Πρόληψη και αντιμετώπιση πυρκαγιών στην ΕΣΣΔ: Η ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Η τρα­γω­δία που βιώ­νει η χώρα μας τις τελευ­ταί­ες ώρες, με τους περισ­σό­τε­ρους από 80 νεκρούς, τους εκα­το­ντά­δες τραυ­μα­τί­ες και τα απο­κα­ΐ­δια που άφη­σαν πίσω τους οι φονι­κές πυρ­κα­γιές, ανέ­δει­ξε, για άλλη μια φορά, την αδυ­να­μία του κρα­τι­κού μηχα­νι­σμού να προ­λαμ­βά­νει και να αντι­με­τω­πί­ζει τέτοιες κατα­στά­σεις. Το είδα­με πριν λίγους μήνες στη Μάν­δρα, το ξανα­βλέ­που­με και τώρα. 

Ανα­δει­κνύ­ε­ται, με τον πλέ­ον τρα­γι­κό τρό­πο, ότι στο πλαί­σιο του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος, ο τομέ­ας της πολι­τι­κής προ­στα­σί­ας υπο­βαθ­μί­ζε­ται και περι­θω­ριο­ποιεί­ται. Αντι­πυ­ρι­κά και αντι­πλημ­μυ­ρι­κά έργα δεν χρη­μα­το­δο­τού­νται διό­τι δεν είναι κερ­δο­φό­ρα, προ­λη­πτι­κές παρεμ­βά­σεις στα δασι­κά οικο­συ­στή­μα­τα απο­φεύ­γο­νται ενώ οι δρα­μα­τι­κές ελλεί­ψεις σε υλι­κο­τε­χνι­κό εξο­πλι­σμό και στε­λέ­χω­ση της πυρο­σβε­στι­κής υπη­ρε­σί­ας αντα­να­κλούν την πολι­τι­κή που εξυ­πη­ρε­τεί το κεφά­λαιο σε βάρος των λαϊ­κών αναγκών. 

Το καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα, που υπη­ρε­τούν πιστά και δια­χρο­νι­κά οι ελλη­νι­κές κυβερ­νή­σεις, βάζει στο περι­θώ­ριο τις ανά­γκες των πολ­λών, υπο­βαθ­μί­ζει την κρα­τι­κή μέρι­μνα για την προ­στα­σία του λαού. Ότι δεν συμ­φέ­ρει το κεφά­λαιο δεν είναι υλο­ποι­ή­σι­μο. Ότι δεν απο­φέ­ρει κέρ­δος δεν είναι επι­λέ­ξι­μο από τις αστι­κές κυβερ­νή­σεις, την Ε.Ε. και τους μηχα­νι­σμούς της. 

Ανά­με­σα στα επι­τεύγ­μα­τα της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης που γνω­ρί­σα­με τον 20ο αιώ­να, σημα­ντι­κή θέση κατέ­χει ο τομέ­ας της πολι­τι­κής προ­στα­σί­ας, τόσο από άπο­ψη πρό­λη­ψης φυσι­κών- η μη- κατα­στρο­φών όσο και από πλευ­ράς οργά­νω­σης του κρα­τι­κού μηχα­νι­σμού ώστε να αντα­πο­κρί­νε­ται απο­τε­λε­σμα­τι­κά τις κρί­σι­μες στιγμές.

Στην Σοβιε­τι­κή Ένω­ση, η αντι­με­τώ­πι­ση των πυρ­κα­γιών απο­τε­λού­σε κομ­βι­κό σημείο της πολι­τι­κής προ­στα­σί­ας, στο πλαί­σιο του κεντρι­κού σχε­δια­σμού. Στις 17 Απρί­λη 1918, ο Λένιν υπέ­γρα­ψε σχε­τι­κό διά­ταγ­μα για την ίδρυ­ση του «Οργα­νι­σμού Προ­στα­σί­ας από Πυρ­κα­γιές». Στο διά­ταγ­μα γίνο­νταν λόγος για την ανά­γκη σωστής και συστη­μα­τι­κής υλο­ποί­η­σης των μέτρων προ­στα­σί­ας από πυρ­κα­γιές και εφι­στού­σε την προ­σο­χή στην σημα­σία ανά­πτυ­ξης υπη­ρε­σιών πρό­λη­ψης, θεσμο­θέ­τη­ση κανό­νων και οδη­γιών πυρο­προ­στα­σί­ας, αλλά και δημιουρ­γία υλι­κο­τε­χνι­κής υπο­δο­μής για την απο­τε­λε­σμα­τι­κή αντι­με­τώ­πι­ση των πυρκαγιών. 

Η Κρα­τι­κή Σχο­λή Πυρο­σβε­στι­κής στο Λένινγκραντ.

Ιδιαί­τε­ρο βάρος δόθη­κε στην πρό­λη­ψη, πάνω στην οποία βασί­στη­κε το σοβιε­τι­κό σύστη­μα πυρό­σβε­σης. Το 1924 ιδρύ­θη­κε στο Λένιν­γκραντ η πρώ­τη σχο­λή πυρο­σβε­στι­κής, ενώ το 1925 κυκλο­φό­ρη­σε για πρώ­τη φορά το περιο­δι­κό «Pozharnoe delo» (πυρό­σβε­ση). Η ραγδαία εκβιο­μη­χα­νο­ποί­η­ση στην ΕΣΣΔ είχε ως απο­τέ­λε­σμα τον πολ­λα­πλα­σια­σμό των πυρο­σβε­στι­κών τμη­μά­των στην επι­κρά­τεια και τον εξο­πλι­σμό τους με πυρο­σβε­στι­κά μηχα­νή­μα­τα σοβιε­τι­κής κατα­σκευ­ής. Δημιουρ­γή­θη­καν τμή­μα­τα πυρό­σβε­σης σε κάθε δήμο και κάθε εργο­στά­σιο, τα οποία εξο­πλί­στη­καν με αυτό­μα­τους μηχα­νι­σμούς εντο­πι­σμού εστιών φωτιάς, συνα­γερ­μούς και μη-έφλε­κτα υλικά.

Το 1934, ιδρύ­θη­κε το Κεντρι­κό Συμ­βού­λιο Πυρο­προ­στα­σί­ας που απο­τε­λού­σε τμή­μα του Κομι­σα­ριά­του Εσω­τε­ρι­κών Υπο­θέ­σε­ων. Την ίδια περί­ο­δο δημιουρ­γή­θη­κε υπη­ρε­σία επι­κου­ρι­κής βοή­θειας για την πυρό­σβε­ση, με σκο­πό την προ­στα­σία βιο­μη­χα­νι­κών περιο­χών υψη­λού κιν­δύ­νου. Στο πλαί­σιο του κεντρι­κού σχε­δια­σμού της οικο­νο­μί­ας, δόθη­κε επί δεκα­ε­τί­ες ιδιαί­τε­ρο βάρος στην χρη­μα­το­δό­τη­ση υψη­λού επι­πέ­δου εκπαί­δευ­ση των επαγ­γελ­μα­τιών πυρο­σβε­στών, αλλά και την συνε­χή επι­στη­μο­νι­κή έρευ­να για νέες μεθό­δους πρό­λη­ψης και αντι­με­τώ­πι­σης πυρ­κα­γιών. Υπό την επί­βλε­ψη του Υπουρ­γεί­ου Εσω­τε­ρι­κών Υπο­θέ­σε­ων της ΕΣΣΔ οργα­νώ­θη­κε το Πανε­νω­σια­κό Επι­στη­μο­νι­κό Ινστι­τού­το Ερευ­νών για την Πυρο­προ­στα­σία, ενώ σε όλη την σοβιε­τι­κή επι­κρά­τεια συγκρο­τή­θη­καν εθε­λο­ντι­κές ομά­δες πυρό­σβε­σης (τη δεκα­ε­τία του 1960 υπήρ­χαν σε όλη τη χώρα 4 εκα­τομ­μυ­ρία εθε­λο­ντές) οι οποί­ες λει­τουρ­γού­σαν επι­κου­ρι­κά στο έργο των επαγ­γελ­μα­τιών πυρο­σβε­στών, βοη­θώ­ντας παράλ­λη­λα και σε έργα πρό­λη­ψης, όπου αυτό κρί­νο­νταν αναγκαίο. 

Στα σχο­λεία, οι μαθη­τές από μικρή ηλι­κία διδά­σκο­νταν μεθό­δους πρό­λη­ψης πυρ­κα­γιών, αλλά και πως να αντι­δρά­σουν σε περί­πτω­ση φωτιάς. Προς αυτήν την κατεύ­θυν­ση υπήρ­χαν ώρες προ­βο­λής σχε­τι­κών εκπαι­δευ­τι­κών βίντεο, αλλά και ασκή­σεις έκτα­κτης ανά­γκης. Τα παι­διά- όπως και ευρύ­τε­ρα οι εργα­ζό­με­νοι- ενθαρ­ρύ­νο­νταν να συμ­με­τέ­χουν σε τοπι­κές εθε­λο­ντι­κές ομά­δες πυρό­σβε­σης, όπου τους παρέ­χο­νταν από το κρά­τος υλι­κο­τε­χνι­κός εξο­πλι­σμός και σχε­τι­κή εκπαίδευση. 

Αξί­ζει να παρα­θέ­σου­με ορι­σμέ­να στοι­χεία έρευ­νας (Νοέμ­βρης 1964) του βρε­τα­νι­κού Οργα­νι­σμού Έρευ­νας για την Αντι­πυ­ρι­κή Προστασία: 

Το 1962, στην σοβιε­τι­κή επι­κρά­τεια κατα­γρά­φτη­καν συνο­λι­κά 19.500 πυρ­κα­γιές, μικρής, μεσαί­ας και μεγά­λης έκτα­σης. Ο αντί­στοι­χος αριθ­μός στη Μεγά­λη Βρε­τα­νία, το ίδιο έτος, ανέρ­χο­νταν σε 167.000 εστί­ες φωτιάς. 

Την ίδια χρο­νιά, στην ΕΣΣΔ οι ανθρώ­πι­νες απώ­λειες από πυρ­κα­γιές ανήλ­θαν σε 150, ενώ στη Μ. Βρε­τα­νία σε 667. Σημεί­ω­ση: Η ΕΣΣΔ είχε έκτα­ση 22.4 εκα­τομ. τετρα­γω­νι­κά χιλιό­με­τρα και η Μ. Βρε­τα­νία 243.000 τετρ. χλμ. 

Πηγή: Fire Research Note, Joint Fire Research Organisation (Fire Offices’ Committee & Department of Scientific and Industrial Research), No.574, November 1964.

Αρι­στε­ρά: Σοβιε­τι­κό πυρο­σβε­στι­κό όχη­μα | Δεξιά: Πυρο­σβέ­στες δοκι­μά­ζουν τον εξο­πλι­σμό τους.

Στο καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα, κάθε καμ­μέ­νη έκτα­ση, κάθε δασι­κή γη που μετα­τρέ­πε­ται σε στά­χτη, απο­τε­λεί ευκαι­ρία για εκμε­τάλ­λευ­ση, για επέν­δυ­ση και κερ­δο­φο­ρία από επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομί­λους. Αντί­θε­τα, στον Σοσια­λι­σμό ο φυσι­κός πλού­τος της χώρας, οι δασι­κές εκτά­σεις, θεω­ρού­νταν δημό­σια-λαϊ­κή περιου­σία και προ­στα­τεύ­ο­νταν αυστη­ρά από κάθε είδους παρά­νο­μη δρα­στη­ριό­τη­τα και εκμε­τάλ­λευ­ση. Από τη δεύ­τε­ρη κιό­λας μέρα της επι­κρά­τη­σης της Οκτω­βρια­νής Σοσια­λι­στι­κής Επα­νά­στα­σης, στις 8 Νοέμ­βρη 1917, το 2ο Παν­ρω­σι­κό Συνέ­δριο των Σοβιέτ επι­κυ­ρώ­θη­κε το Διά­ταγ­μα για τη Γη. Ο φυσι­κός πλού­τος γίνο­νταν κτή­μα του λαού και κάθε προ­σπά­θεια φθο­ράς της λαϊ­κής περιου­σί­ας θεω­ρού­νταν βαρύ­τα­το έγκλη­μα που τιμω­ρού­νταν απ’ το επα­να­στα­τι­κό δικαστήριο. 

Εν μέσω εμφυ­λί­ου πολέ­μου και ιμπε­ρια­λι­στι­κής περι­κύ­κλω­σης, η επα­να­στα­τι­κή κυβέρ­νη­ση των μπολ­σε­βί­κων υπό το Λένιν επι­κύ­ρω­σε σχε­τι­κό διά­ταγ­μα «Για τα Δάση» — έκτο­τε, οι δασι­κές εκτά­σεις χωρί­ζο­νταν σε δύο τομείς: της προ­στα­σί­ας, όπου δεν επι­τρέ­πο­νταν καμία ανθρώ­πι­νη παρέμ­βα­ση και της δια­χεί­ρι­σης όπου επι­τρέ­πο­νταν- σχε­δια­σμέ­να και υπό κρα­τι­κή επί­βλε­ψη- η εκμε­τάλ­λευ­ση τους (π.χ. ξυλεία, άρδευ­ση, κλπ) προς όφε­λος των λαϊ­κών αναγκών. 

Η Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση έθε­σε τις βάσεις για την προ­στα­σία του φυσι­κού πλού­του μιας τερά­στιας σε έκτα­ση χώρας, ενώ από νωρίς ανα­πτύ­χθη­κε το αίσθη­μα της οικο­λο­γι­κής συνεί­δη­σης στο λαό. Το 1924 ιδρύ­θη­κε η Παν­ρω­σι­κή Επι­τρο­πή Προ­στα­σί­ας της Φύσης (VOOP) στην οποία δρα­στη­ριο­ποι­ή­θη­καν δεκά­δες σοβιε­τι­κοί επι­στή­μο­νες και η οποία έφτα­σε το 1985 να αριθ­μεί 37 εκα­τομ­μύ­ρια μέλη, όντας ο μεγα­λύ­τε­ρος οργα­νι­σμός προ­στα­σί­ας της φύσης παγκοσμίως. 

Η στα­δια­κή λοξο­δρό­μη­ση από τις νομο­τέ­λειες της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης και μια σει­ρά οπορ­του­νι­στι­κών επι­λο­γών που ενί­σχυ­σαν το βρα­χυ­πρό­θε­σμο προ­σω­πι­κό και ομα­δι­κό συμ­φέ­ρον ένα­ντι του γενι­κού κοι­νω­νι­κού συμ­φέ­ρο­ντος, που υιο­θε­τή­θη­καν στο 20ο Συνέ­δριο του ΚΚΣΕ το 1956, επέ­δρα­σαν αρνη­τι­κά στο ζήτη­μα της περι­βαλ­λο­ντι­κής συνεί­δη­σης. Από­το­κα αυτής της δια­δι­κα­σί­ας απο­τέ­λε­σαν αργό­τε­ρα μεγά­λες κατα­στρο­φές όπως, παρα­δείγ­μα­τος χάρη, η μόλυν­ση του οικο­συ­στή­μα­τος της λίμνης Βαϊ­κά­λης και η πυρη­νι­κή τρα­γω­δία του Τσέρ­νο­μπιλ το 1986.

Η ανω­τε­ρό­τη­τα του Σοσιαλισμού

Η σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση που γνω­ρί­σα­με τον 20ο αιώ­να στην ΕΣΣΔ, στις χώρες της ανα­το­λι­κής Ευρώ­πης, αλλά και μέχρι σήμε­ρα στην Κού­βα, απέ­δει­ξε στην πρά­ξη την ανω­τε­ρό­τη­τα του Σοσια­λι­σμού και στον τομέα της πολι­τι­κής προ­στα­σί­ας. Το σοσια­λι­στι­κό σύστη­μα ανα­δεί­χθη­κε η πυρο­προ­στα­σία, η προ­στα­σία δασι­κών εκτά­σε­ων από πυρ­κα­γιές, ως θεμε­λιώ­δες αντι­κεί­με­νο μιας ολο­κλη­ρω­μέ­νης δια­χεί­ρι­σης του ενιαί­ου και αδιά­σπα­στου χώρου που συνι­στούν τα δασι­κά οικοσυστήματα. 

Ο καπι­τα­λι­σμός ακο­λου­θεί ακρι­βώς αντί­θε­τη πορεία από αυτήν που ακο­λου­θή­θη­κε στα χρό­νια της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης: συγκε­ντρώ­νει τη γη σε ολο­έ­να και λιγό­τε­ρα χέρια, προ­ω­θεί πολι­τι­κή ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης των δασών, εκχω­ρεί υπη­ρε­σί­ες δια­χεί­ρι­σης δασών και δασο­πυ­ρό­σβε­σης σε ιδιω­τι­κές εται­ρεί­ες, απο­σαρ­θρώ­νει και υπο­βαθ­μί­ζει τον τομέα της πρό­λη­ψης περιο­ρί­ζο­ντας τις ευθύ­νες της πυρο­σβε­στι­κής μόνο στην κατα­στο­λή (σβή­σι­μο) πυρ­κα­γιών. Όλα αυτά συμ­βαί­νουν για­τί πυξί­δα του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος και όσων το υπη­ρε­τούν είναι το κέρδος. 

Ακό­μη και σήμε­ρα, η μικρή σοσια­λι­στι­κή Κού­βα των 11 εκα­τομ­μυ­ρί­ων κατοί­κων, που παρα­μέ­νει εμπο­ρι­κά και οικο­νο­μι­κά απο­κλει­σμέ­νη σχε­δόν 60 χρό­νια από τη γει­το­νι­κή της υπερ­δύ­να­μη, παρα­δί­δει μαθή­μα­τα πολι­τι­κής προ­στα­σί­ας στις ΗΠΑ και σε όλο τον καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο. Οι ισχυ­ροί, φονι­κοί τυφώ­νες που έπλη­ξαν την Καραϊ­βι­κή και τη Βόρειο Αμε­ρι­κή τα τελευ­ταία χρό­νια (π.χ. Κατρί­να 2005, Μάθιου 2016, Ίρμα 2017) απο­τε­λούν αδιά­ψευ­στους μάρ­τυ­ρες της υπε­ρο­χής της Κού­βας ένα­ντι των ΗΠΑ στο ζήτη­μα της πρό­λη­ψης, της κινη­το­ποί­η­σης, της αλλη­λεγ­γύ­ης και της εν γένει λει­τουρ­γί­ας του κρα­τι­κού μηχα­νι­σμού σε τέτοιες κρί­σι­μες καταστάσεις. 

Μόνο όταν οι εργα­ζό­με­νοι πάρουν στα χέρια τους τα κλει­διά της οικο­νο­μί­ας της χώρας, όταν ο σχε­δια­σμός της παρα­γω­γής και των υπη­ρε­σιών θα γίνε­ται από την εργα­τι­κή εξου­σία- και όχι από αστι­κές κυβερ­νή­σεις «έρμαια» των δια­θέ­σε­ων του κεφα­λαί­ου- τότε μόνο θα δει άσπρη μέρα ο λαός. Μόνο έτσι θα ανα­γεν­νη­θεί η ελπί­δα από τις στά­χτες της βαρ­βα­ρό­τη­τας του συστή­μα­τος που ζούμε.

____________________________________________________________________________

Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα