Νίκος Ζαχαριάδης: Μια ζωή αφιερωμένη στο ΚΚΕ και στα ιδανικά του σοσιαλισμού-κομμουνισμού

Επι­μέ­λεια: Νίκος Μότ­τας //

Πέρα­σαν 44 χρό­νια από τη μέρα που ο αλύ­γι­στος κομ­μου­νι­στής, γενι­κός γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ του ΚΚΕ από το 1931 έως το 1956, ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης, «έφυ­γε» από τη ζωή. Γέν­νη­μα θρέμ­μα του ΚΚΕ, ο Ζαχα­ριά­δης υπήρ­ξε ηγέτης αφο­σιω­μέ­νος στην υπό­θε­ση της εργα­τι­κής τάξης, στον προ­λε­τα­ρια­κό διε­θνι­σμό, στην πάλη για την κοι­νω­νι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση. Ηγή­θη­κε του Κόμ­μα­τος σε συν­θή­κες όξυν­σης της ταξι­κής πάλης, σε περιό­δους διώ­ξε­ων, φυλα­κί­σε­ων, εκτε­λέ­σε­ων και δρά­σης των κρα­τι­κών εγχώ­ριων και ξένων μυστι­κών υπη­ρε­σιών κατά του ΚΚΕ. Ατα­λά­ντευ­τος στις αρχές του μαρ­ξι­σμού-λενι­νι­σμού, ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης έβα­λε τη δική του ανε­ξί­τη­λη σφρα­γί­δα στην ανά­πτυ­ξη του εργα­τι­κού-λαϊ­κού κινή­μα­τος στην Ελλά­δα και γενι­κό­τε­ρα στην πολι­τι­κή ιστο­ρία της χώρας τον 20ο αιώ­να. Η ιστο­ρι­κή έρευ­να οφεί­λει να κρί­νει τον Ζαχα­ριά­δη, όπως και κάθε άλλη ηγε­τι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τα, λαμ­βά­νο­ντας υπ΄όψη το ιστο­ρι­κό πλαί­σιο και τις συν­θή­κες στις οποί­ες έδρασε. 

Αντί οποιου­δή­πο­τε άλλου αφιε­ρώ­μα­τος στο Νίκο Ζαχα­ριά­δη, παρα­θέ­του­με την ομι­λία της Αλέ­κας Παπα­ρή­γα, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, σε εκδή­λω­ση που έγι­νε προς τιμήν του Ν. Ζαχα­ριά­δη στο Σουρ­γκούτ της Ρωσί­ας, στις 7 Σεπτέμ­βρη 2014 (Πηγή: Ριζο­σπά­στης, 14/9/2014):

«Με σεβα­σμό και συγκί­νη­ση βρι­σκό­μα­στε εδώ που ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης έζη­σε για πολ­λά χρό­νια, ως εξό­ρι­στος και δια­γραμ­μέ­νος από το ΚΚΕ, με βαριές κατη­γο­ρί­ες για κάποιον που διε­τέ­λε­σε για 25 χρό­νια Γενι­κός Γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ. Εδώ που τέλειω­σε οδυ­νη­ρά η μακρό­χρο­νη, γεμά­τη ιστο­ρι­κούς αγώ­νες ζωή του, αφο­σιω­μέ­νη ατα­λά­ντευ­τα στα δικαιώ­μα­τα της εργα­τι­κής τάξης, του εργα­ζό­με­νου λαού, την 1 Αυγού­στου του 1973. Ομως από το 2011 δεν τον συνο­δεύ­ει καμία ποι­νή, καμία καθαί­ρε­ση και υπο­ψία, καθώς το 2011 απο­κα­τα­στά­θη­κε όχι μόνο ως μέλος του Κόμ­μα­τος, αλλά και στη θέση του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, απαλ­λαγ­μέ­νος από συκο­φα­ντι­κές και ανυ­πό­στα­τες κατηγορίες.

Είμα­στε εδώ για να θυμί­σου­με ότι πριν από 3 χρό­νια η Πανελ­λα­δι­κή Συν­διά­σκε­ψη του ΚΚΕ, ύστε­ρα από συζή­τη­ση στην οποία πήραν μέρος τα μέλη του Κόμ­μα­τος, ακού­σα­με τη γνώ­μη φίλων και οπα­δών σε δημό­σιες εκδη­λώ­σεις, κατα­λή­ξα­με, με συντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία ψήφων, σε μια από­φα­ση που πολ­λοί την περί­με­ναν και την περι­μέ­να­με μαζί εδώ και χρό­νια. Πρό­κει­ται για την από­φα­ση απο­κα­τά­στα­σης του Νίκου Ζαχα­ριά­δη όπως ήδη σημειώσαμε.

Αυτή η από­φα­ση, που είναι καρ­πός συλ­λο­γι­κής και μακρό­χρο­νης ιστο­ρι­κής έρευ­νας, με μελέ­τη όλων των ιστο­ρι­κών αρχεί­ων που είχα­με στη διά­θε­σή μας, χωρίς βεβαί­ως να εξα­λεί­φει, όμως απα­λύ­νει, τη στε­νο­χώ­ρια μας για το γεγο­νός ότι ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης έμει­νε εξό­ρι­στος, για πολ­λά χρό­νια, εδώ στο Σουρ­γκούτ, μακριά από τους συντρό­φους, χωρίς κατα­με­ρι­σμό δου­λειάς, συμ­βο­λής στο ΚΚΕ.

Εδώ σ’ αυτό το έδα­φος, θυμό­μα­στε ακό­μα πιο έντο­να, πόσο επέ­με­νε ότι οι κατη­γο­ρί­ες ήταν άδι­κες, και πολι­τι­κά λαθε­μέ­νες, εδώ μπο­ρού­με να ανα­λο­γι­στού­με το βαθύ του πόνο, τον πιο ανυ­πό­φο­ρο πόνο που μπο­ρεί να νιώ­σει ένας κομ­μου­νι­στής. Ο ταξι­κός αντί­πα­λος σε πει­σμώ­νει, σε θυμώ­νει, σε ατσα­λώ­νει και όταν πονάς από τα αφό­ρη­τα βασα­νι­στή­ριά του. Αλλά ο ψυχι­κός πόνος, όταν σε αδι­κεί το κόμ­μα που αγά­πη­σες, σε τίμη­σε και το τίμη­σες, αυτός ο πόνος δε συγκρί­νε­ται με κανέ­να σωματικό.

Ομως, ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης είχε και συνεί­δη­ση και θάρ­ρος, ως την τελευ­ταία του στιγ­μή να πιστεύ­ει στο ΚΚΕ, στον επι­στη­μο­νι­κό σοσια­λι­σμό, στη σοσια­λι­στι­κή πατρί­δα, η εντο­λή του ήταν μια: ποτέ, καμία ενέρ­γεια και από την πλευ­ρά αυτού που αδι­κή­θη­κε, δεν πρέ­πει να αφή­νει περι­θώ­ρια να κτυ­πη­θεί το Κόμ­μα, ο κομ­μου­νι­σμός, ο αγώ­νας για το σοσιαλισμό.

Τα παρα­κά­τω τελευ­ταία λόγια του απο­δεί­χνο­νται εξαι­ρε­τι­κά επίκαιρα:

“Το ΚΚΕ ήταν και παρα­μέ­νει το κόμ­μα μου και κανέ­νας δεν μπο­ρεί να το χτυ­πή­σει και να το λερώ­σει χρη­σι­μο­ποιώ­ντας το όνο­μά μου. […] Το ΚΚΕ πέρα­σε πολ­λές αντά­ρες και μπό­ρες, όμως να το ξερι­ζώ­σει κανέ­νας δεν μπό­ρε­σε για­τί αφτό θα σήμαι­νε να ξερι­ζώ­σει τον ίδιο το λαό. […] Το γράμ­μα αυτό το γρά­φω για να βου­λώ­σω το στό­μα σ’ όλους αφτούς που θα βάλουν τώρα τις φωνές”.

Η ιστο­ρι­κή έρευνα

Ολοι και όλες ξέρου­με τη δια­δρο­μή ζωής του Νίκου Ζαχα­ριά­δη. Σεβό­με­νη το χρό­νο αλλά και τον κυρί­ως λόγο που βρι­σκό­μα­στε εδώ, θέλω εκ μέρους της ΚΕ να περιο­ρι­στώ σε ορι­σμέ­να ζητή­μα­τα από τα πολ­λά και σημα­ντι­κά που υπάρ­χουν, να εξη­γή­σου­με για­τί άργη­σε η απο­κα­τά­στα­σή του, για­τί απο­κα­τα­στά­θη­κε. Το πιο σημα­ντι­κό είναι να μην ξεχά­σου­με τα συλ­λο­γι­κά συμπε­ρά­σμα­τα που προ­κύ­πτουν από αυτό το ιστο­ρι­κό κομ­μα­τι­κό δράμα.

Σίγου­ρα άργη­σε η απο­κα­τά­στα­σή του, ωστό­σο εδώ και πολ­λά χρό­νια ιδιαί­τε­ρα από το 1973 και 1974 και μετά είχαν αλλά­ξει ορι­σμέ­να πράγ­μα­τα στο Κόμ­μα, η στά­ση απέ­να­ντι στον Ζαχα­ριά­δη ήταν στην πρά­ξη δια­φο­ρε­τι­κή από την καθο­δή­γη­ση του Κόμ­μα­τος και από πολ­λά μέλη του Κόμ­μα­τος και όχι μόνο.

Η καθο­δή­γη­ση του Κόμ­μα­τος, από το 1973 και μετά, είχε μια δια­φο­ρε­τι­κή στά­ση απέ­να­ντι στον Νίκο Ζαχα­ριά­δη, κατα­νο­ού­σε ότι έπρε­πε να ξεκι­νή­σει η δια­δι­κα­σία απο­κα­τά­στα­σης, μέσα από τη συλ­λο­γι­κή εξέ­τα­ση της ιστο­ρι­κής περιό­δου που τον αφο­ρού­σε, και όχι ως ένα μεμο­νω­μέ­νο πρό­σω­πο αλλά ως Γραμ­μα­τέα της ΚΕ του ΚΚΕ.

Από το 1974 και μετά που το Κόμ­μα κατά­κτη­σε τη νόμι­μη δρά­ση του, προ­βάλ­λο­νταν ορι­σμέ­νες σημα­ντι­κές στιγ­μές από τη δρά­ση του Νίκου Ζαχα­ριά­δη, κυρί­ως κατά τη διάρ­κεια της Κατο­χής, στο πλαί­σιο της προ­σπά­θειας που έκα­νε το Κόμ­μα, ύστε­ρα από 27 χρό­νια παρα­νο­μί­ας, να απαι­τή­σει την από­δο­ση τιμής στην Εθνι­κή Αντί­στα­ση που διώ­χθη­κε μετά το Δεύ­τε­ρο Παγκό­σμιο Πόλε­μο στην Ελλά­δα. Να εκτι­μη­θεί η προ­σφο­ρά των επώ­νυ­μων και ανώ­νυ­μων αγω­νι­στών που συνέ­βα­λαν, να κατα­ξιω­θεί ο πρω­τα­γω­νι­στι­κός ρόλος του Κόμ­μα­τος, που ήταν και ο βασι­κός αιμο­δό­της των ελλη­νι­κών θυσιών του Δευ­τέ­ρου Παγκο­σμί­ου Πολέμου.

Θυμί­ζου­με ότι σε μια δύσκο­λη για το Κόμ­μα περί­ο­δο και το διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα, το 1991, όταν οι πάντες κατη­γο­ρού­σαν το σοσια­λι­σμό — κομ­μου­νι­σμό, όταν Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα ανα­γο­ρεύ­ο­νταν με συνο­πτι­κές δια­δι­κα­σί­ες εκτός νόμου, όταν άλλα αυτο­δια­λύ­ο­νταν, το ΚΚΕ πήρε την πρω­το­βου­λία να μετα­φερ­θεί η σορός του στην Ελλά­δα, από το Σουρ­γκούτ σε μόνι­μο τάφο στην Αθήνα.

Βεβαί­ως, εκκρε­μού­σαν ανα­πά­ντη­τα ερω­τή­μα­τα και απο­ρί­ες, υπήρ­χαν άγνω­στες, ευρύ­τε­ρα, σελί­δες γύρω από την υπό­θε­ση του Νίκου Ζαχα­ριά­δη που οδή­γη­σαν στη δια­γρα­φή του, στην πολι­τι­κή του εξορία.

Μετά το 1991, ξεκι­νή­σα­με αυτήν την προ­σπά­θεια. Από την πρώ­τη στιγ­μή, ξεκα­θα­ρί­σα­με ότι η εξέ­τα­ση της υπό­θε­σης Ζαχα­ριά­δη θα γινό­ταν με τρό­πο που δε θα μπο­ρού­σε να αμφι­σβη­τη­θεί ιστο­ρι­κά, δε θα ήταν μια συναι­σθη­μα­τι­κή τοπο­θέ­τη­ση ούτε κάτω από σκο­πι­μό­τη­τες. Δε θα ήταν μια απο­κα­τά­στα­ση απλώς για­τί αρκε­τοί πίε­ζαν για κάτι τέτοιο, θα ήταν μια απο­κα­τά­στα­ση από­λυ­τα δεμέ­νη με την Ιστο­ρία του Κόμ­μα­τος, όπως από­λυ­τα δεμέ­νη ήταν η ζωή του Ζαχα­ριά­δη με το ΚΚΕ και το Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνημα.

Tο Δοκί­μιο Ιστο­ρί­ας του ΚKE Β΄ τόμος, που αφο­ρά στην περί­ο­δο 1949 — 1968 ανα­φέ­ρει: “Η ιστο­ρι­κή έρευ­να οφεί­λει να εξε­τά­ζει την ηγε­τι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τα του Ν. Ζαχα­ριά­δη και τη δια­μόρ­φω­ση της στρα­τη­γι­κής και της λει­τουρ­γί­ας του ΚΚΕ στις συν­θή­κες της επο­χής του. Είναι αντιε­πι­στη­μο­νι­κό να αφαι­ρού­νται από την έρευ­να οι ιστο­ρι­κές συν­θή­κες ανά­πτυ­ξης και ωρί­μαν­σης του ΚΚΕ, οι συν­θή­κες ανά­πτυ­ξης και ωρί­μαν­σης του Ν. Ζαχα­ριά­δη ως κομ­μου­νι­στή ηγέτη”.

Θετι­κή συνεισφορά

Το κυριό­τε­ρο, όμως, υπάρ­χουν υπο­κρι­τές λάτρεις του Ζαχα­ριά­δη που σκό­πι­μα προ­σεγ­γί­ζουν επι­λε­κτι­κά την προ­σφο­ρά του, δια­λέ­γουν μια φρά­ση, ένα κομ­μά­τι από ομι­λί­ες του, προ­κει­μέ­νου να δικαιο­λο­γή­σουν το συμ­βι­βα­σμό τους, προ­βάλ­λο­ντας ως επι­λο­γές του Νίκου Ζαχα­ριά­δη που στο κάτω — κάτω δεν ήταν προ­σω­πι­κές, ήταν συλ­λο­γι­κές και μάλι­στα συν­δέ­ο­νταν και με τις στρα­τη­γι­κές επι­λο­γές του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος. Αλλοι χρη­σι­μο­ποιούν την τρα­γι­κή περί­πτω­ση του Νίκου Ζαχα­ριά­δη για να χτυ­πή­σουν το σοσια­λι­σμό, για να υπο­στη­ρί­ξουν ότι ο αγώ­νας αυτός είναι μάταιος και άγο­νος, είναι προ­τι­μό­τε­ρο να είσαι ερα­σι­τέ­χνης κομ­μου­νι­στής στον καπιταλισμό.

Ορι­σμέ­νοι μάλι­στα υπο­στη­ρί­ζουν, άλλοι ηθε­λη­μέ­να, συνει­δη­τά και άλλοι για­τί δεν ψάχνουν και δε βαθαί­νουν στα ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα, ότι ο Ζαχα­ριά­δης δια­γρά­φη­κε από αντα­γω­νι­στές στο αξί­ω­μα του Γραμ­μα­τέα, θέλο­ντας να υπο­στη­ρί­ξουν ότι σε όλα τα κόμ­μα­τα, τάχα, συμ­βαί­νουν τα ίδια, η δια­μά­χη είναι για την “καρέ­κλα”.

Ξεχνά­νε όμως ότι η “καρέ­κλα” στο ΚΚΕ είναι γεμά­τη καρ­φιά, ο αντί­πα­λος προ­σπα­θεί να την πριο­νί­ζει, η ιδιό­τη­τα του στε­λέ­χους του ΚΚΕ δεν είναι μια ζωή δημό­σιων σχέ­σε­ων, ψηφο­θη­ρί­ας, είναι εκτός από ωραία και αφά­ντα­στα δύσκο­λη, όχι μόνο σε δύσκο­λες περιό­δους αλλά και σε αυτές που θεω­ρού­νται σχε­τι­κά πιο ήρεμες.

Δεν ακο­λου­θή­σα­με ούτε το δρό­μο του μηδε­νι­σμού του Ζαχα­ριά­δη, που έγι­νε στο παρελ­θόν και τον αδί­κη­σε τόσο, μέχρι τον τρα­γι­κό θάνα­τό του, αλλά ούτε και το δρό­μο της εξι­δα­νί­κευ­σης. Αλλω­στε, δεν έχου­με το δικαί­ω­μα να εξι­δα­νι­κεύ­ου­με ούτε την ιστο­ρι­κή πορεία του ΚΚΕ, ανε­ξάρ­τη­τα του ότι ουδέ­πο­τε πρό­δω­σε, ουδέ­πο­τε λύγι­σε, ανε­ξάρ­τη­τα αν έδω­σε εκα­το­ντά­δες χιλιά­δες θύμα­τα στον εργα­τι­κό — λαϊ­κό αγώ­να και θα συνε­χί­σει να δίνει, όσο χρειά­ζε­ται και όταν χρειάζεται.

Η Πανελ­λα­δι­κή Συν­διά­σκε­ψη του ΚΚΕ εκτι­μά θετι­κά τη συνει­σφο­ρά του Ν. Ζαχα­ριά­δη ως κομ­μου­νι­στή ηγέ­τη και τον απο­κα­θι­στά από τη συκο­φα­ντι­κή κατη­γο­ρία που συνό­δε­ψε για πολ­λά χρό­νια τη δεξιά οπορ­του­νι­στι­κή επι­χει­ρη­μα­το­λο­γία της 6ης Πλα­τιάς Ολο­μέ­λειας (1956) και άλλων Ολο­με­λειών της ΚΕ, καθώς και των Πορι­σμά­των του 1964 και του 1967.

Μεγά­λης αξί­ας επα­να­στα­τι­κές παρακαταθήκες

Η πιο μεγά­λη προ­σφο­ρά του Ν. Ζαχα­ριά­δη συνί­στα­ται ακρι­βώς σε εκεί­νο που μέχρι σήμε­ρα του αμφι­σβη­τούν εχθροί και ανει­λι­κρι­νείς φίλοι, οι οπορ­του­νι­στές: Στη δημιουρ­γία και δρά­ση του Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού Ελλά­δας (ΔΣΕ), του κορυ­φαί­ου γεγο­νό­τος στην Ιστο­ρία της ταξι­κής πάλης στην Ελλά­δα κατά τον 20ό αιώνα.

Η επι­λο­γή αυτή δεν ήταν αυθαί­ρε­τη, ήταν ανα­γκαία, ο αντί­πα­λος επέ­βα­λε αυτήν την επι­λο­γή από τη στιγ­μή που είχε απο­φα­σί­σει να μη ζήσει ούτε ένας κομ­μου­νι­στής στην Ελλά­δα, από τη στιγ­μή που οι νική­τριες ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυνά­μεις απέ­να­ντι στο γερ­μα­νι­κό φασι­στι­κό άξο­να, οργά­νω­ναν την αντε­πί­θε­ση ψυχρού και θερ­μού πολέ­μου στην Ευρώ­πη και παγκό­σμια. Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλε­μο έχου­με ανο­δι­κή πορεία σε δεκά­δες τοπι­κούς πολέ­μους μέχρι σήμε­ρα, για τους οποί­ος ο ένο­χος είναι ένας: Ο ιμπεριαλισμός.

Ο αγώ­νας του ΔΣΕ δεν αφο­ρού­σε μόνο τις οξυ­μέ­νες αντι­θέ­σεις μέσα στην Ελλά­δα, αλλά δεν ήταν εισα­γό­με­νος, από αυτές προ­έ­κυ­πτε, αλλά ήταν ταυ­τό­χρο­να και διε­θνι­στι­κός καθώς αφο­ρού­σε εκτός από την αστι­κή τάξη της χώρας και το νέο ιμπε­ρια­λι­στή σύμ­μα­χό της τις ΗΠΑ. Ηταν και παρα­μέ­νει ένας αγώ­νας που άφη­σε μεγά­λης αξί­ας επα­να­στα­τι­κές παρακαταθήκες.

Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης έκα­νε σοβα­ρή προ­σπά­θεια, ο αγώ­νας αυτός να πάρει υπό­ψη το σοσια­λι­στι­κό χαρα­κτή­ρα της επα­νά­στα­σης στην Ελλά­δα. Στην προ­σφο­ρά του Ν. Ζαχα­ριά­δη, επί­σης, ανή­κει η ατα­λά­ντευ­τη στά­ση του στη δημιουρ­γία και ανά­πτυ­ξη των Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων του ΚΚΕ στην Ελλά­δα σε οποιεσ­δή­πο­τε συν­θή­κες. Αυτή η προ­σή­λω­σή του δεν υπο­χώ­ρη­σε, παρά τα φοβε­ρά μέτρα κατα­στο­λής του αστι­κού κρά­τους. Την κομ­μα­τι­κή οικο­δό­μη­ση δεν την έβλε­πε βέβαια ως αυτο­σκο­πό, αλλά ως παρά­γο­ντα που μαζί με την επα­να­στα­τι­κή επα­γρύ­πνη­ση, την περι­φρού­ρη­ση του ΚΚΕ, θα βοη­θού­σε να ανα­πτύσ­σε­ται κάθε δυνα­τό­τη­τα, και η πιο αδύ­να­μη, να ανοί­γει μια μικρή έστω, στην αρχή, χαρα­μά­δα για τη νόμι­μη δρά­ση του ΚΚΕ, για τη δρά­ση του γύρω από τα οξυ­μέ­να λαϊ­κά προβλήματα.

Στο Δοκί­μιο κατέ­χει ξεχω­ρι­στή θέση η προ­σφο­ρά του στην οικο­δό­μη­ση Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων σε οποιεσ­δή­πο­τε συνθήκες.

Ανυ­πό­στα­τες κατηγορίες

Ιδιαί­τε­ρα γίνε­ται μνεία για την 3η Συν­διά­σκε­ψη του ΚΚΕ στις 10–14 Οκτώ­βρη του 1950.

Δυστυ­χώς, η προ­σπά­θεια των στε­λε­χών του Κόμ­μα­τος με επι­κε­φα­λής τον Ζαχα­ριά­δη για τη συσπεί­ρω­ση των γραμ­μών του, για τη μέγι­στη μαχη­τι­κό­τη­τα και όχι την υπο­τα­γή στις πιέ­σεις του αντί­πα­λου, απο­κλή­θη­κε τότε από μερί­δα στε­λε­χών ως “ανώ­μα­λο εσω­κομ­μα­τι­κό καθε­στώς” για το οποίο ευθυ­νό­ταν, όπως ισχυ­ρί­στη­καν, ο Ν. Ζαχα­ριά­δης. Απο­τέ­λε­σε μια κρί­σι­μη στιγ­μή μέσα από την οποία προ­έ­κυ­ψε το πρό­βλη­μα των γνω­στών γεγο­νό­των της Τασκέν­δης, στην 6η και 7η Ολο­μέ­λεια του 1956 και ’57, αντί­στοι­χα, όπου ο Ν. Ζαχα­ριά­δης επι­κρί­θη­κε για αντι­σο­βιε­τι­σμό, κατη­γο­ρία που ήταν 100% ανυ­πό­στα­τη. Αυτή η κατη­γο­ρία, δίπλα στις άλλες ανυ­πό­στα­τες, βόλευε τους οπορ­του­νι­στές, που εμφα­νί­ζο­νταν ως αντι­ζα­χα­ρια­δι­κοί και μόνο, έφερ­ναν σε δύσκο­λη θέση τον Νίκο Ζαχα­ριά­δη πώς να χει­ρι­στεί ζητή­μα­τα σε σοβιε­τι­κό έδα­φος, που αφο­ρού­σαν πριν απ’ όλα το ΚΚΕ, το ελλη­νι­κό κίνη­μα, την ίδια ώρα που χιλιά­δες μέλη και στε­λέ­χη του Κόμ­μα­τος, μικρά παι­διά ακό­μα απο­λάμ­βα­ναν τη φιλο­ξε­νία και την εγκάρ­δια αλλη­λεγ­γύη του σοβιε­τι­κού λαού, έπαιρ­ναν και αυτοί μέρος στη σοσια­λι­στι­κή οικοδόμηση.

Εμείς οι Ελλη­νες κομ­μου­νι­στές και κομ­μου­νί­στριες, έχου­με χρό­νια τώρα δια­παι­δα­γω­γη­θεί από το Κόμ­μα μας να μη χαρι­ζό­μα­στε που­θε­νά, να κάνου­με κρι­τι­κή και σε άλλα Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα, όμως έχου­με μάθει να βλέ­που­με τις δικές μας ευθύ­νες πρώ­τα από όλα και μετά να κρί­νου­με τους διε­θνείς αρνη­τι­κούς παρά­γο­ντες που οπωσ­δή­πο­τε έπαι­ξαν και αυτοί το ρόλο τους.

Η συμ­βο­λή του στη στρα­τη­γι­κή του ΚΚΕ

Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης, όπως είναι γνω­στό, παρα­δό­θη­κε από τις ελλη­νι­κές αρχές στους Γερ­μα­νούς και ήταν έγκλει­στος στο Ντα­χά­ου για 4 χρό­νια. Επο­μέ­νως, ο ίδιος ήταν μακριά από τους χει­ρι­σμούς και τη στρα­τη­γι­κή που ακο­λού­θη­σε το ΚΚΕ στον εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό αγώ­να και στην υπο­τί­μη­ση της ανά­γκης να συν­δε­θεί αυτός με το πέρα­σμα στο σοσια­λι­σμό. Ωστό­σο, η κρι­τι­κή που ασκεί η Πανελ­λα­δι­κή Συν­διά­σκε­ψη στον Νίκο Ζαχα­ριά­δη είναι ότι με τον επά­νο­δό του στην Ελλά­δα και ενώ είχε αυτή απε­λευ­θε­ρω­θεί, θα έπρε­πε να ξεκι­νή­σει συλ­λο­γι­κή προ­σπά­θεια απο­τί­μη­σης των λαθών που είχαν γίνει. Δεν μπο­ρείς να συνε­χί­σεις μια πορεία ή να την αλλά­ξεις, αν το βλέ­πεις αυτό ανα­γκαίο, χωρίς να βγά­λεις συμπε­ρά­σμα­τα για το χτες ακό­μα και για το προχτές.

Δεν αμφι­σβη­τεί­ται η εξή­γη­ση που έδω­σε αργό­τε­ρα ο ίδιος ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης ότι δε μίλη­σε για τη λαθε­μέ­νη πολι­τι­κή γραμ­μή του Κόμ­μα­τος, όταν γύρι­σε στην Ελλά­δα, επει­δή δεν ήθε­λε να κάνει τον έξυ­πνο, αλλά κι επει­δή μία προ­σπά­θεια από­το­μης αλλα­γής στη στρα­τη­γι­κή του ΚΚΕ μπο­ρού­σε να οδη­γή­σει σε διά­σπα­ση του ίδιου και του ΕΑΜ, αφού το Κόμ­μα δεν ήταν έτοι­μο να δεχτεί τη συγκε­κρι­μέ­νη επα­νε­κτί­μη­ση και αλλα­γή γραμ­μής και μάλι­στα όταν ανά­λο­γες επι­λο­γές είχαν γίνει και από άλλα κόμ­μα­τα, με βάση τις συν­θή­κες στη χώρα τους. Το συμπέ­ρα­σμα που βγαί­νει είναι ότι ο Ν. Ζαχα­ριά­δης ήταν υπο­χρε­ω­μέ­νος να θέσει τις από­ψεις του και να τις υπο­στη­ρί­ξει, δίχως να σημαί­νει ότι σίγου­ρα θα έπει­θε, με δεδο­μέ­νο ότι η πολι­τι­κή γραμ­μή του ΚΚΕ περιεί­χε όλες τις αντι­φά­σεις της στρα­τη­γι­κής του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος. Στο δισταγ­μό του έπαι­ξε επί­σης ρόλο και το γεγο­νός ότι η Σοβιε­τι­κή Ενω­ση είχε απέ­να­ντί της πρω­τό­γνω­ρες, μεγά­λες δυσκο­λί­ες στο εσω­τε­ρι­κό της και στις διε­θνείς σχέ­σεις της. Η προ­σπά­θειά του χρεια­ζό­τα­νε, άλλω­στε ήταν μια περί­ο­δος που ο αντί­πα­λος είχε ήδη βγά­λει τα δόντια του, υπήρ­χαν περισ­σό­τε­ρες απο­δεί­ξεις και κυρί­ως ορα­τές προει­δο­ποι­ή­σεις για το πώς θα πήγαι­ναν τα πράγ­μα­τα μετά το Δεύ­τε­ρο Παγκό­σμιο Πόλε­μο. Αρχι­σε να γίνε­ται φανε­ρό ότι ο ιμπε­ρια­λι­σμός θα έκα­νε αντε­πί­θε­ση και μέρος της αντε­πί­θε­σης θα ήταν η άσκη­ση πρω­το­φα­νούς ιδε­ο­λο­γι­κής πίε­σης στα Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα, στο εργα­τι­κό κίνη­μα, προ­κει­μέ­νου να ενσω­μα­τω­θεί, και να ανα­κο­πεί η επέ­κτα­ση του σοσια­λι­σμού στην Ευρώπη.

Το 1953, ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης συνέ­βα­λε στη δια­μόρ­φω­ση της σωστής στρα­τη­γι­κής του Κόμ­μα­τος με το Σχέ­διο Προ­γράμ­μα­τος που ενέ­κρι­νε η 4η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ (12–14 Δεκέμ­βρη 1953), τέθη­κε ανα­λυ­τι­κά η στρα­τη­γι­κή του ΚΚΕ. Το Σχέ­διο καθό­ρι­ζε το χαρα­κτή­ρα της επα­νά­στα­σης στην Ελλά­δα ως σοσια­λι­στι­κό, ωστό­σο ανα­πα­ρή­γα­γε επι­χει­ρή­μα­τα που δεν αντι­στοι­χού­σαν στο σωστό συμπέρασμα.

Δυστυ­χώς, ταλαι­πω­ρη­θή­κα­με για πάρα πολ­λά χρό­νια από τη δυσκο­λία να ερμη­νεύ­σου­με ως Κόμ­μα για­τί στην Ελλά­δα καθυ­στέ­ρη­σε η εκβιο­μη­χά­νι­ση που είχε επι­πτώ­σεις και στη θέση της Ελλά­δας στο ιμπε­ρια­λι­στι­κό σύστη­μα. Κοντά σ’ αυτήν την αδυ­να­μία, καλ­λιερ­γή­θη­καν και άλλες, με απο­κο­ρύ­φω­μα την από­φα­ση διά­λυ­σης των Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων του ΚΚΕ στην Ελλά­δα, πράγ­μα που έγι­νε μετά τη δια­γρα­φή του Ζαχα­ριά­δη, μια από­φα­ση που βάρυ­νε και βαραί­νει ίσως ακό­μα στη δρά­ση μας στην Ελλάδα.

Δεν θα επε­κτα­θού­με σε άλλα ζητή­μα­τα παρα­πέ­ρα. Ανα­φέ­ρα­με ενδει­κτι­κά ζητή­μα­τα για τα οποία άδι­κα κατη­γο­ρή­θη­κε ο Ζαχα­ριά­δης, και ζητή­μα­τα για τα οποία θα μπο­ρού­σε ο ίδιος να συμ­βά­λει, αν όχι στην πρό­λη­ψη λαθών, στο βαθ­μό που αυτό για διε­θνείς και εσω­τε­ρι­κούς λόγους ήταν δύσκο­λο, του­λά­χι­στον σε μια δια­πά­λη που θα γλί­τω­νε αρκε­τούς κομ­μου­νι­στές από τη “Λερ­ναία Υδρα” του οπορ­του­νι­σμού. Για το ίδιο το Κόμ­μα και την ΚΕ του ήταν μια πολύ δύσκο­λη πορεία έρευ­νας, προ­σπά­θειας απο­κα­τά­στα­σης του επα­να­στα­τι­κού του χαρα­κτή­ρα που κρά­τη­σε πολ­λά χρό­νια. Να για­τί καθυ­στε­ρή­σα­με στο να απο­κα­τα­στα­θεί ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης, να για­τί η απο­κα­τά­στα­σή του έγι­νε με αντι­κει­με­νι­κά κριτήρια.

Η Πανελ­λα­δι­κή Κομ­μα­τι­κή Συν­διά­σκε­ψη, που εξέ­τα­σε και σε ατο­μι­κό επί­πε­δο, στο πλαί­σιο της συλ­λο­γι­κής ευθύ­νης, την υπό­θε­ση του Νίκου Ζαχα­ριά­δη, έχει όριο το τέλος του 1968. Κατά τη συγ­γρα­φή του τρί­του τόμου της Ιστο­ρί­ας θα δώσου­με συνέ­χεια και στην υπό­θε­ση Ζαχα­ριά­δη μέχρι το θάνα­τό του, το 1973. Πάντα στη­ριγ­μέ­νοι στα κομ­μα­τι­κά αλλά και όλα τα μη κομ­μα­τι­κά έγκυ­ρα αρχεία, πάντα με στοι­χεία, χωρίς υπο­κει­με­νι­σμό. Είναι βέβαιο πως ό,τι νέο και να προ­κύ­ψει για τα χρό­νια έως το θάνα­τό του, δε θα αλλά­ξει τη μεγά­λη προ­σφο­ρά του Νίκου Ζαχα­ριά­δη, τα διδάγ­μα­τα που προ­σφέ­ρει η απο­κα­τά­στα­σή του».

Νίκος Ζαχα­ριά­δης: Ο κομ­μου­νι­στής, σύντρο­φος στη ζωή και στον αγώ­να (A΄ Μέρος)

Νίκος Ζαχα­ριά­δης: Ο κομ­μου­νι­στής, σύντρο­φος στη ζωή και στον αγώ­να (Β΄ Μέρος)

Αγαπημένο