Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ποντιακή Γενοκτονία — Όταν οι μπολσεβίκοι έσωζαν ζωές ελλήνων στον Πόντο

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Ένας αιώ­νας συμπλη­ρώ­νε­ται από την τρα­γι­κή επέ­τειο της Γενο­κτο­νί­ας του Πόντου, ενός από τα πλέ­ον ειδε­χθή μαζι­κά εγκλή­μα­τα του περα­σμέ­νου αιώνα.

Στο γνώ­ρι­μο τους ρόλο, δημα­γω­γού­ντες και καπη­λευό­με­νοι την εύλο­γη ευαι­σθη­σία του ποντια­κού ελλη­νι­σμού, οι πολι­τι­κοί εκπρό­σω­ποι της αστι­κής τάξης βγά­ζουν «δεκά­ρι­κους» περί «ιστο­ρι­κής δικαί­ω­σης των θυμά­των» και υπο­σχό­με­νοι να συν­δρά­μουν για τη «διε­θνή ανα­γνώ­ρι­ση της γενοκτονίας».

Σήμε­ρα, 100 χρό­νια μετά την σφα­γή 353.000 ανθρώ­πων και τον ξερι­ζω­μό εκα­τομ­μυ­ρί­ων ελλή­νων του Πόντου, τα επι­τε­λεία της εγχώ­ριας αστι­κής τάξης συνε­χί­ζουν να συγκα­λύ­πτουν τα πραγ­μα­τι­κά αίτια που οδή­γη­σαν στην τραγωδία.

Από αυτό εδώ το βήμα, σε παλαιό­τε­ρο άρθρο ανα­φο­ρι­κά με την Γενο­κτο­νία των Ποντί­ων, σημειώ­να­με: «Αν κάποιος θέλει να θέσει το ζήτη­μα στην πραγ­μα­τι­κή του βάση οφεί­λει να απο­μα­κρυν­θεί από τις κρα­τού­σες «ανα­λύ­σεις» και να προ­σεγ­γί­σει τις ταξι­κές παρα­μέ­τρους των γεγο­νό­των του Πόντου. Έτσι γίνο­νται αντι­λη­πτοί και οι βαθύ­τε­ροι λόγοι που οδή­γη­σαν στη γενο­κτο­νία του ελλη­νι­κού πλη­θυ­σμού και, ταυ­τό­χρο­να, απο­κα­λύ­πτε­ται ο αλη­θι­νός ένο­χος: η αστι­κή τάξη σε Τουρ­κία και Ελλάδα.»

Στο βωμό του αντα­γω­νι­σμού των αστι­κών τάξε­ων Ελλά­δας και Τουρ­κί­ας θυσιά­στη­κε ο ποντια­κός ελλη­νι­σμός, πλη­ρώ­νο­ντας πολύ ακρι­βά τους ενδοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κούς αντα­γω­νι­σμούς στην περιο­χή. Ήταν τότε που ο μεγα­λοι­δε­α­τι­σμός της ελλη­νι­κής αστι­κής τάξης και η τυχο­διω­κτι­κή μικρα­σια­τι­κή εκστρα­τεία (με τις «ευλο­γί­ες» των αγγλο­γάλ­λων συμ­μά­χων) συγκρού­στη­κε με την άνο­δο του τουρ­κι­κού αστι­κού εθνι­κι­σμού και την προ­σπά­θεια της τουρ­κι­κής αστι­κής τάξης να συγκρο­τη­θεί σε έθνος-κρά­τος πάνω στα συντρίμ­μια της καταρ­ρέ­ου­σας Οθω­μα­νι­κής αυτοκρατορίας.

Γρά­φα­με σχε­τι­κά σε παλαιό­τε­ρο κεί­με­νο μας:

Venizelos

Ο Ελευ­θέ­ριος Βενι­ζέ­λος επι­θε­ω­ρεί σώμα ελλή­νων στρα­τιω­τών λίγο πριν στα­λεί να συμ­με­τά­σχει στην ιμπε­ρια­λι­στι­κή επί­θε­ση ενά­ντια στη νεα­ρή σοβιε­τι­κή εξουσία

«Η μεν αστι­κή τάξη της Τουρ­κί­ας, ευρι­σκό­με­νη σε δια­δι­κα­σία σύστα­σης του δικού της έθνους-κρά­τους, έβλε­πε αντα­γω­νι­στι­κά το ελλη­νι­κό κεφά­λαιο που δρα­στη­ριο­ποιού­νταν στον «ζωτι­κό χώρο» της. Στο πλαί­σιο αυτό καλ­λιερ­γή­θη­κε σε τμή­μα­τα του τουρ­κι­κού λαού μια βαθιά σοβι­νι­στι­κή ρητο­ρι­κή ενα­ντί­ον των Ελλή­νων του Πόντου. Πρό­κει­ται για μια μέθο­δο που η αστι­κή τάξη ακο­λού­θη­σε πολ­λές φορές στο διά­βα της ιστο­ρί­ας προ­κει­μέ­νου να συστοι­χί­σει πλα­τιές μάζες πίσω από «ομό­φυ­λες» και «ομό­θρη­σκες»- αλλά με ταξι­κά αντί­θε­τα προς τον εργα­ζό­με­νο λαό συμ­φέ­ρο­ντα- ηγε­σί­ες, ούτως ώστε να ικα­νο­ποι­ή­σει τις εκά­στο­τε επι­διώ­ξεις της.

Από τη δική της πλευ­ρά, η ελλη­νι­κή αστι­κή τάξη, βυθι­σμέ­νη στους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς τυχο­διω­κτι­σμούς της, φέρει κι’ αυτή πολύ μεγά­λο μερί­διο ευθύ­νης για την τρα­γω­δία που υπέ­στη­σαν οι Έλλη­νες του Πόντου. Στο βωμό αυτών των τυχο­διω­κτι­σμών- και προ­κει­μέ­νου να εξα­σφα­λί­σει μεγα­λύ­τε­ρο κομ­μά­τι στην ανα­δια­νο­μή της πίτας- η αστι­κή τάξη της Ελλά­δας χρη­σι­μο­ποί­η­σε τον ποντια­κό πλη­θυ­σμό, άλλο­τε ως «δια­πραγ­μα­τευ­τι­κό χαρ­τί» και άλλο­τε ως στρα­τη­γι­κό αντι­πε­ρι­σπα­σμό, στο πλαί­σιο των επι­διώ­ξε­ων της στη Μικρά Ασία».

Αυτήν την ιστο­ρι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα προ­σπα­θεί να απο­σιω­πή­σει η αστι­κή τάξη, τα επι­τε­λεία και τα κόμ­μα­τα της, έτσι ώστε να συσκο­τι­στούν τα πραγ­μα­τι­κά γεγο­νό­τα της επο­χής και να απο­προ­σα­να­το­λι­στεί ο δημό­σιος διάλογος.

Αντί­θε­τα, έχου­με δει πολ­λές φορές να επι­στρα­τεύ­ο­νται μια σει­ρά αντε­πι­στη­μο­νι­κά ιδε­ο­λο­γή­μα­τα, βγαλ­μέ­να από το χρο­νο­ντού­λα­πο της πιο μαύ­ρης αντι­κομ­μου­νι­στι­κής προ­πα­γάν­δας. Τέτοιο είναι, για παρά­δειγ­μα, το περί­φη­μο ιδε­ο­λό­γη­μα του «κεμα­λο­μπολ­σε­βι­κι­σμού» που, ούτε λίγο ούτε πολύ, επι­χει­ρεί να «φορ­τώ­σει» την κατα­στρο­φή του ποντια­κού ελλη­νι­σμού στην υπο­τι­θέ­με­νη συμ­μα­χία της νεα­ρής τότε σοβιε­τι­κής εξου­σί­ας με το κίνη­μα του Μου­στα­φά Κεμάλ! Το εν λόγω αντι­κομ­μου­νι­στι­κό επι­χεί­ρη­μα εμφα­νί­στη­κε στις αρχές της δεκα­ε­τί­ας του ’20, προ­πα­γαν­δί­στη­κε από τις φασι­στι­κές δικτα­το­ρί­ες του Πάγκα­λου και του Μετα­ξά, ενσω­μα­τώ­θη­κε στην μετεμ­φυ­λια­κή αστι­κή ιστο­ριο­γρα­φία, επα­νεμ­φα­νί­στη­κε δυνα­μι­κά κατά την επτα­ε­τία της Χού­ντας και επι­στρα­τεύ­ε­ται μέχρι και σήμε­ρα με στό­χο να συκο­φα­ντή­σει την ΕΣΣΔ και να μετα­το­πί­σει στους κομ­μου­νι­στές τις ευθύ­νες για την τρα­γω­δία του ελλη­νι­σμού της Ανατολής. 

Οι «άθεοι μπολσεβίκοι» και η χείρα βοηθείας στον δοκιμαζόμενο ελληνισμό του Πόντου

Η ίδια η εξέ­λι­ξη της ιστο­ρι­κής έρευ­νας έχει καταρ­ρί­ψει το άθλιο αντι­κομ­μου­νι­στι­κό κατα­σκεύ­α­σμα του «κεμα­λο­μπολ­σε­βι­κι­σμού». Σήμε­ρα, 100 χρό­νια μετά την Ποντια­κή Γενο­κτο­νία, αξί­ζει να θυμη­θού­με ορι­σμέ­νες πτυ­χές των γεγο­νό­των εκεί­νης της περιό­δου, που η αστι­κή ιστο­ριο­γρα­φία είτε υπο­βαθ­μί­ζει είτε- πολύ περισ­σό­τε­ρο- αποσιωπά.

Να θυμη­θού­με:

- την τυχο­διω­κτι­κή στά­ση της κυβέρ­νη­σης του Ελευ­θέ­ριου Βενι­ζέ­λου που το Γενά­ρη του 1919 συμ­με­τεί­χε με ελλη­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα (23.351 στρα­τιώ­τες) στην ιμπε­ρια­λι­στι­κή εκστρα­τεία των δυνά­με­ων της Αντάντ ενά­ντια στη νεο­σύ­στα­τη τότε Σοβιε­τι­κή Ρωσία [1]. Παρά την ξεκά­θα­ρα τυχο­διω­κτι­κή, εχθρι­κή στά­ση της αστο­τσι­φλι­κά­δι­κης Ελλά­δας απέ­να­ντι στην επα­να­στα­τη­μέ­νη Ρωσία, οι μπολ­σε­βί­κοι ουδέ­πο­τε στρά­φη­καν ενά­ντια στον ελλη­νι­σμό της Ανα­το­λής. Αντί­θε­τα, στά­θη­καν αρω­γοί των ελλη­νι­κών πλη­θυ­σμών της περιο­χής του Πόντου σε εξαι­ρε­τι­κά δύσκο­λες στιγμές.

Να θυμη­θού­με επίσης:

- την στά­ση της Σοβιε­τι­κής Ρωσί­ας κατά τις τρα­γι­κές στιγ­μές, των διώ­ξε­ων και σφα­γών, που βίω­νε ο ελλη­νι­σμός στην Κοτύ­ω­ρα του Πόντου. Σύμ­φω­να με τον αυστρια­κό πρό­ξε­νο στην Τρα­πε­ζού­ντα Ernst von Kwiatkowski, τον Φλε­βά­ρη του 1918 περί­που 30,000 έλλη­νες εγκα­τέ­λει­ψαν με ασφά­λεια την περιο­χή της Τρα­πε­ζού­ντας επι­βι­βα­ζό­με­νοι σε σοβιε­τι­κά πλοία. 

Να τι ανα­φέ­ρει χαρα­κτη­ρι­στι­κά ο μητρο­πο­λί­της Τρα­πε­ζού­ντος Χρύ­σαν­θος (μετέ­πει­τα Αρχιε­πί­σκο­πος Αθη­νών): «Οι “άθε­οι” Μπολ­σε­βί­κοι, εν αντι­θέ­σει προς ό,τι δεν έπρα­ξαν αι “χρι­στια­νι­καί” Δυνά­μεις της Δύσε­ως διά του κολοσ­σιαί­ου αυτών στό­λου κατά την εν μηνί Αυγού­στω 1922 πυρ­πό­λη­σιν και σφα­γήν της Σμύρ­νης (…) περι­συ­νέ­λε­ξαν όλον τον χρι­στια­νι­κόν εκεί­νον κόσμον και τον μετέ­φε­ραν με ασφά­λεια στην Τρα­πε­ζού­ντα» [2]. 

Για την στά­ση των μπολ­σε­βί­κων κατά την διάρ­κεια των τρα­γι­κών γεγο­νό­των στον Πόντο δια­βά­ζου­με επί­σης: «Εις πολ­λάς περι­στά­σεις οι Τούρ­κοι συνέ­λα­βον ολό­κλη­ρους πλη­θυ­σμούς, με σκο­πόν να τους εκτο­πί­σουν και οι Μπολ­σε­βί­κοι εξη­γό­ρα­ζον από τους Τούρ­κους τους πλη­θυ­σμούς αυτούς. Εκτός αυτού έθε­τον εις την διά­θε­σιν των Ελλή­νων και πλοία ίνα μετα­φέ­ρουν αυτούς από Τρα­πε­ζού­ντος εις τα ένα­ντι ρωσι­κά παρά­λια»[3].

Αρκε­τά χρό­νια μετά τα τρα­γι­κά γεγο­νό­τα στον Πόντο, έλλη­νες πόντιοι που βρέ­θη­καν στην ΕΣΣΔ πήραν ενερ­γά μέρος στην οικο­δό­μη­ση του σοσια­λι­σμού (Φωτό: Από το βιβλίο του Ανα­στά­ση Γκί­κα, «Οι Ελλη­νες στη δια­δι­κα­σία οικο­δό­μη­σης του σοσια­λι­σμού στην ΕΣΣΔ», εκδ. «Σύγ­χρο­νη Εποχή»)

Να θυμη­θού­με ότι:

- την ίδια στιγ­μή που οι επα­να­στά­τες μπολ­σε­βί­κοι έσω­ζαν ζωές κατα­τρεγ­μέ­νων ελλή­νων στον Πόντο, οι ευρω­παί­οι (αγγλο­γάλ­λοι) ιμπε­ρια­λι­στές και οι ΗΠΑ κρά­τη­σαν την ίδια στά­ση που έμελ­λε να κρα­τή­σουν λίγα χρό­νια αργό­τε­ρα κατά την διάρ­κεια της κατα­στρο­φής της Σμύρ­νης: Παρέ­μει­ναν άπρα­γοι, ψυχροί θεα­τές της σφα­γής και του ολο­καυ­τώ­μα­τος που συντε­λού­νταν μπρο­στά στα μάτια τους [4].

Τα παρα­πά­νω «δεν συμ­φέ­ρει» να συζη­τιού­νται, διό­τι όχι μόνο δια­λύ­ουν τους αντι­κομ­μου­νι­στι­κούς μύθους αλλά και για­τί ξεσκε­πά­ζουν τις ευθύ­νες της αστι­κής τάξης και των ιμπε­ρια­λι­στών συμ­μά­χων της στην τρα­γω­δία του ελλη­νι­σμού της Ανα­το­λής. Ο λαός όμως μπο­ρεί και πρέ­πει να βγά­ζει συμπε­ρά­σμα­τα από την Ιστορία.

Μπο­ρεί και πρέ­πει να βγουν συμπε­ρά­σμα­τα από την Γενο­κτο­νία των Ποντί­ων. Εκα­τό χρό­νια μετά, η καλύ­τε­ρη τιμή στα θύμα­τα της Γενο­κτο­νί­ας του Πόντου, στα εκα­τομ­μύ­ρια προ­σφύ­γων που ξερι­ζώ­θη­καν βίαια από τις εστί­ες τους, είναι η ενδυ­νά­μω­ση της πάλης ενά­ντια στο σάπιο καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα που συνε­χί­ζει να γεν­νά και να ανα­πα­ρά­γει πολέ­μους, φτώ­χεια, δυστυ­χία και προσφυγιά.

Υπο­ση­μειώ­σεις:

(1) Βλέ­πε επί­σης: «Μόλις έμα­θα ποιοι είναι οι μπολ­σε­βί­κοι απο­φά­σι­σα να περά­σω μαζί τους» – Όταν Έλλη­νες Στρα­τιώ­τες αρνή­θη­καν να πολε­μή­σουν ενά­ντια στην Σοβιε­τι­κή Ρωσία, Ατέ­χνως, 8/1/2019. 

(2) Διδώ Σωτη­ρί­ου, «Η Μικρα­σια­τι­κή Κατα­στρο­φή και η στρα­τη­γι­κή του ιμπε­ρια­λι­σμού στην Ανα­το­λι­κή Μεσό­γειο», εκδ. «Κέδρος», Αθή­να, 1975).

(3) Παρα­τί­θε­ται στο Κ. Φωτιά­δης, «Η γενο­κτο­νία των Ελλή­νων του Πόντου», έκδ. Ιδρυ­μα της Βου­λής των Ελλή­νων για τον Κοι­νο­βου­λευ­τι­σμό και τη Δημο­κρα­τία, Αθή­να, 2004. Ανα­πα­ρα­γω­γή από το βιβλίο του Ανα­στά­ση Γκί­κα, «Οι Ελλη­νες στη δια­δι­κα­σία οικο­δό­μη­σης του σοσια­λι­σμού στην ΕΣΣΔ» εκδ. «Σύγ­χρο­νη Εποχή».

(4) Να τι στά­ση κρά­τη­σαν τα πλη­ρώ­μα­τα των του­λά­χι­στον 21 αγγλι­κών, γαλ­λι­κών και αμε­ρι­κα­νι­κών πολε­μι­κών πλοί­ων που ήταν αγκυ­ρο­βο­λη­μέ­να στο λιμά­νι της Σμύρ­νης: «Μέσα στα πολε­μι­κά οι μπά­ντες παί­ζα­νε εμβα­τή­ρια (…) για να μην φτά­νουν ίσα­με τ’ αυτιά των πλη­ρω­μά­των οι κραυ­γές της οδύ­νης και οι επι­κλή­σεις του κόσμου (…) Τα πλη­ρώ­μα­τα των εν Σμύρ­νη ναυ­λο­χού­ντων πολε­μι­κών των απέ­κο­πτον τας χεί­ρας και έθραυον τας κεφα­λάς των δυστυ­χών εκεί­νων Ελλή­νων, που ενό­μι­ζαν ότι ημπο­ρού­σαν, απο­φεύ­γο­ντες την τουρ­κι­κήν μάχαι­ραν, να εύρουν άσυ­λον και προ­σω­ρι­νήν φιλο­ξε­νί­αν εις τα πολε­μι­κά σκά­φη”. Βλ. Διδώ Σωτη­ρί­ου «Η Μικρα­σια­τι­κή Κατα­στρο­φή και η στρα­τη­γι­κή του ιμπε­ρια­λι­σμού στην Ανα­το­λι­κή Μεσό­γειο» και Γιά­νης Κορ­δά­τος, «Μεγά­λη Ιστο­ρία της Ελλά­δας», τόμ. ΧΙΙΙ, εκδ. «20ός αιώ­νας», Αθή­να, 1959.

____________________________________________________________________________

Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.
Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο