Γράφει η Μαρία Καραπιπέρη //
Η αλήθεια είναι πως στην πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ NON OMNIS MORIAR (δηλαδή δεν θα πεθάνω ολόκληρος, κάτι θα μείνει από εμένα.) προσήλθα …προκατειλημμένη . Γνώριζα πως η ταινία ακολουθεί την εξέλιξη της εννιάμηνης απεργίας στην «Χαλυβουργία Ελλάδος». Γνώριζα επίσης , διαβάζοντας τις συνεντεύξεις των δημιουργών πως το ντοκιμαντέρ «NON OMNIS MORIAR» ολοκληρώθηκε μετά από δυο χρόνια προσπάθειας από την κολεκτίβα «Λοκομοτίβα».
Την «προκατάληψη» διαπίστωσα πως την είχα αντικρίζοντας από τη γωνία το συγκεντρωμένο πλήθος στην είσοδο του ανακαινισμένου θρυλικού κινηματογράφου ΑΛΚΥΟΝΙΣ στις 8 Γενάρη 2015 , την ημέρα της πρεμιέρας. Προς στιγμή πίστεψα πως θα δω πανό, υψωμένες γροθιές, θ’ακούσω βροντερά συνθήματα. Απεργία στην πύλη. Τα βλέμματα όσων αντίκριζα μου φαίνονταν εκτός από οικεία και «συναγωνιστικά».
Πριν την έναρξη είχα την χαρά να ανταλλάξω δυο κουβέντες με τον Φώτη , την Θεοδοσία και τον Κώστα. Ίδια βλέμματα: Οικεία, «συναγωνιστικά» γεμάτα με την προσμονή που σου δημιουργεί η λαχτάρα να μοιραστείς τη δημιουργία σου.
Είχα διαβάσει σε συνέντευξη που έδωσαν στον Γρηγόρη Τραγγανίδα (Το Περιοδικό) πως η Θεοδοσία ήθελε στην αρχή να το κάνει περισσότερο ποιητικό. Αυτός ήταν ο δεύτερος λόγος της «προκατάληψης» μου Έτσι όταν οι τρεις εκ των δημιουργών ανήγγειλαν (δια στόματος Κώστα) στο κοινό ότι το ντοκιμαντέρ αποτυπώνει τη δική τους οπτική αλήθεια (Τάξη εναντίον Τάξης ) για μένα ξεκίνησαν οι συνειρμοί της «προκατάληψης», ποιητικά…
Τα χαμόγελά τους, καθώς στέκονταν μπροστά από την οθόνη, μου φαίνονταν σαν σεμνές υπογραφές της τάξης μας στις λεωφόρους του παρόντος κι εύχομαι και του μέλλοντος, της στρατευμένης τέχνης, στην υπόθεση της εργατικής τάξης.
Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας δεν απέφυγα καθόλου να αφήνω την σκέψη μου να «νείρεται», ανάλογα με το πλάνο σε στίχους ποιητών. Για παράδειγμα, στις συνεντεύξεις των Χαλυβουργών, άκουγα την φωνή του Μαγιακόφσκι να διατρανώνει:
(…) Ξέρω έναν εργάτη
που γράμματα δε νογάει.
Δεν γεύτηκε
μήτε τ’ αλφάβητου τ’ αλάτι.
όμως άκουσε κάποτε,
τον Λένιν να μιλάει,
κι όλα τα κατάλαβε
το μυαλό του εργάτη.
Και όταν τα πλάνα καδράρουν στα πρόσωπα συχνά γεμάτα αμφιβολία, δισταγμό, ίσως και φόβο των Χαλυβουργών, στο ξεκίνημα της απεργίας, η φωνή του αφηγητή μας δηλώνει πως η πρωτοπορία συχνά δεν είναι επιλογή , αλλά την κάνουν αδήριτη ανάγκη οι συνθήκες. Τότε σπάει ο φόβος και η υποταγή δεν έχει θέση στην συνείδηση. Άκουγα σαν τώρα τον Μπρεχτ να τους καλεί:
Βγες έξω , σύντροφε! Ρίσκαρε
Τη δεκάρα ‚που ούτε δεκάρα πια δεν είναι
Τον τόπο για ύπνο που πάνω του πέφτει η βροχή
Και της δουλειάς τη θέση που αύριο θα χάσεις
Μπρος στο δρόμο έξω ! Αγωνίσου!
Να περιμένεις πια δε γίνεται, είναι αργά πολύ!
Βοήθα τον εαυτό σου βοηθώντας μας. Κάνε πράξη
Την αλληλεγγύη !
Η Θεοδοσία έχει πει πως έχει καταγράψει με την κάμερα πλάνα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν το υλικό για άλλες δέκα ταινίες . Η τελική μορφή που παρακολουθήσαμε εμείς, στάθηκε επαρκής να τις δούμε και τις δέκα… Ταυτιστήκαμε με το ξέσπασμα της Απεργίας, την συνειδητοποίηση των εργατών, την εξέλιξη της Απεργίας, την κλιμάκωση, τις Γενικές Συνελεύσεις του Σωματείου, την στήριξη των γυναικών τους, τις αδυναμίες του αγώνα τους, τις κινητοποιήσεις τους στην Αθήνα ‚την εντυπωσιακή Αλληλεγγύη που εκφράστηκε Διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα, τους λόγους της έκβασης, τη σύγκρουση με το Κράτος βίας και καταστολής του Μάνεση.
«βγάλαμε τα εργαλεία μας στο φως,
από ήττα σε ήττα
μέχρι να φτάσουμε το μέλλον»
Σε κάθε ενότητα υπήρχε αιτιολογημένο συμπέρασμα που ερμηνευόταν ελεύθερα δίνοντας την ευχέρεια στο θεατή να το κατακτήσει, προσωπικά. Με το μοναδικό τρόπο που διαθέτει η τέχνη που πηγάζει από το λαό και το δίκιο. Η τέχνη που καλείται, να οδηγήσει, να αφυπνίσει, να εμπνευστεί όσο και να εμπνεύσει.
«Ήμουν, είμαι, θα είμαι
θόρυβος από μηχανή»
Συχνά από τις πίσω θέσεις ξεκίναγε το χειροκρότημα. Αρκετές φορές ακουγόταν ένα μοναδικό, αλλά όχι μοναχικό χειροκρότημα. Ο Γιώργος Σιφωνιός ξανά ζούσε τις κορυφαίες στιγμές της Απεργίας τους, όπως τη συνάντηση με τους υπηρεσιακούς υπουργούς. Η κάμερα εστίαζε στα πρόσωπα Στην αντιπαράθεση των εργατών με την εξουσία το πλάνο κατόρθωσε να αναδείξει πως ο ισχυρός μπορεί να είναι ισχυρός αλλά όχι ανίκητος. Το βλέμμα τους, εν ριπή των δικών μας οφθαλμών, φανέρωσε το πραγματικό τους φόβο. Την οργανωμένη συλλογική ταξική πάλη.
«τελειώναμε τη βάρδια και φεύγαμε σαν ξένοι
σήμερα ο ένας σφίγγει το χέρι του άλλου
να λοιπόν τι πετύχαμε»
Δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ ξεχωριστά στα πλάνα της σύγκρουσης με τα ΜΑΤ της κυβέρνησης Σαμαρά. Αριστοτεχνικά καταργούν την μυθοπλασία και επιβεβαιώνουν τη δομή και τα εργαλεία της «δημοκρατίας» των αφεντικών… (βία και καταστολή). Ωστόσο, δεν θα ήμουν αντικειμενική αν παρέλειπα να σας μεταφέρω και τις αντιδράσεις των θεατών στο πλάνο με τον ΜΑΤατζή πεσμένο στο έδαφος και πόδια που καθώς τρέχουν ανάμεσα στον «συννεφιασμένο» ουρανό από τα χημικά. Τον «παρέσυραν» και αναγνωρίσαμε με κάποια «αυταρέσκεια» τα πόδια μας όσων βρεθήκαμε στην Πύλη της Χαλυβουργίας εκείνη την στιγμή, αλλά και όσων δεν βρεθήκαμε…
Ο Κώστας Σταματόπουλος έχει επισημάνει στην ίδια συνέντευξη που αναφέρω παραπάνω πως: Δεν τρέφουμε αυταπάτες βέβαια ότι η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Συμφωνούμε. Επιμένουμε όμως πως η τέχνη που αντιστέκεται με αυτούς που μπορούν και θα αλλάξουν τον κόσμο, είναι σάρκα από τη σάρκα μας.
Η συγκινησιακή ατμόσφαιρα την ημέρα της πρεμιέρας, το φορτισμένο θυμικό, η νοσταλγία όσων ξανά ζούσαν τις κορυφαίες στιγμές της Απεργίας των ηρωικών Χαλυβουργών, αλλά και αυτών που της «ζούσαν» για πρώτη φορά, καθόλου δεν μας εμπόδισε να διαμορφώσουμε άποψη για την ίδια την ταινία.
Η ταινία εναρμονίζει με την τέχνη της ρεαλιστικής καταγραφής τη δομή σκηνοθεσίας και σεναρίου. Τα πλάνα εναλλάσσονται με ταχύτητα ακολουθώντας πιστά τη διάρκεια και την ένταση των γεγονότων. Το σενάριο του Φώτη Μιχαλόπουλου είναι τολμηρό, επιτυχώς απέφυγε να αποστεώσει το λόγο από το λυρισμό των αγώνων της ταξικής πάλης. Ανέδειξε απαιτητικά τη ρεαλιστική καταγραφή των πλάνων εκφράζοντας πιστά και αποσαφηνισμένα τόσο την αισθητική αλλά και την πολιτική προσέγγιση των δημιουργών του. Θα έλεγα πως επιβεβαιώνει και καλλιεργεί τις προσδοκίες που ενδέχεται να έχει ο θεατής σε σχέση με την ταινία.. Πρωτοπορεί εκφράζοντας την τάση που έχει ανάγκη κάθε μορφή τέχνης στις βάρβαρες μέρες καπιταλιστικής κρίσης που διάγουμε. Την κοινωνικοπολιτική.
«Σχεδόν όλοι αισθάνθηκαν απολυμένοι. Σχεδόν όλοι συνειδητοποίησαν στην πορεία ότι δεν πάλευαν μόνο για τον εαυτό τους, για τα αιτήματά τους στο εργοστάσιο, αλλά για όλη την εργατική τάξη. Η συγκινητική αλληλεγγύη της τάξης τους ήταν αυτή που τους πυροδοτούσε και τους στήριζε έως το τέλος…».
Η ταινία NON OMNIS MORIAR, κατορθώνει με τους άρρηκτους δεσμούς σκηνοθεσίας και σεναρίου , με την μουσική από τη συλλογή τραγουδιών «Μέρες από Ατσάλι» που δημιούργησε η καλλιτεχνική κολεκτίβα «Τέχνη εν Κινήσει» για τον αγώνα των χαλυβουργών, να διεισδύσει στο θεατή.
Να μπορεί ο θεατής να εξετάσει το δικό του ρόλο μέσα στους αγώνες και στο κίνημα συνολικά. Η εννιάμηνη απεργία των Χαλυβουργών είναι φάρος του εργατικού κινήματος, η ταινία της Θεοδοσίας Γραμματικού είναι φρουρός που την προστατεύει από τη λήθη, εκπληρώνοντας ένα χρέος της τέχνης.
Είναι τόσο έντονη η εμπειρία που αποκτάς επειδή είναι ζωντανή. Σκεφτόμουν πως ναι, σίγουρα, η εννιάμηνη απεργία των ηρωικών χαλυβουργών είναι παρακαταθήκη, έχει περάσει ήδη στην σύγχρονη ιστορία του εργατικού κινήματος . Η ταινία με τα χρόνια θα αποκτήσει ιστορική αξία. Ποτέ όμως δεθα είναι μουσειακή, μιας και η ταξική πάλη είναι αέναη (perpetual ).
‘Έτσι τέλειωσε η πρεμιέρα του Ντοκιμαντέρ NON OMNIS MORIAR. Mε την ελπίδα στους σεισμούς που μέλλονται να ΄ρθουν. νομοτελειακά.
Perpetual premier- Perpetual class struggle
Μην το χασετε όταν και οπου ξαναπροβληθει. Δηλώστε συμμετοχή και στα δυο
Συντελεστές του ντοκιμαντέρ:
Σκηνοθεσία: Θεοδοσία Γραμματικού
Σενάριο – Κείμενα: Φώτης Μιχαλόπουλος
Επιμέλεια κειμένου: Θεοδοσία Γραμματικού, Κώστας Σταματόπουλος
Διεύθυνση παραγωγής: Κώστας Σταματόπουλος
Διεύθυνση φωτογραφίας: Θεοδοσία Γραμματικού, Χρήστος Γιάννου
Μοντάζ: Σωτήρης Γκέκας, Γιώργος Διδυμιώτης
Αφήγηση : Φώτης Μιχαλόπουλος, Ελίνα Καπετάνου
Β. Σκηνοθέτης: Βαγγέλης Κάλοου
Οργάνωση Παραγωγής: Σήφης Στάμου
Ηχοληψία: Κώστας Παπασπύρου, Γιώργος Θεοφάνους
Studio ηχοληψίας: Cpwayfarer, Kollektiva
Sound editor: Σωτήρης Γκέκας
Color Correction: Salim Saifedine
Special effects: Κώστας Σκανδάλης