«OI ΦΤΩΧΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΥ ΥΦΙΣΤΑΝΤΑΙ ΤΗΝ ΑΓΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ “ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ” ΤΩΝ ΗΠΑ»

Γρά­φει η Άννε­κε Ιωαν­νά­του //

Τα παρα­πά­νω λόγια βρί­σκο­νται στο εξώ­φυλ­λο ενός πολύ διδα­κτι­κού βιβλί­ου που κυκλο­φό­ρη­σε πρό­σφα­τα στα ελλη­νι­κά από τις εκδό­σεις «Διε­θνές Βήμα» σε συνερ­γα­σία με τον Πολι­τι­στι­κό Σύλ­λο­γο «Χοσέ Μαρ­τί». Ίσως το έχε­τε μαντέ­ψει: πρό­κει­ται για τις εμπει­ρί­ες των γνω­στών πέντε Κου­βα­νών που πέρα­σαν 16 χρό­νια στις φυλα­κές των ΗΠΑ. Μιλούν στην έκδο­ση αυτή για τη ζωή τους μέσα στην εργα­τι­κή τάξη των ΗΠΑ, όπως ενη­με­ρώ­νει τον ανα­γνώ­στη το εξώ­φυλ­λο. Κάποιοι ίσως πουν: μα, αυτοί δεν ήταν φυλα­κή; Πώς μιλά­νε για τη ζωή τους μέσα στην εργα­τι­κή τάξη των ΗΠΑ; Κι όμως, έτσι είναι. Διό­τι οι στα­τι­στι­κές δεί­χνουν – και ανα­φέ­ρο­νται στο βιβλίο αυτό – ότι δεν είναι καθό­λου μικρό το μέρος της εργα­τι­κής τάξης των ΗΠΑ που βρί­σκε­ται σε φυλα­κή. Το πιο φτω­χό κομ­μά­τι της, βεβαί­ως. Και δη το «έγχρω­μο», το «μαύ­ρο», το «ισπα­νό­φω­νο».

Ένα προλεταριάτο φυλακισμένο

Οι ΗΠΑ έχουν τον ψηλό­τε­ρο δεί­κτη εγκλει­σμού παγκο­σμί­ως: ενώ έχουν το 4,4% του παγκό­σμιου πλη­θυ­σμού, έχουν τα 22% των φυλα­κι­σμέ­νων όλου του πλα­νή­τη! Η συντρι­πτι­κή πλειο­νό­τη­τα των φυλα­κι­σμέ­νων ανή­κει στην εργα­τι­κή τάξη…και το 40% απ’ αυτούς, περί­που, είναι Μαύ­ροι. Ανά πάσα στιγ­μή ένας στους 10 Μαύ­ρους στην ηλι­κία 30–40 ετών βρί­σκε­ται σε κρα­τη­τή­ριο ή φυλα­κή. Με αυτή την έννοια οι Χεράρ­δο Ερνά­ντες, Ραμόν Λαμπα­νί­νο, Αντό­νιο Γκε­ρέ­ρο, Φερ­νάν­δο Γκον­ζά­λες και Ρενέ Γκον­ζά­λες έζη­σαν την εργα­τι­κή τάξη των ΗΠΑ στη φυλα­κή. Και αφού τους είχαν σε δια­φο­ρε­τι­κές φυλα­κές όλα αυτά τα χρό­νια, η εμπει­ρία τους πεντα­πλα­σιά­στη­κε. Ο πίνα­κας του Αντό­νιο Γκε­ρέ­ρο που στο­λί­ζει το εξώ­φυλ­λο και έχει σαν τίτλο Πέντε απο­μα­κρυ­σμέ­νες φυλα­κές, δίνει γλα­φυ­ρά και παρα­στα­τι­κά τα πέντε σημεία στο χάρ­τη των ΗΠΑ όπου ήταν φυλα­κι­σμέ­νοι. Σχο­λιά­ζει ο Γκε­ρέ­ρο: «Επέ­λε­ξαν πέντε απο­μα­κρυ­σμέ­να σημεία για να εκτί­σου­με τις άδι­κες ποι­νές μας: ο Χεράρ­δο στην Καλι­φόρ­νια. Ο Ραμόν στο Τέξας. Ο Ρενέ στην Πεν­σιλ­βά­νια. Ο Φερ­νάν­δο στο Ουι­σκόν­σιν. Εγώ στο Κολο­ρά­ντο. […] Τίπο­τα δεν μπό­ρε­σε να μας εμπο­δί­σει από το να λαμ­βά­νου­με εκα­το­ντά­δες μηνύ­μα­τα από εκα­το­ντά­δες ανθρώ­πους απ’ όλο τον κόσμο. Τίπο­τα δεν μπό­ρε­σε να απο­τρέ­ψει εμάς τους Πέντε από το να δρά­σου­με ως ένας άνθρω­πος και να δια­νύ­σου­με, μαζί με τον λαό μας και τους υπο­στη­ρι­κτές μας απ’ όλο τον κόσμο, τον μακρύ δρό­μο για την ελευ­θε­ρία».  Στο βιβλίο μιλούν οι πέντε και ένα σπά­νιο φωτο­γρα­φι­κό υλι­κό φωτί­ζει τον ανα­γνώ­στη. Μετά την απο­φυ­λά­κι­ση στις 17 Δεκεμ­βρί­ου του 2014 και των τριών τελευ­ταί­ων που είχαν τις βαρύ­τε­ρες, ισό­βιες ποι­νές, οι Πέντε με την επι­στρο­φή τους στην Κού­βα άρχι­σαν να γυρί­ζουν όλη την Κού­βα, αλλά και αρκε­τές άλλες χώρες για να ενη­με­ρώ­σουν για αυτά που έζησαν.

Ποιος μένει στην ιστορία;

Στις 12 Σεπτεμ­βρί­ου του 1998 η κυβέρ­νη­ση Κλί­ντον συνέ­λα­βε δέκα Κου­βα­νούς που ζού­σαν στη νότια Φλό­ρι­ντα. Ακο­λού­θη­σε μια επί­ση­μη ανα­κοί­νω­ση σε όλο τον κόσμο ότι «εξαρ­θρώ­θη­κε ένα δίκτυο κατα­σκό­πων του Κάστρο». Πέντε σύντο­μα συμ­βι­βά­στη­καν με τις αρχές και γρή­γο­ρα ξεχά­στη­καν, οι υπό­λοι­ποι πέντε έγι­ναν οι Πέντε που έγρα­ψαν ιστο­ρία. Στην Κού­βα και στους φίλους της Κού­βας ανά τον κόσμο έγι­ναν γνω­στοί ως οι Πέντε Ήρω­ες, στους υπό­λοι­πους ως οι Πέντε Κου­βα­νοί, στο βαθ­μό που δεν το κατά­φε­ρε ο αντι-κου­βα­νι­κός Τύπος να τους «εξα­φα­νί­σει». Δύσκο­λο, για­τί το κύμα αλλη­λεγ­γύ­ης σε όλο τον κόσμο όλο και φού­ντω­νε. Δεν το έκα­ναν, βέβαια, για να γίνουν ήρω­ες. Ο Αντό­νιο Γκε­ρέ­ρο: «Τίπο­τα από όσα συνέ­βη­σαν δεν αφο­ρά εμάς ως άτο­μα, αφο­ρά τον κου­βα­νι­κό λαό τον οποίο εκπροσωπούμε».

Μια καπιταλιστική «δικαιοσύνη»

Πολ­λές σελί­δες του βιβλί­ου αφιε­ρώ­νο­νται στη «δικαιο­σύ­νη» στις ΗΠΑ, την οποία ο Ραμόν απο­κα­λεί «μια τερά­στια μηχα­νή που αλέ­θει ανθρώ­πους» συγκρί­νο­ντάς την με τη δικαιο­σύ­νη και τις φυλα­κές στην Κού­βα. Οι Πέντε δεν εξω­ραϊ­ζουν τίπο­τα, αλλά γίνε­ται σαφές ότι και στη μία και στην άλλη περί­πτω­ση μέσα στο σύστη­μα δικαιο­σύ­νης αντι­κα­το­πτρί­ζε­ται η αντί­λη­ψη των δύο κοι­νω­νι­κών συστη­μά­των σ’ ό, τι αφο­ρά την αξία του ανθρώ­που. Μην ξεχνά­με, βέβαια, ότι η Κού­βα λει­τουρ­γεί κάτω από το βάρος μιας μόνι­μης απει­λής: πάνω από πενή­ντα χρό­νια οικο­νο­μι­κού στραγ­γα­λι­σμού, συνε­χείς προ­σπά­θειες διπλω­μα­τι­κής απο­μό­νω­σης, δυσφή­μι­ση από τα καπι­τα­λι­στι­κά μίντια, τρο­μο­κρα­τι­κά χτυ­πή­μα­τα, εκα­το­ντά­δες από­πει­ρες δολο­φο­νί­ας του Φιδέλ Κάστρο, μια εισβο­λή και μια απει­λή πυρη­νι­κού αφα­νι­σμού. Όλα αυτά το κάνουν πολύ δυσκο­λό­τε­ρο να ανα­δει­χθεί το πραγ­μα­τι­κό πρό­σω­πο του σοσια­λι­σμού σε όλο το μέγε­θός του ή, ίσως ακρι­βώς γι αυτό για τον καλό παρα­τη­ρη­τή απο­δεί­χνε­ται η ανω­τε­ρό­τη­τα του σοσια­λι­σμού. Οι Πέντε μιλούν και για το ευαί­σθη­το θέμα της θανα­τι­κής ποι­νής στις δύο χώρες.

Η σημασία της αλληλεγγύης

Οι πιο ωραί­ες σελί­δες είναι αυτές στις οποί­ες γίνε­ται λόγος για την αλλη­λεγ­γύη ανά­με­σα στους φυλα­κι­σμέ­νους και πώς ο καθέ­νας των Πέντε στη φυλα­κή του έκα­νε μεγά­λη προ­σπά­θεια να την ανα­πτύ­ξει. Υπάρ­χουν αρκε­τές συγκι­νη­τι­κές ιστο­ρί­ες. Τονί­ζουν επί­σης την τερά­στια σημα­σία της αλλη­λεγ­γύ­ης όλα αυτά τα χρό­νια, από τον εξω­τε­ρι­κό κόσμο, μια αλλη­λεγ­γύη που με τα λόγια του Χεράρ­δο Ερνά­ντες «ήταν απα­ραί­τη­τη για τη δική μας καθη­με­ρι­νή αντί­στα­ση». Το κίνη­μα αλλη­λεγ­γύ­ης έξω από τις φυλα­κές, στην κοι­νω­νία και ανά τον κόσμο παί­ζει ένα πολύ σοβα­ρό ρόλο όχι μόνο για το ηθι­κό των φυλα­κι­σμέ­νων, αλλά τελι­κά και στον αγώ­να για την απε­λευ­θέ­ρω­ση πολι­τι­κών κρα­τού­με­νων. «Ας ανα­ρω­τη­θού­με», θα πει ο Ερνά­ντες, «για­τί η κυβέρ­νη­ση των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών έπρε­πε να απε­λευ­θε­ρώ­σει τους Πέντε αν δεν τους ήξε­ρε κανείς; Για­τί να ενο­χλη­θεί αν ο κόσμος δεν ζητού­σε την ελευ­θε­ρία μας κάθε μέρα; Δεν μπο­ρεί να μειω­θεί η επί­πτω­ση όλων των προ­σπα­θειών που έγι­ναν για χρό­νια. Η απο­φυ­λά­κι­σή μας ήταν το απο­τέ­λε­σμα πλα­τιών και ενω­μέ­νων αγώ­νων αλλη­λεγ­γύ­ης».  Μέσα σ’ αυτά τα πλαί­σια ανα­φέ­ρε­ται και η 16χρονη παρου­σία της Κού­βας στην Αγκό­λα (1975–1991), καθο­ρι­στι­κής σημα­σί­ας για την κατάρ­γη­ση του καθε­στώ­τος του απαρτ­χάιτ στη Νότια Αφρι­κή και για την απε­λευ­θέ­ρω­ση του Νέλ­σον Μαντέ­λα. «Η πλειο­νό­τη­τα των Μαύ­ρων Αμε­ρι­κα­νών στον πλη­θυ­σμό της φυλα­κής δεν ήξε­ρε ότι εθε­λο­ντές Κου­βα­νοί βρί­σκο­νταν στην Αγκό­λα για δεκα­έ­ξι χρό­νια, υπε­ρα­σπί­ζο­ντας την κυριαρ­χία της κατά της Νότιας Αφρι­κής. Το σύστη­μα παρα­πλη­ρο­φό­ρη­σης των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών σε σβή­νει από την ιστο­ρία» θα πει ο Ραμόν Λαμπανίνο.

Αγάπα το κελί σου…και διάβαζε πολύ

Οι σελί­δες στις οποί­ες οι Πέντε μιλούν για τη σημα­σία του δια­βά­σμα­τος και της αυτό-μόρ­φω­σης στη φυλα­κή σίγου­ρα φέρ­νουν στη μνή­μη τις εμπει­ρί­ες Ελλή­νων αγω­νι­στών στις φυλα­κές. Δεν ήταν βέβαια πάντα βιβλία της επι­λο­γής. Ιδιαί­τε­ρα στην απο­μό­νω­ση διά­βα­ζαν ό, τι έπε­φτε στα χέρια τους. Αλλά στους θαλά­μους λάμ­βα­ναν βιβλία και περιο­δι­κά ποιο­τι­κά από υπο­στη­ρι­χτές, τα οποία έπει­τα τα έδι­ναν σε συγκρα­τού­με­νους συζη­τώ­ντας για το περιε­χό­με­νο. Με τη στά­ση τους απο­σπού­σαν το σεβα­σμό και την εκτί­μη­ση των άλλων φυλα­κι­σμέ­νων, ακό­μα κι εκεί­νων που δεν συμπα­θού­σαν την κου­βα­νι­κή Επα­νά­στα­ση. Με λίγα λόγια, πρό­κει­ται για ένα βιβλίο-ντο­κου­μέ­ντο προ­σω­πι­κών εμπει­ριών που δεν έμει­ναν προ­σω­πι­κές και από τις οποί­ες ο ανα­γνώ­στης μπο­ρεί να αντλή­σει αγω­νι­στι­κό ηθι­κό, επα­να­στα­τι­κή ακε­ραιό­τη­τα και ελπί­δα για το μέλλον!