Ο πρώτος επίσημος γιορτασμός της 28ης Οκτωβρίου

Επι­μέ­λεια: Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Η επέ­τειος του «ΟΧΙ» γιορ­τά­στη­κε για πρώ­τη φορά στα χρό­νια της Κατο­χής. Πιο συγκρι­μέ­να αυτή πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε για πρώ­τη φορά στις 18/10/1941 στον προ­αύ­λιο χώρο του Πανε­πι­στη­μί­ου Αθηνών.Τα επό­με­να χρό­νια προ­σπά­θειες εορ­τα­σμού έγι­ναν από τις αντι­στα­σια­κές οργα­νώ­σεις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ.

Για πρώ­τη φορά η επέ­τειος γιορ­τά­στη­κε επί­ση­μα στις 28 Οκτω­βρί­ου 1944 στην Αθή­να παρου­σία στην απε­λευ­θε­ρω­μέ­νη πρω­τεύ­ου­σα της κυβέρ­νη­σης «Εθνι­κής Ενό­τη­τας». Ενδια­φέ­ρον παρου­σιά­ζει ο εορ­τα­σμός τόσο ανα­φο­ρι­κά με τα μηνύ­μα­τα που πέρα­σαν σ’αυτόν, όσο και σε σχέ­ση με το πολι­τι­κό-κοι­νω­νι­κό περι­βάλ­λον που είχε αρχί­σει να δια­μορ­φώ­νε­ται τις πρώ­τες μέρες της απε­λευ­θέ­ρω­σης. Στο αφιέ­ρω­μά μας αυτό αξιο­ποιού­με αφε­νός δημο­σιεύ­μα­τα του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ και αφε­τέ­ρου της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (που δίνει και τη στά­ση, έστω και γενι­κά του αστι­κού κρά­τους και του αστι­κού πολι­τι­κού συστήματος)

Το επί­ση­μο πρόγραμμα

Στην εφη­με­ρί­δα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (27/10/1944) με τίτλο «ΤΟ ΕΠΙΣΗΜΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΑΥΡΙΑΝΟΥ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ» γίνε­ται ανα­φο­ρά του πρό­γραμ­μα όπως το ανα­κοί­νω­ση το Υπουρ­γείο Εσω­τε­ρι­κών: «Εκ του Υπουρ­γεί­ου Εσω­τε­ρι­κών ανε­κοι­νώ­θη ότι κατά τον αυρια­νόν εορ­τα­σμόν της αντι­στά­σε­ως του Ελλη­νι­κού Έθνους εις την ιτα­λι­κήν επί­θε­σιν ψαλή­σαι δοξο­λο­γία εις τον Μητρο­πο­λη­τι­κόν Ναο­όν. Το Υπουρ­γι­κόν Συμ­βού­λιον θα μετα­βή εις τον Ναόν την 10.30’ π.μ. Θα παρα­στούν η Ιερά Σύνο­δος, ο Απο­κρι­σά­ριος του Οικου­με­νι­κού Πατριαρ­χεί­ου, ο Εξαρ­χος του Πανα­γί­ου Τάφου, οι αρχη­γοί των ξένων δογ­μά­των, οι πρώ­ην Πρω­θυ­πουρ­γοί, οι Μεγα­λό­σταυ­ροι των Β’ Ταγ­μά­των Σωτή­ρος, Γεωρ­γί­ου του Α’ και Φοί­νι­κος, τα Μέλη του Συμ­βου­λί­ου της Επι­κρα­τεί­ας, τα Μέλη του Αρεί­ου Πάγου, του Ελεγ­κτι­κού Συνε­δρί­ου, η Σύγκλη­τος της Ακα­δη­μί­ας, η Σύγκλη­τος του Πανε­πι­στη­μί­ου., η Σύγκλη­τος του Πολυ­τε­χνεί­ου, η Σύγκλη­τος της Σχο­λής Οικο­νο­μι­κών και Εμπο­ρι­κών Επι­στη­μών, τα διδα­κτι­κά Συμ­βού­λια των ισο­τί­μων Ανω­τά­των Σχο­λών, οι πρώ­ην Υπουρ­γοί και πρώ­ην Βου­λευ­ταί, οι Αντι­στρά­τη­γοι και Αντι­ναύ­αρ­χοι (εν στο­λή) , αι ανώ­τε­ροι Ταξιάρ­χαι των Β’ Ταγ­μά­των Σωτή­ρος, Γεωρ­γί­ου Α’ και Φοί­νι­κος, ο Νομάρ­χης, ο Πρό­ε­δρος και ο Εισαγ­γε­λεύς Εφε­τών, η Δημο­τι­κή Αρχή Αθη­ναί­ων, οι Υπο­στρά­τη­γοι και Υπο­ναύ­αρ­χοι (εν στο­λή) , τα προ­ε­δρεία και τα μέλη του Συμ­βου­λί­ου των Επι­στη­μο­νι­κών, Επαγ­γελ­μα­τι­κών και Εργα­τι­κών οργα­νώ­σε­ων, αι Πολι­τι­καί Αρχαί κλπ. Οι κ.κ αντι­πρό­σω­ποι των ξένων κρα­τών, οι αρχη­γοί των Συμ­μα­χι­κών Στρα­τευ­μά­των μετά των Επι­τε­λεί­ων των ως και αι Στρα­τιω­τι­καί αντι­προ­σω­πεί­αι των Συμ­μά­χων Κρα­τών και η Διε­θνής Επι­τρο­πή του Ερυ­θρού Σταυ­ρού θέλου­σι κλη­θή όπως παρευ­ρε­θιώ­σα εις την δοξο­λο­γί­αν». Παρα­τη­ρού­με λοι­πόν ότι καλού­νται για τον γιορ­τα­σμό όποιοι και προ­πο­λε­μι­κά (πολι­τι­κές και στρα­τιω­τι­κές αρχές), «παρα­βλέ­πο­ντας» ότι μεσο­λά­βη­σε Μετα­ξι­κή Δικτα­το­ρία αλλά και Κατο­χή, κατά τη διάρ­κεια των οποί­ας πολ­λοί εκπρό­σω­ποι του αστι­κού κόσμου είχαν συνερ­γα­στεί με τις «Αρχές». Ένα ακό­μη δείγ­μα των απα­ρά­δε­κτων υπο­χω­ρή­σε­ων της ΕΑΜι­κής πλευ­ράς και στη συμ­μέ­το­χη της στην «κυβέρ­νη­ση εθνι­κής ενότητας».

Φυσι­κά υπάρ­χει και ο «φόβος» για την παρέμ­βα­ση του λαϊ­κού παρά­γο­ντα στον όλο γιορ­τα­σμό. Έτσι η εφη­με­ρί­δα παρου­σιά­ζει «Έκκλη­ση» του στρα­τιω­τι­κού διοι­κη­τή Κατσώ­τα που ανα­φέ­ρει : «…Παρα­κα­λεί το κοι­νό όπως κατά τον αυρια­νόν εορ­τα­σμόν της επε­τεί­ου της κηρύ­ξε­ως του ελλη­νοι­τα­λι­κού πολέ­μου, διευ­κο­λύ­νει την τήρησν της τάξεως…Εν τέλει ο κ. Κατσώ­τας επα­φί­ε­ται δια την τήρη­σιν της τάξε­ως εις όλους τους Ελλη­νας οι οποί­οι θα απο­δεί­ξουν ότι γνω­ρί­ζουν να σέβο­νται την ελευ­θε­ρί­αν των».

Σε αντα­πό­κρι­ση της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (29/10/1944) για τον εορ­τα­σμό ανα­φέ­ρο­νται τα εξής: «Ο πρώ­τος ελεύ­θε­ρος εορ­τα­σμός της 28^ης Οκτω­βρί­ου ετε­λέ­σθη χθες εις τας Αθή­νας με το ενθου­σια­σμόν εκεί­νον τον οποί­ον επε­φύ­λασ­σεν εις ευα­τήν η ψυχή του λαού μας επί τέσ­σε­ρα έτη. Παρά την βρο­χήν άπει­ρα πλή­θη κόσμου έλα­βον μέρος εις τον εορ­τα­σμόν. Αι οργα­νώ­σεις της Εθνι­κής Αντι­στά­σε­ως και το ΕΑΜ έλα­βον μέρος εις τον εορ­τα­σμόν επι­σή­μως. Με τη δια­φο­ράν ότι το μεν ΕΑΜ συμ­με­τέ­σχε δια του συνό­λου της δυνά­με­ως του ενώ αι λοι­παί οργα­νώ­σεις μόνο δι’ αντι­προ­σω­πειών των. Τού­το εγέ­νε­το προς απο­φυ­γήν επει­σο­δί­ων. Πρέ­πει πάντως να σημειω­θεί ότι τα συν­θή­μα­τα των Οργα­νώ­σε­ων Εθνι­κής Αντι­στά­σε­ως κατεχειροκροτήθησαν.

Συμ­φώ­νως προς τη πρό­γραμ­μα την 10.30 π.μ εψά­λη ις τον Μητρο­πο­λη­τι­κόν Ναόν δοξο­λο­γία χορο­στα­τού­ντος του Μακα­ριω­τά­του Μητρο­πο­λί­του Αθη­νών κ. Δαμα­σκη­νού και ολο­κλή­ρου της Ιεράς Συνό­δου. Εις την δοξο­λο­γί­αν παρέ­στη­σαν οι αρχη­γοί των ξένων δογ­μά­των, τα μέλη της κυβερ­νή­σε­ως, οι αρχη­γοί των συμ­μα­χι­κών δυνά­με­ων κ.κ Ουίλ­σων και Κάνι­γκαμ, ο στρα­τη­γός Σκό­μπυ, ο πρε­σβευ­τής της Μ. Βρε­τα­νί­ας κ. Λήπερ, ο κ. Σοφού­λης, ο κ. Σοφ. Βενι­ζέ­λος και πλεί­στοι εκ των παρευ­ρι­σκο­μέ­νων εν Αθή­ναις τέως βου­λευ­τών έως της Βου­λής του 1935…ως και άλλοι ανώ­τα­τοι αξιω­μα­τι­κοί, ο κ. Σαρά­φης κλπ.

Μετά την δοξο­λο­γί­αν ο κ. Πρω­θυ­πουρ­γός, τα μέλη του Υπουρ­γι­κού Συμ­βου­λί­ου και οι ξένοι επί­ση­μοι κατηυ­θύν­θη­σαν εις το μνη­μεί­ον του Αγνώ­στου Στρα­τιώ­του όπου κατε­τέ­θη­σαν στέ­φα­νοι. Η Κυβέρ­νη­σις και οι ξένοι επί­ση­μοι παρη­κο­λού­θη­σαν κατό­πιν την παρέ­λα­σιν των στρα­τιω­τι­κών τμη­μά­των. Ιδιαί­τε­ραν εντύ­πω­σιν προ­ε­κά­λε­σαν τα τμή­μα­τα του Ναυ­τι­κού μας, των ενό­πλων μας δυνά­με­ων της Μέσης Ανα­το­λής και τα τμή­μα­τα των Ανταρ­τών. Μετά την δοξο­ο­γί­αν εις το Υπουρ­γείο Εξω­τε­ρι­κών και ις το Γρα­φεί­ον του Προ­έ­δρου της Κυβερ­νή­σε­ως παρι­στα­μέ­νου του κ. Παπαν­δρέ­ου και ολο­κλή­ρου του Υπουρ­γι­κού Συμ­βου­λί­ου ο Δήμαρ­χος Αθη­ναί­ων κ. Αρ. Σκλη­ρός ενε­χεί­ρη­σε εις τον Στρα­τάρ­χην  Ουίλ­σων και εις τον Ναύ­μαρ­χον Κανι­γκαμ περ­γα­μη­νή εις την οποία ανα­γρά­φε­ται η από­φα­σις περί κηρύ­ξε­ως αυτών ως επι­τί­μων πολιτών…

Στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (27/10/1944) δια­βά­ζου­με σχε­τι­κά με την προ­ε­τοι­μα­σία των δυνά­με­ων του ΚΚΕ και του ΕΑΜ για τον γιορ­τα­σμό: «Σ’ όλη την Αθή­να ο ελεύ­θε­ρος λαός οργα­νώ­νει με ενθου­σια­σμό τον αυρια­νό γιορ­τα­σμό της 28^ης Οχτώ­βρη, της εθνι­κής αντι­φα­σι­στι­κής μέρας. Με επί κεφα­λής το ΕΑΜ και το ΚΚΕ σε όλες τις συνοι­κί­ες, τα εργο­στά­σια και τις υπη­ρε­σί­ες έγι­ναν από χτες προ­συ­γκε­ντρώ­σεις όπου ομι­λη­τές εξή­γη­σαν τη σημα­σία της ημέ­ρας και προ­σκά­λε­σαν το λαό να μετά­σχει σύσ­σω­μος στο αυρια­νό συλ­λα­λη­τή­ριο. 4.000 τρο­χιο­δρο­μι­κοί συγκε­ντρώ­θη­καν χτες. Οι καπνερ­γά­τες έγρα­ψαν χίλια συν­θή­μα­τα και οι τηλε­βό­ες τους μιλούν εξα­κο­λου­θη­τι­κά. Συγκε­ντρώ­σεις έγι­ναν στην Ούλεν και την Τηλε­φω­νι­κή. Οι σιδη­ρο­δρο­μι­κοί, οι τσα­γκα­ρά­δες, οι ανά­πη­ροι, οι αυτο­κι­νη­τι­στές, οι επι­σι­τι­στές, οι τυπο­γρά­φοι, οργά­νω­σαν συγκε­ντρώ­σεις με τέλειας επι­τυ­χία. Στο εργο­στά­σιο ΕΘΕΛ έγι­νε μεγά­λη συγκέ­ντρω­ση. Ολη η Αθή­να βρί­σκε­ται στο πόδι για να γιορ­τά­σει την επέ­τειο που είνε τόσο βαθειά συν­δε­μέ­νη με την αντι­φα­σι­στι­κή επο­ποι­ία του λαού μας».

Το κλί­μα του γιορ­τα­σμού δίνει ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ με πρω­το­σέ­λι­δη ανα­φο­ρά του (29/10/1944) με τον χαρα­κτη­ρι­στι­κό τίτλο (που δίνει και ο πλαί­σιο της λαϊ­κής κινη­το­ποί­η­σης των ΕΑΜι­κών δυνά­με­ων): «ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ; ΛΑΟΚΡΑΤΙΑ! ΘΑΝΑΤΟΣ στους ΠΡΟΔΟΤΕΣ; ΕΚΔΙΚΗΣΗ!» Και συνε­χί­ζει; « Για άλλη μια φορά η Αθή­να έζη­σε χτες τη συγκί­νη­ση και τον ενθου­σια­σμό ενός παλ­λαϊ­κού ξεση­κω­μού. Για άλλη μια φορά ο λαός δια­δή­λω­σε τη από­φα­σή του να ολο­κλη­ρώ­σει την απε­λευ­θέ­ρω­ση και να κατο­χυ­ρώ­σει τη νίκη και τα δικαιώ­μα­τά του. Έδει­ξε τη θαυ­μά­σια συνει­δη­τή πει­θαρ­χία του, τη θέλη­σή του να εξα­σφα­λί­σει την τάξη. Για άλλη μια φορά τα συν­θή­μα­τά του εδό­νη­σαν την ατμό­σφαι­ρα με την κραυ­γή από εκα­το­ντά­δες χιλιά­δες στή­θη: Λαο­κρα­τία: Θάνα­τος στους προ­δό­τες! Λαϊ­κά Δικα­στή­ρια! Θάνα­τος στο Φασισμό.

Η συγκέ­ντρω­ση του λαού

Παρά την εξαι­ρε­τι­κή κακο­και­ρία ου άρχι­σε τις πρω­ι­νές ώρες και έδει­χνε πως θα συνε­χι­ζό­ταν όλη την ημέ­ρα, τερά­στιες δια­δη­λώ­σεις άρχι­σαν από νωρίς να συγκρο­τού­νται. Από τα περί­χω­ρα της Αθή­νας ξεκι­νούν με τα πόδια χιλιά­δες άνθρω­ποι. Στις συνοι­κί­ες, τα εργο­στά­σια, τις υπη­ρε­σί­ες τις τρά­πε­ζες, τα ιδρύ­μα­τα, όπου έχει ορι­στεί τόπος προ­συ­γκέ­ντρω­σης, ένα γεμά­το ενθου­σια­σμό πλή­θος συγκε­ντρώ­νε­ται και συντάσ­σε­ται με τη μεγά­λη αντι­φα­σι­στι­κή παρέ­λα­ση. Δεκά­δες χιλιά­δες λαού αρχί­ζουν σε λίγο να κατε­βαί­νουν προς την πλα­τεία Συντάγ­μα­τος και τον Άγνω­στο Στρα­τιώ­τη με σημαί­ες και λάβα­ρα, επι­γρα­φές και συν­θή­μα­τα, τρα­γου­δώ­ντας και ζητω­κραυ­γά­ζο­ντας-όλη η Αθή­να η αδά­μα­στη, η ηρω­ϊ­κή, η νική­τρια, η λαο­κρά­τισ­σα. Ατέ­λειω­τη λαο­θά­λασ­σα, πλημ­μυ­ρί­ζει τους δρό­μους. Κάθε κλα­δι­κή, επαγ­γελ­μα­τι­κή, εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κή οργά­νω­ση, κάθε κομ­μα­τι­κή αχτί­δα, περ­νά­ει ξεχω­ρι­στά με τη δική της επι­γρα­φή και σημαίες.

Ανθρώ­πι­νη πλημμύρα

Πάνω σε αυτο­κί­νη­τα ζωγρα­φι­κές συν­θέ­σεις ανα­πα­ρι­στά­νουν γεγο­νό­τα και σκη­νές από τον αγώ­να το «σπί­τι-κάστρο του Υμητ­τού, τους φοβε­ρούς κατα­δό­τες με τη «μάσκα», τους πέντε κρε­μα­σμέ­νους των Ηλυ­σί­ων και άλλα. Πίσω από το τιμη­μέ­νο λάβα­ρο της ΓΣΕΕ παρε­λαύ­νει η εργα­τι­κή στρα­τιά. Ακο­λου­θούν οι δημό­σιοι υπάλ­λη­λοι, οι υπάλ­λη­λοι νομι­κών προ­σώ­πων, οι τρα­πε­ζι­κοί, οι τρο­χιο­δρο­μι­κοί, οι επαγ­γελ­μα­τί­ες. Μαυ­ρο­φο­ρε­μέ­νες γυναί­κες ακο­λου­θούν τη σημαία της Εθνι­κής Αλλη­λεγ­γύ­ης.  Χιλιά­δες ενθου­σια­σμέ­να παι­διά παρε­λαύ­νουν πει­θαρ­χι­κά με τις σημαί­ες της ΕΠΟΝ. Όλος ο κόσμος χει­ρο­κρο­τεί ζητω­κραυ­γά­ζει. Ρίγος ιερής συγκί­νη­σης σκορ­πί­ζει η παρέ­λα­ση των ανα­πή­ρων του πολέ­μου 1940=41. Στη φάλαγ­γα των ακρω­τη­ρια­σμέ­νων παλ­λη­λα­ριών, νοσο­κό­μες κινούν αδεια­νά καρο­τσά­κια. Είνε οι ανά­πη­ροι που λεί­πουν δολο­φο­νη­μέ­νοι από τα άτι­μα χτή­νη του Ράλ­λη.  Η ίδια συγκί­νη­ση κατα­λαμ­βά­νει το πλή­θος όταν περ­νούν οι «18 ενα­πο­μεί­να­ντες ακρο­ναυ­πλώ­τιες του Χαϊ­δα­ρί­ου», τα Καλά­βρυ­τα και το Δίστο­μο. Μυριό­στο­μη η φωνή ενός λαού συνει­δη­τού, πει­θαρ­χη­μέ­νου, κυρί­αρ­χου της ζωής και της τύχης του δονεί την ατμό­σφαι­ρα. Θάνα­τος στους προ­δό­τες! Πολύ σύντο­μα ολό­κλη­ρος ο χώρος στην πλα­τεία Συντάγ­μα­τος, στον Άγνω­στο Στρα­τιώ­τη, στην οδό Πανε­πι­στη­μί­ου έχει κατακλυσθεί.

Η επί­ση­μη τελετή

Στις 10.30 π.μ έγι­νε δοξο­λο­γία στη Μητρό­πο­λη. Την παρα­κο­λού­θη­σαν το υπουρ­γι­κό Συμ­βού­λιο, ο αρχι­στρά­τη­γος Ουίλ­σων, ο ναύ­αρ­χος Κάνι­γκαμ , ο στρα­τη­γός Σκό­μπυ, ο στρα­τιω­τι­κός αρχη­γός του ΕΛΑΣ στρα­τη­γός Σαρά­φης, ξένοι διπλω­μά­τες και αρχη­γοί θρη­σκευ­μά­των, το Δημο­τι­κό Συμ­βού­λιο, οι αντι­πρό­σω­ποι του ΕΑΜ, ΕΠΟΝ και άλλων οργα­νώ­σε­ων, οι συνα­γω­νι­στές Θέος, Καλο­μοί­ρης της Γενι­κής Συνο­μο­σπον­δί­ας και άλλοι επίσημοι.

Από τη Μητρό­πο­λη οι επί­ση­μοι, τα στρα­τιω­τι­κά τμή­μα­τα και οι οργα­νώ­σεις κατευ­θύν­θη­καν στο μνη­μείο του Αγνώ­στου Στρα­τιώ­του, όπου κατέ­θε­σαν στε­φά­νους ο Πρω­θυ­πουρ­γός, ο στρα­τη­γός συναγ. Σαρά­φης στρα­τιω­τι­κός αρχη­γός του ΕΛΑΣ, όλες οι κομ­μα­τι­κές και Εαμι­κές οργα­νώ­σεις της Αθή­νας, καθώς και ανά­πη­ροι με αδελ­φές και μητέ­ρες σκο­τω­μέ­νων της Αλβα­νί­ας και του απε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώνα.

ΚΑΠΠΑ-ΚΑΠΠΑ-ΕΨΙΛΟΝ!

Και τώρα αρχί­ζει η παρέ­λα­ση του λαού. Τρεις ολό­κλη­ρες ώρες κατε­βαί­νουν την οδό Πανε­πι­στη­μί­ου ατέ­λειω­τες συντε­ταγ­μέ­νες φάλαγ­γες του οργα­νω­μέ­νου λαού μέσα σε μια πραγ­μα­τι­κή θύελ­λα από ζητω­κραυ­γές και χει­ρο­κρο­τή­μα­τα. Κάθε φορά που τα κύμα­τα της ανθρώ­πι­νης πλημ­μύ­ρας εναλ­λάσ­σο­νταν περ­νώ­ντας μπρο­στά από τα γρα­φεία του ΚΚΕ, την οδό Πανε­πι­στη­μί­ου, η εμπι­στο­σύ­νης και η λατρεία του λαού στο κόμ­μα που στά­θη­κε πρω­το­πό­ρος και οδη­γη­τής, στον υπέ­ρο­χο αγώ­να του, ξεσπά­ει σε ατε­λεί­ω­τες ζητω­κραυ­γές για τους τιμη­μέ­νους αρχη­γούς του. Καπ­πα-Κάπ­πα-Έψι­λον. Σιά­ντος! Ιωαν­νί­δης! Φάνης! Βρο­ντο­φω­νά­ζουν ρυθ­μι­κά χιλιά­δες λαού. Το ίδιο γίνε­ται παρα­κά­τω στην οδό Κοραή μπρο­στά στα γρα­φεία του ΕΑΜ: ΕΑΜ-Λαο­κρα­τία-Παρ­τσα­λί­δης: Εις τας 3 το μεση­μέ­ρι συνε­χί­ζε­ται η παρέ­λα­ση μέσα σε ατμό­σφαι­ρα πανη­γυ­ρι­σμού της νίκης και παλαϊ­κής από­φα­σης για την ολο­κλή­ρω­σή της.

Περ­νά­ει ο ΕΛΑΣ του βου­νού και της πόλης

Υπο­δειγ­μα­τι­κή σε εμφά­νι­ση και επι­βλη­τι­κή σε όγκο ήταν η χτε­σι­νή παρέ­λα­ση των δοξα­σμέ­νων τμη­μά­των του ΕΛΑΣ της πόλης και του βου­νού. Απ’ όπου πέρα­σαν τα συγκε­ντρω­μέ­να πλή­θη ζητω­κραύ­γα­ζαν και χει­ρο­κρο­τού­σαν αστα­μά­τη­τα και πηγαία τα μπα­ρου­το­κα­πνι­σμέ­να λιο­ντά­ρια των ελλη­νι­κών βου­νών και της ηρω­ϊ­κής μας Αθή­νας. Οι 25 γενιο­φό­ροι αντάρ­τες της ΙΙ Μεραρ­χί­ας έφτα­σαν  στο Α’ Σώμα Στρα­τού από την Ελευ­σί­να στις 8 το πρωί χτες. Επι­κε­φα­λής τους ήταν ο μόνι­μος υπο­λο­χα­γός Απο­στό­λης Καη­μά­δης. Σύμ­φω­να με το επί­ση­μο πρό­γραμ­μα αυτός και 25 ελα­σί­τες της Αθή­νας ένο­πλοι απέ­νει­μαν τις τιμές στους επί­ση­μους στη δοξο­λο­γία της Μητρό­πο­λης. Τόσο στη μετά­βα­ση όσο και στην επι­στρο­φή τους έγι­νε πραγ­μα­τι­κή απο­θέ­ω­ση απ’ τον κόσμο, που προ­σπα­θού­σε να τους πλη­σιά­σει και ν’αποσπάση κάτι από πάνω τους για ενθύ­μιο. Μετά τη δοξο­λο­γία όλα τα τμή­μα­τα του ΕΛΑΣ της Αθή­νας παρε­λά­σα­νε μπρο­στά στο Μνη­μείο του Αγνω­στου Στρα­τιώ­τη. Πρώ­τοι οι γενιο­φό­ροι μας, μετά οι ένο­πλοι της Αθή­νας και κατό­πιν ολό­κλη­ρος ο ΕΛΑΣ της πρω­τεύ­ου­σας. Τα χει­ρο­κρο­τή­μα­τα και οι ζητω­κραυ­γές του κόσμου από τα πεζο­δρό­μια, την πλα­τεία Συντάγ­μα­τος και τα μπαλ­κό­νια των σπι­τιών δονού­σαν τον ελεύ­θε­ρο αέρα της Αθή­νας. Δεν μπο­ρού­σε παρά να τιμή­σει ο λαός της Αθή­νας εκεί­νους που του χάρι­σαν αυτό που πανη­γύ­ρι­σε χτες. Το πρό­σω­πο που συγκί­νη­σε σε απε­ρί­γρα­πτο βαθ­μό το λαό της Αθή­νας είνε ο αρχι­στρά­τη­γος του ΕΛΑΣ, ο θρυ­λι­κός Σαρά­φης. Θα φτά­νει ακό­μα και σήμε­ρα στ’ αυτιά όλων των Αθη­ναί­ων ο αντί­λα­λος του δοξα­σμέ­νου ονό­μα­τος που έβγαι­νε ρυθ­μι­κά και ταυ­τό­χρο­να από αμέ­τρη­τα στό­μα­τα. Σα-ρά-φης. Σα-ρα-φης. Μετά τη δοξο­λο­γία ο στρα­τη­γός συνα­γω­νι­στής Σαρά­φης γύρι­σε στο Α’ Σώμα Στρα­τού μαζί με τους στρα­τη­γούς Μάντα­κα, Γρη­γο­ριά­δη, Χατζη­μι­χά­λη, τον αντι­πρό­σω­πο της Σοβιε­τι­κής Στρα­τιω­τι­κής απο­στο­λής αν/ρχη Νικο­λαϊ και άλλους. Ο στρα­τη­γός Σαρά­φης και οι παρα­κο­λού­θη­σαν την παρέ­λα­ση των τμη­μά­των του ΕΛΑΣ της Αθή­νας κάτω από ατε­λεί­ω­τα χει­ρο­κρο­τή­μα­τα και ζητω­κραυ­γές του κόσμου. Τόσο ηλέ­κτρι­ζε το λαό η εμφά­νι­ση του αρχη­γού του ΕΛΑΣ ώστε δύο φορές επι­χεί­ρη­σε ο κόσμος να πάρη στα χέρια το αυτο­κι­νη­τό του. Στην οδό Πανε­πι­στη­μί­ου ο λαός στα­μά­τη­σε τα’ αυτο­κί­νη­το, άνοι­ξε τις πόρ­τες και φιλού­σε το Στρα­τη­γό, ζητω­κραυ­γά­ζο­ντας και κλαί­ο­ντας από ενθουσιασμό.

Οι προ­δό­τες προκαλούν

Στη χθε­σι­νή γιορ­τή η αντί­δρα­ση προ­σπά­θη­σε μάταια να εμφα­νι­σθή. Μικρο­ο­μά­δες πέρα­σαν σαν ασή­μα­ντα σημά­δια. Μέσα στους άλλους τόλ­μη­σαν να φανούν και οι Χίτες κάπου 30 οπλι­σμέ­νοι με πιστό­λια και χει­ρο­βομ­βί­δες στις τσέ­πες. Ο κόσμος κατά­πλη­κτος για τη θρα­σύ­τη­τά τους, τους υπο­δέ­χτη­κε με απο­δο­κι­μα­σία, ως ότου ανα­γκά­στη­κε να επέμ­βη η στρα­τιω­τι­κή διοί­κη­ση και η αστυ­νο­μία για να τους δια­τά­ξουν να φύγουν ενώ θα έπρε­πε να συλ­λη­φθούν του­λά­χι­στο για παρά­νο­μη οπλο­φο­ρία. Άλλοι οπλι­σμέ­νοι πεμ­πτο­φα­λαγ­γί­τες είχαν σκορ­πι­στεί  μέσα στο πλή­θος με σκο­πό να δημιουρ­γή­σουν επι­σό­δεια. Οι περισ­σό­τε­ροι πιά­στη­καν από το λαό και παρα­δό­θη­καν στους αστυ­φύ­λα­κες με από­δει­ξη. Μέσα στην ομά­δα της Εθνι­κής Δρά­σης ανα­γνω­ρί­στη­κε κ’ ένας ταγ­μα­τάρ­χης των τσο­λιά­δων με πολι­τι­κά που πιά­στη­κε κι’ αυτός και παρα­δό­θη­κε στην αστυνομία.

Στον Πει­ραιά

Και στον Πει­ραιά- πρώ­τη προ­λε­τα­ρια­κή πόλη της Ελλά­δας- ο λαός παρ’ όλη τη βρο­χή δια­δή­λω­σε με αντι­φα­σι­στι­κά συν­θή­μα­τα ζητώ­ντας τη γρή­γο­ρη και ασυ­τη­ρή τιμω­ρία των προ­δο­τών. Παρα­βρέ­θη­καν ο σ. Παρ­τσα­λί­δης του ΕΑΜ και ο συνα­γω­νι­στής Χατζή­μπε­ης της ΠΕΕΑ, αντι­προ­σω­πεί­ες του Εργα­τι­κού Κέντρου και άλλων οργα­νώ­σε­ων. Μέχρι βαθειά τη νύχτα ο Πει­ραιάς κι’ η ηρω­ϊ­κή Κοκ­κι­νιά γιόρ­τα­ζε σ’ αλη­θι­νό συνα­γερ­μό με παρε­λά­σεις, τρα­γού­δια κλπ. Τη μεγά­λη αντι­φα­σι­στι­κή νίκη.

Οι λαμπα­δη­φο­ρί­ες

Το από­γευ­μα σε όλες τις συνοι­κί­ες της Αθή­νας έγι­ναν λαϊ­κές γιορ­τές  και χαραί μέσα σε ατμό­σφαι­ρα θαυ­μα­στής λαϊ­κής ενό­τη­τας και πρω­τό­φα­ντου ενθου­σια­σμού που κρά­τη­σαν ως αργά τη νύχτα. Στις 6μ.μ τερά­στιες δια­δη­λώ­σεις με λαμπά­δες πέρα­σαν τους κεντρι­κούς δρό­μους τρα­γου­δώ­ντας και ζητω­κραυ­γά­ζο­ντας. Έξω από τη «Μ. Βρετ­τα­νία» έκα­ναν ζωη­ρές εκδη­λώ­σεις για τους συμ­μά­χους και την κυβέρ­νη­ση. Φτά­νο­ντας στα γρα­φεία του ΚΚΕ ξέσπα­σαν στην ατε­λεί­ω­τη κραυ­γή που όλη την ημέ­ρα εφλό­γι­σε χτες την Αθή­να. Κάπα-κάπα-Εψιλον.

Στην Πελο­πόν­νη­σο

Η Παμπε­λο­πον­νη­σια­κή Επι­τρο­πή έστει­λε χθες το παρα­κά­τω τηλε­γρά­φη­μα στην Κ.Ε του ΕΑΜ; «Ο λαός του Μωρηά στο πλευ­ρό του ΕΑΜ γιόρ­τα­σε τη σημε­ρι­νή επέ­τειο. Από­λυ­τη τάξη επι­κρά­τη­σε. Στο πλευ­ρό της Εθνι­κής Κυβέρ­νη­σης και υπό την καθο­δή­γη­ση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ο λαός της Πελο­πον­νή­σου συνε­χί­ζει το ανορ­θω­τι­κό έργο το».

Και μία εκτίμηση

Σε πρω­το­σέ­λι­δο σχό­λιο του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (29/10/194) γίνε­ται ανα­φο­ρά στο περιε­χό­με­νο που έδω­σε το ΚΚΕ στον πρώ­το επί­ση­μο γιορ­τα­σμό της 28^ης που δεί­χνει έστω και σε περιο­ρι­σμέ­νη έκτα­ση τους άμε­σους στό­χους του για την μετα­πο­λε­μι­κή πολι­τι­κή και κοι­νω­νι­κή συγκυ­ρία: «Ελεύ­θε­ρος από τους τυρά­νους κατα­χτη­τές ο γεν­ναί­ος λαός της Αθή­νας δια­δή­λω­σε χτες πανη­γυ­ρι­κά στους δρό­μους για να τιμή­σει τους ήρω­ες, που πρώ­τοι πέσα­νε στα βου­νά της Αλβα­νί­ας, υπε­ρα­σπι­στές της τιμής, της λευ­τε­ριάς και ανε­ξαρ­τη­σί­ας μας. Οι ανθρω­πο­θά­λασ­σες των εκα­το­ντά­δων χιλιά­δων πατριω­τών, που ξεχύ­θη­καν πει­θαρ­χη­μέ­νες κάτω από την καθο­δή­γη­ση του ΕΑΜ και του κόμ­μα­τός μας, δια­τρά­νω­σαν την πίστη τους στην υπό­θε­ση της εθνι­κής ενό­τη­τας, την αφο­σί­ω­σή τους στη εθνι­κή κυβέρ­νη­ση, την προ­σή­λω­σή τους στον αγώ­να των συμ­μά­χων ίσα­με την τελι­κή νίκη. Μία κραυ­γή δια­περ­νού­σε όλο το χεί­μα­ρο των μεγα­λειω­δών παρε­λά­σε­ων, που κρά­τη­σαν πάνω από τέσ­σε­ρες ώρες; Η ΑΜΕΣΗ ΣΥΛΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΣΕ ΛΑΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΔΟΤΩΝ που συνερ­γά­στη­καν με τον κατα­κτη­τή, οπλί­στη­καν απ’ αυτόν και εγκλη­μά­τη­σαν σε βάρος του λαού. Το άγος της προ­δο­σί­ας πρέ­πει να καθαρίσει…Η κυβέρ­νη­ση πρέ­πει να βαδί­σει στα­θε­ρά στην κάθαρ­ση όλης της ζωής του τόπου από κάθε φασι­στι­κή και κρυ­φο­φα­στι­κή ετσία. Να ζωο­γο­νή­σει δημο­κρα­τι­κά τον κρα­τι­κό μηχα­νι­σμό. Να κατο­χυ­ρώ­σει έμπρα­χτα τις λαϊ­κές ελευ­θε­ρί­ες. Και να είνε βέβαιη ότι σ’αυτό θάχει απε­ριό­ρι­στη τη λαϊ­κή υποστήριξη»