή­μα­τά τους. Προ­τεί­νει ακό­μα να δημιουρ­γη­θούν δημο­τι­κά πλυ­ντή­ρια ρού­χων για τις μη εύπο­ρες γυναί­κες. (Άφθο­να στοι­χεία περιέ­χο­νται στο βιβλίο της Πέπης Δαρά­κη, με τίτλο: “Το όρα­μα της ισο­τι­μί­ας της Γυναίκας”). 

Στη ειση­γη­τι­κή της ομι­λία ανα­φέ­ρει χαρακτηριστικά:

«Πέρα­σαν δέκα χρό­νια από τότε που ο θεσμός της Αυτο­διοί­κη­σης εμπλου­τί­στη­κε και στη χώρα μας με την εκλεγ­μέ­νη απ’ το λαό γυναί­κα για να τον αντι­προ­σω­πεύ­ει στο Συμ­βού­λιό του. Η Ελλη­νί­δα δεν κατέ­λα­βε μέσα στα Δημο­τι­κά Συμ­βού­λια τη θέση κανε­νός ανδρός, παρά θέση κενή από αιώ­νες, που οι πολύ­πα­θοι δημο­κρα­τι­κοί θεσμοί μας φυλά­γα­νε γι’αυτή. Κι’ έτσι δε μένει πια ανα­ντι­προ­σώ­πευ­το ολό­τε­λα το έτε­ρο ήμι­συ της κοι­νής των Δημο­τών γνώμης.

Οι 500 περί­που γυναί­κες Δημο­τι­κοί Σύμ­βου­λοι που εξέ­λε­ξε ο λαός το 1954 δού­λε­ψαν αφο­σιω­μέ­να και προ­ώ­θη­σαν τη λύση πολ­λών προ­βλη­μά­των του κύκλου της δημο­τι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας, που ιδιαί­τε­ρα τις συγκι­νούν κι ενδια­φέ­ρουν το φύλο τους. 

Με μονα­δι­κό πολ­λές φορές όπλο τη λογι­κή της μητρι­κής καρ­διάς, ευρύ­να­νε τα πλαί­σια των ενδια­φε­ρό­ντων των δημάρ­χων και των αρρέ­νων συνα­δέλ­φων τους, κι έτσι οι Δήμοι τα τελευ­ταία τού­τα δέκα χρό­νια, χάρις στην παρου­σία της γυναί­κας μέσα στα Συμ­βού­λια, άρχι­σαν παράλ­λη­λα με τις άλλες τους δρα­στη­ριό­τη­τες ν’ ανα­πτύσ­σουν αξιό­λο­γα και την ανα­φε­ρο­μέ­νη στην προ­στα­σία του παι­διού όπως τα Κέντρα της Παι­δι­κής χαράς, οι Παι­δι­κοί Σταθ­μοί, οι Παι­δι­κές Κατασκηνώσεις. 

Η σημε­ρι­νή σύσκε­ψη μας δίνει την ευκαι­ρία να τονί­σου­με ότι μέσα στις υπο­χρε­ώ­σεις των Δήμων, είναι και οι φρο­ντί­δες τους για τους δημό­τες που έχουν ανά­γκη ιδιαί­τε­ρης συμπα­ρά­στα­σης, όπως τα παι­διά, οι εργα­ζό­με­νες μητέ­ρες, οι νέοι , οι άποροι…

Οι δημο­τι­κοί άρχο­ντες Δήμαρ­χοι και Δημο­τι­κοί Σύμ­βου­λοι είναι απε­σταλ­μέ­νοι του Λαού μέσα στους Δήμους και έχουν χρέ­ος να δίνουν λύση στα πολ­λα­πλά τοπι­κά προ­βλή­μα­τα του Δήμου τους, προ­βλή­μα­τα που αγκα­λιά­ζουν όλες τις φάσεις της Κοι­νω­νι­κής ζωής. Αλλά για να μπο­ρέ­σουν οι δημο­τι­κοί και κοι­νο­τι­κοί άρχο­ντες ν’ αντα­πο­κρι­θούν στις υπο­χρε­ώ­σεις τους προς το λαό είναι απα­ραί­τη­τη η πλα­τειά συνερ­γα­σία Κρά­τους και Δήμου, Δήμου και Λαού. Η συνερ­γα­σία αυτή θα έχει άμε­σα και καρ­πο­φό­ρα απο­τε­λέ­σμα­τα σ’ όλα τα δια­με­ρί­σμα­τα της Χώρας και ιδιαί­τε­ρα στην ύπαιθρο…

Οι δημο­τι­κοί άρχο­ντες μπο­ρούν απ’ εκεί που τους έβα­λε ο λαός να κάνουν θαύ­μα­τα. Μα τα θαύ­μα­τα θέλουν πίστη. Πίστη κι’ ενθου­σια­σμό να βγαί­νουν αβί­α­στα από τα βάθη του είναι τους. Είναι απε­σταλ­μέ­νοι και το έργο τους είναι απο­στο­λή. Και το έργο τους θα πετύ­χει αν δια­θέ­τουν ανθρω­πιά, στορ­γή, συμπό­νοια απέ­να­ντι στον απλό δημό­τη που απ’ αυτούς περι­μέ­νει. Περι­μέ­νει βέβαια τη λύση προ­βλη­μά­των του ο απλός δημό­της αλλά ο αιρε­τός άρχο­ντας, ο ανθρω­πι­στής, ανα­πτύσ­σει δημο­τι­κή δρά­ση και αγω­νί­ζε­ται και πέρα από τα γρα­πτά του Δημο­τι­κά Κώδι­κα, να εξυ­ψώ­ση τον απλό δημό­τη τους, για­τί ο ίδιος ο άνθρω­πος είναι η μεγα­λύ­τε­ρη αξί­ας της ζωής, η πρώ­τη και δικαιό­τε­ρη υπό­θε­ση του κόσμου τούτου»

Η από­φα­ση-ψήφι­σμα της σύσκεψης

«ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΝ:

«1. Απευ­θύ­νουν έκκλη­ση προς την Κυβέρ­νη­ση και τη Βου­λή των Ελλή­νων, να εξα­σφα­λί­σουν στους Οργα­νι­σμούς Τοπι­κής Αυτο­διοί­κη­σης τους ανα­γκαί­ους οικο­νο­μι­κούς πόρους και να απο­κα­τα­στή­σουν τα δικαιώ­μα­τα και τις αρμο­διό­τη­τες των δήμων και κοι­νο­τή­των. ‘αυτόν τον τρό­πο θα μπο­ρέ­σει ο δημο­κρα­τι­κός θεσμός της Αυτο­διοί­κη­σης με τη μακραί­ω­νη και λαμπρή παρά­δο­σή του, ν’ ανα­πτυ­χθή και να παί­ξη τον ουσια­στι­κό ρόλο που του έτα­ξε το Σύνταγ­μα της χώρας μας.

2. Καλούν την Κυβέρ­νη­ση να απο­δε­χθή και να λύση τα αιτή­μα­τα που δια­τύ­πω­σε το Πανελ­λή­νιο Συνέ­δριο Δήμων και Κοινοτήτων.

3ον. Θεω­ρούν σαν εθνι­κή ανά­γκη να δοθή μεγά­λη και πρω­ταρ­χι­κή σημα­σία στον τομέα της Κοι­νω­νι­κής πρό­νοιας και ιδιαί­τε­ρα σε ότι αφο­ρά τη μητέ­ρα και το παι­δί. Για τον σκο­πό αυτόν κατά το καταρ­τι­σμό των προ­ϋ­πο­λο­γι­σμών, να εγγρά­φο­νται πάντο­τε σημα­ντι­κά κον­δύ­λια, ανά­λο­γα με τις τοπι­κές ανά­γκες Γίνε­ται έκκλη­ση προς την επο­πτεύ­ου­σα αρχή να εγκρί­νω­νται εις το ακέ­ραιον οι σχε­τι­κές απο­φά­σεις των Δημο­τι­κών Συμ­βου­λί­ων. Η προ­στα­σία του παι­διού πρέ­πει να απο­τε­λέ­ση το κέντρον του ενδια­φέ­ρο­ντος Κρά­τος και Αυτο­διοί­κη­σης. Να ιδρυθούν:

α. Παι­δι­κές χαρές και παι­δι­κοί σταθ­μοί στις πόλεις και επο­χια­κοί στα χωριά. β Παι­δι­κές και λαϊ­κές εξο­χές και κατα­σκη­νώ­σεις από τους Δήμους και τις Κοι­νό­τη­τες και τις Τοπι­κές Ενώ­σεις Δήμων και Κοι­νο­τή­των. Να οργα­νω­θούν θερι­νές ανταλ­λα­γές μαθη­τών, με την βοή­θεια των δασκά­λων, από ορει­νά σε παρα­θα­λάσ­σια χωριά και αντίστοιχα.γ. Να γενι­κευ­θή ο θεσμός των μαθη­τι­κών συσ­σι­τί­ων σε ολό­κλη­ρη τη χώρ. Η οργά­νω­ση και η ευθύ­νη της λει­τουρ­γί­ας τους να μετα­βι­βα­σθή και να ανα­τε­θή στους οργα­νι­σμούς της Τοπι­κής Αυτο­διοί­κη­σης με τις αντί­στοι­χες δαπά­νες από το κράτος.

4^ον. Ζητούν να δοθή πλή­ρης ιατρο­φαρ­μα­κευ­τι­κή περί­θαλ­ψη στους άπο­ρους δημό­τες, σε συνερ­γα­σία των Δήμων και Κοι­νο­τή­των με τα ιατρεία και τους για­τρούς της περιοχής.

5^ον. Πιστεύ­ουν πως πρέ­πει να κατα­πο­λε­μη­θή ο αναλ­φα­βη­τι­σμός και να βοη­θη­θή η παι­δεία στην χώρα μας, με τη δημιουρ­γία περισ­σο­τέ­ρων σχο­λεί­ων Στοι­χειώ­δους και Μέσης Εκπαί­δευ­σης ως και Επαγ­γελ­μα­τι­κών και τεχνι­κών. Να γίνουν τα απα­ραί­τη­τα σχο­λι­κά κτί­ρια και να διο­ρι­σθούν οι ανα­γκαί­οι εκπαι­δευ­τι­κοί για ολό­κλη­ρη τη χώρα μας. Να ιδρυ­θούν Λαϊ­κά πανε­πι­στή­μια στους μεγά­λους Δήμους. Να λει­τουρ­γή­σουν γυμνα­στή­ρια, κέντρα Νεό­τη­τος, βιβλιο­θή­κες και ανα­γνω­στή­ρια για εξω­σχο­λι­κή απα­σχό­λη­ση και καλ­λιέρ­γεια της Νεολαίας.

6^ον. Θεω­ρούν πρω­ταρ­χι­κή την λύση του προ­βλή­μα­τος της λαϊ­κής στέ­γης με την συνερ­γα­σία κρά­τους και Δήμων και Κοι­νο­τή­των και την εξα­σφά­λι­ση των κοι­νω­νι­κών ανα­γκών για την ύδρευ­ση, τον ηλε­κτρο­φω­τι­σμό, την απο­χέ­τευ­ση, την κάλυ­ψη των ρευ­μά­των και της συγκοι­νω­νί­ας, που η εκμε­τάλ­λευ­ση τους πρέ­πει να ανή­κει στους Δήμους και τις Κοινότητες.

70ον. Ζητούν να δοθή ιδιαί­τε­ρη προ­σο­χή για την καθα­ριό­τη­τα στο χωριό και τις πόλεις με την συνερ­γα­σία των δημο­τών και των τοπι­κών οργα­νώ­σε­ων. Να ιδρυ­θούν Δημο­τι­κά λου­τρά και Δημο­τι­κά μηχα­νι­κά πλυντήρια.

Σοβα­ρή και θετι­κή είναι η συμ­βο­λή των Γυναι­κών στην αυτο­διοί­κη­ση. Γι’αυτό επι­βάλ­λε­ται να κατα­βλη­θούν προ­σπά­θειες , ώστε να γίνη κοι­νή συνεί­δη­ση η ανά­γκη να μετέ­χουν περισ­σό­τε­ρες, ώστε να γίνη κοι­νή συνεί­δη­ση η ανά­γκη να μετέ­χουν περισ­σό­τε­ρες γυναί­κες, στα Δημο­τι­κά και Κοι­νο­τι­κά Συμ­βού­λια. Έτσι θα υπάρ­ξη δυνα­τό­τη­τα ώστε μεγα­λύ­τε­ρος αριθ­μός γυναι­κών ν’ αντι­προ­σω­πεύ­ε­ται και στις τοπι­κές ενώ­σεις καθώς και στην Κεντρι­κή Ένω­ση Δήμων και Κοι­νο­τή­των ώστε ο θεσμός της Τοπι­κής Αυτο­διοί­κη­σης ν’ αντα­πο­κρι­θή καλύ­τε­ρα στα υψη­λά του καθή­κο­ντα και με την ουσια­στι­κώ­τε­ρη συμ­με­το­χή των γυναι­κών Δημο­τι­κών αρχόντων.»