Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Πικέρμι, 21 Ιούλη 1944: 54 αγχόνες για τους αγωνιστές της λευτεριάς

Γρά­φει ο Οικο­δό­μος //

pikermi1a«Δια­βά­τη στά­σου προσοχή:
δω χάμω κεί­το­νται νεκροί
που δεν επρό­δω­σαν ποτέ,
ποτέ δεν είπαν ψέματα,
τύραν­νο δεν προσκύνησαν.

«Δια­βά­τη στά­σου προσοχή
και μ’ άξιον νου μελέ­τα τους,
τι αν χαί­ρε­σαι τ’ ωραίο φως
κι αν όλο θάρ­ρος περπατάς
κι αν σ’ αγα­πά­νε κι αγαπάς
κι ό,τι καλό ’χεις στη ζωή
στο χάρι­σαν τούτ’ οι νεκροί!»…

Βασί­λης Ρώτας

…Κι αν πάρεις καμιά φορά το δρό­μο για τον Μαρα­θώ­να, δια­βά­τη, να στα­θείς  στο Πικέρ­μι. Εδώ, από μια κατα­πρά­σι­νη χού­φτα γης, δίπλα στην κεντρι­κή λεω­φό­ρο, ανά­με­σα στα πανύ­ψη­λα πεύ­κα, τα λεβε­ντό­κορ­μα κυπα­ρίσ­σια και τις ανθι­σμέ­νες πικρο­δάφ­νες, ξεπρο­βάλ­λει, σαν φάρος, ένας σταυ­ρός. Εδώ ανα­παύ­ο­νται 54 ήρω­ες πατριώ­τες που υπε­ρα­σπί­στη­καν τη λευ­τε­ριά και την τιμή του λαού.

***

Tο καλο­καί­ρι του 1944 το ναζι­στι­κό θηρίο υπο­χω­ρεί και γίνε­ται όλο και πιο αιμο­βό­ρο και επι­κίν­δυ­νο. Οι χιτλε­ρι­κές ορδές δέχο­νται σε όλα τα μέτω­πα το ένα χτύ­πη­μα μετά το άλλο, από τον Κόκ­κι­νο Στρα­τό, τις δυνά­μεις των συμ­μά­χων και τα ένο­πλα εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κά κινή­μα­τα των χωρών της Ευρώπης.

pikermi3a

Ο ΕΛΑΣ που έχει ήδη εδραιώ­σει τη θέση του στην ελλη­νι­κή ύπαι­θρο, εντεί­νει τις επι­χει­ρή­σεις του στις πόλεις και στην Αττι­κή, στις συνοι­κί­ες της Αθήνας.

Στις 15 Ιού­λη του 1944 τμή­μα του στή­νει ενέ­δρα  έξω από το Πικέρ­μι, στον κεντρι­κό δρό­μο που συν­δέ­ει την Αθή­να με τη Ραφή­να και εξο­ντώ­νει τον αξιω­μα­τι­κό φρού­ραρ­χο της Ραφή­νας και άλλους Γερ­μα­νούς που κατευ­θύ­νο­νταν στην Αθή­να. Ταυ­τό­χρο­να άλλο τμή­μα του ΕΛΑΣ επι­τί­θε­ται και εξο­ντώ­νει όλη τη γερ­μα­νι­κή φρου­ρά της Ραφήνας.

pikermi_kentriki

Το γόη­τρο των κατα­χτη­τών δέχε­ται μεγά­λο χτύ­πη­μα. Σκυ­λιά­ζουν αλλά και   φοβού­νται για τη συνέ­χεια. Η από­φα­ση για αντί­ποι­να δεν έρχε­ται σαν  κεραυ­νός εν αιθρία. Για κάθε νεκρό Γερ­μα­νό στρα­τιω­τι­κό οι ναζί συνή­θι­ζαν να εκτε­λούν πολ­λα­πλά­σιους έλλη­νες πατριώ­τες, ένο­πλους αγω­νι­στές αλλά και άμα­χο πλη­θυ­σμό. Πίστευαν ότι με αυτόν τον τρό­πο θα τρο­μο­κρα­τού­σαν τον λαό που στη συντρι­πτι­κή του πλειο­ψη­φία είχε εντα­χτεί στην ΕΑΜι­κή Αντί­στα­ση και θα τον ανά­γκα­ζαν να υποκύψει.

Στις 21 του Ιού­λη μετέ­φε­ραν στο Πικέρ­μι 54 παλι­κά­ρια της ΕΠΟΝ, του ΕΑΜ και του εφε­δρι­κού ΕΛΑΣ από το Χαϊ­δά­ρι (κυρί­ως) και κάποιους που «μπλό­κα­ραν» στην περιο­χή. Ο τόπος είχε επι­λε­γεί από νωρίς. Τα πανύ­ψη­λα πεύ­κα σε μια ανη­φο­ρί­τσα στην άκρη του δρό­μου, στο σημε­ρι­νό 19ο χλμ. της Λεω­φό­ρου Μαρα­θώ­νος, εξυ­πη­ρε­τού­σαν το απο­τρό­παιο σχέ­διό τους.

Γ. Μανουσάκης: “Οι κρεμασμένοι της Αθήνας” (Πηγή: Επιθεώρηση Τέχνης, 10/1955)

Γ. Μανου­σά­κης: “Οι 5 κρε­μα­σμέ­νοι”, χαρα­κτι­κό
(Πηγή: Επι­θε­ώ­ρη­ση Τέχνης, 10/1955)

Με τη βοή­θεια Ελλή­νων ταγ­μα­τα­σφα­λι­τών, των πιστών υπο­τα­χτι­κών τους που όταν δεν βασά­νι­ζαν, δεν βία­ζαν ή δεν δολο­φο­νού­σαν η ζωή τους έπαυε να έχει νόη­μα, έστη­σαν τις αγχό­νες. Τα 54 παλι­κά­ρια δεν δεί­λια­σαν απέ­να­ντι στους δήμιους, δεν λύγι­σαν μπρο­στά στο θάνα­το. Έπε­σαν για τη λευ­τε­ριά και την τιμή του λαού, περ­νώ­ντας στο πάν­θε­ον των ηρώ­ων και την αθανασία.

Μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση οι οικο­γέ­νειες των πεσό­ντων έφτια­ξαν στον τόπο της θυσί­ας το μνη­μείο που δεσπό­ζει σήμε­ρα. Από τη μια μεριά στο υψω­μα­τά­κι κατα­σκευά­στη­κε οστε­ο­φυ­λά­κιο όπου φυλάσ­σο­νται τα ιερά λεί­ψα­να των ηρώ­ων. Στην κορυ­φή στή­θη­κε ο λευ­κός σταυ­ρός και στην πλευ­ρά προς τη Λεω­φό­ρο Μαρα­θώ­νος τοπο­θε­τή­θη­καν δυο μαρ­μά­ρι­νες πλά­κες. Η μια για να θυμί­ζει για πάντα τη θυσία των ηρώ­ων και το πέρα­σμα των ναζί. Η άλλη με χαραγ­μέ­να τα ονό­μα­τά τους (τοπο­θε­τή­θη­κε πολ­λά χρό­νια  αργότερα).

Η είσοδος του οστεοφυλακίου

Η είσο­δος του οστεοφυλακίου

Και από τότε, κάθε χρό­νο τέτοιες μέρες, από­γο­νοι, αντι­στα­σια­κοί, αγω­νι­στές και κάτοι­κοι της περιο­χής συγκε­ντρώ­νο­νται και απο­δί­δουν φόρο τιμής στους  αθάνατους:

Βαφειά­δης Κώστας, Βου­νά­τσος Γιάν­νης (Ιωα­κείμ), Γαλιά­νης Γιώρ­γος, Γεωρ­γί­ου Γιώρ­γος, Γιαν­νη­γιώρ­γης Λάμπρος, Γκό­βας (Κόβα­ρης) Πανα­γιώ­της, Γρη­γο­ρά­κος Ηλί­ας, Γώγος Αλέ­ξαν­δρος, Δελη­βο­ριάς Πέτρος, Θάνος Ανα­στά­σης, Καλα­μα­τια­νός Σοφο­κλής, Καλο­γέ­ρο­βιτς Νίκος, Καρα­κα­τσά­νης Χρή­στος, Καρ­γά­κος Πέτρος, Κατσού­λης Προ­κό­πης, Κιλά­φης Γιώρ­γος, Κου­ρε­βέ­σης Κυριά­κος, Κου­του­λά­κης Γιώρ­γος, Λαζό­που­λος Γιώρ­γος, Λάμπος (Λάμπου) Αγα­μέ­μνων, Λαμπρι­νί­δης (Λαμπρια­νί­δης) Ηλί­ας, Λεο­νάρ­δος Αλέ­ξαν­δρος, Μάλιος Βασί­λης, Μακρής Σπύ­ρος, Μάνος Μιχά­λης, Μαυ­ρί­δης Γιώρ­γος, Μου­τσά­τσος (Μητσά­τσος) Γιάν­νης, Μου­τσά­τσος (Μητσά­τσος) Πανα­γιώ­της, Μπάρ­τιν Γιώρ­γος, Μπιρ­μπι­λιά­γκας Μιχά­λης, Ξυφτί­λης Κώστας, Πανα­γιώ­της Γιώρ­γος, Παπ­πάς Βασί­λης, Περ­δι­κού­λης Ευθύ­μιος, Πολί­της Στέ­λιος, Ραΐ­σης (Ρεΐ­σης) Αντώ­νης, Ραφτό­που­λος Αντώ­νης, Ρούσ­σος Αντώ­νης, Σμύ­ρος Γιάν­νης, Σπυ­ρό­που­λος Νομι­κός, Ταλια­νί­δης (Δαλια­νί­δης) Κώστας, Τελά­λης Κάρο­λος, Τελά­λης Παύ­λος, Τυρ­νάς (Τουρ­νάς) Δημή­τρης, Τρια­ντα­φύλ­λου Γιώρ­γος, Τσα­πα­τσά­ρης Κώστας, Τσιώ­τας Χρή­στος, Τσα­ντού­λης Γιώρ­γος, Φίνος Γιάν­νης, Φού­τας Παντε­λής, Φρα­γκού­λης Βασί­λης, Χατζη­σπύ­ρου Παντε­λής, Ζωΐ­δης Δημή­τρης, Βιτο­ρού­λης (Βιτο­ρού­λιας) Δημή­τρης, Καρ­βέ­λας Αλέξανδρος.

pikermi4a

ΥΓ. και μια πρόταση

Η πλά­κα με τα χαραγ­μέ­να ονό­μα­τα τοπο­θε­τή­θη­κε το 1993. Παρα­τη­ρώ­ντας τη προ­σε­χτι­κά φαί­νο­νται κάποια σημά­δια από μετέ­πει­τα επεμ­βά­σεις. Αντι­πα­ρα­βάλ­λο­ντας τα χαραγ­μέ­να ονό­μα­τα με το προ­σκλη­τή­ριο των ηρώ­ων που διά­βα­σε στο ετή­σιο μνη­μό­συ­νο (17/7) ο εκπρό­σω­πος των απο­γό­νων παρα­τη­ρή­σα­με ανα­ντι­στοι­χί­ες σε κάποια από αυτά (αυτός είναι ο λόγος που στον κατά­λο­γο που παρα­θέ­του­με υπάρ­χουν παρεν­θέ­σεις). Επί­σης, στα ονό­μα­τα που δια­βά­στη­καν στο προ­σκλη­τή­ριο ήταν ένα παρα­πά­νω, δηλα­δή 55. Στο μνη­μό­συ­νο ήταν παρών και ο δήμαρ­χος Ραφή­νας Πικερ­μί­ου, ο οποί­ος κατέ­θε­σε στε­φά­νι και μίλησε.

Από τη μεριά μας κάνου­με την πρό­τα­ση: ο Δήμος Ραφή­νας Πικερ­μί­ου να πάρει από τους απο­γό­νους τον κατά­λο­γο με τα ονό­μα­τα χωρίς λάθη και να ανα­λά­βει το κόστος για την κατα­σκευή και τοπο­θέ­τη­ση μιας νέας πλά­κας που θα αντι­κα­τα­στή­σει την παλιά στο μνη­μείο. Θα είναι μια απει­ρο­ε­λά­χι­στη (μα οφει­λό­με­νη και αυτή) αντα­πό­δο­ση στη μνή­μη των ηρώων.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο