Τα γραμματόσημα του ΕΑΜ – Από το αντάρτικο ταχυδρομείο στην Ελεύθερη Ελλάδα

Γρά­φει ο Οικο­δό­μος //

Η ανά­γκη για την οργά­νω­ση μιας κεντρι­κής υπη­ρε­σί­ας ταχυ­δρο­μεί­ου που θα εξυ­πη­ρε­τού­σε τις ανά­γκες του ΕΛΑΣ την περί­ο­δο της Κατο­χής, τέθη­κε επι­τα­κτι­κά στα μέσα του 1943, όταν με την ίδρυ­ση του Γενι­κού Στρα­τη­γεί­ου (2/5/1943) ο ΕΛΑΣ άρχι­σε να ανα­διορ­γα­νώ­νε­ται από αντάρ­τι­κη δύνα­μη σε τακτι­κό στρα­τό με τη συγκρό­τη­ση μεγά­λων στρα­τιω­τι­κών μονά­δων κατά γεω­γρα­φι­κές περιοχές.

Μέχρι τότε ο τομέ­ας αυτός των δια­βι­βά­σε­ων καλυ­πτό­ταν από τους «συν­δέ­σμους» που έφιπ­ποι ή ‑συνή­θως- πεζή ήταν ανα­γκα­σμέ­νοι να καλύ­πτουν μεγά­λες απο­στά­σεις μετα­ξύ των δια­σπαρ­μέ­νων και συχνά πολύ απο­μα­κρυ­σμέ­νων, λόγω των συνε­χών μετα­κι­νή­σε­ων, στρα­τιω­τι­κών τμη­μά­των. Καθή­κο­ντα συν­δέ­σμου ανα­λάμ­βα­ναν πολύ συχνά τα θρυ­λι­κά Αετό­που­λα, τα μικρό­τε­ρης ηλι­κί­ας παι­διά που πρό­σφε­ραν στον αγώ­να από το πλευ­ρό της ΕΠΟΝ.

Έτσι, με δια­τα­γή του Γενι­κού Στρα­τη­γεί­ου του ΕΛΑΣ τέθη­καν οι βάσεις για τη δημιουρ­γία ταχυ­δρο­μι­κής υπη­ρε­σί­ας στα ελεύ­θε­ρα ελλη­νι­κά βου­νά που θα κάλυ­πτε τις στρα­τιω­τι­κές ανά­γκες αλλά ταυ­τό­χρο­να θα έλυ­νε και το ζήτη­μα της πολι­τι­κής-ιδιω­τι­κής αλληλογραφίας.

«Έτσι αρχίζουνε γοργά και σταθερά να ζωντανεύουν οι απαραίτητες υπηρεσίες ενός ταχτικού λαϊκού στρατού»

Σχε­τι­κή ανα­φο­ρά υπάρ­χει στην εφη­με­ρί­δα Ο ΑΝΤΑΡΤΗΣ  (όργα­νο του Στρα­τη­γεί­ου του ΕΛΑΣ Στε­ρε­άς Ελλά­δας, αρ. φ. 10 και ημε­ρο­μη­νία έκδο­σης 12/10/1943). Σε άρθρο με τίτλο «Αντάρ­τι­κο Ταχυ­δρο­μείο» ανα­φέ­ρο­νται μετα­ξύ άλλων τα εξής (οι υπο­γραμ­μί­σεις δικές μας):

«Με δια­τα­γή του Γενι­κού μας Στρα­τη­γεί­ου, θα γίνουν ταχυ­δρο­μεία για την εξυ­πη­ρέ­τη­ση του αντάρ­τι­κου. Τού­το είναι συμπλή­ρω­ση μιας ανά­γκης όλων των ανταρ­τών μετά τη νέα μας στρα­τιω­τι­κή οργά­νω­ση. Σε κάθε Μεραρ­χία και Γεν. Στρα­τη­γείο ιδρύ­ε­ται γρα­φείο με κατάλ­λη­λο προ­σω­πι­κό. Θα προ­τι­μη­θού­νε οι υπάλ­λη­λοι Τ.Τ.Τ. [σ.σ. Ταχυ­δρο­μεία, Τηλε­γρα­φεία, Τηλέ­φω­να]. Το κάθε γρα­φείο θα παρα­λα­βαί­νει την επί­ση­μη και ιδιω­τι­κή αλλη­λο­γρα­φία, θα την ταξι­νο­μεί ανά­λο­γα με το μέρος που πρέ­πει να πάει και θα τη στέλ­νει με ειδι­κό σύν­δε­σμο. Οι αντάρ­τες — ταχυ­δρό­μοι θα δια­λε­χτούν από τους καλύ­τε­ρους και θάχουν ταυ­τό­τη­τα ταχυ­δρό­μου. Αυτοί μπο­ρούν να είναι μόνι­μοι μα θ’ αλλά­ζουν κάθε μήνα ή έκτα­κτα, εφ’ όσον είναι αμε­λείς στα καθή­κο­ντά τους».

Στη συνέ­χεια ανα­φέ­ρο­νται λεπτο­μέ­ρειες για τις μετα­κι­νή­σεις των ταχυ­δρό­μων και τη συχνό­τη­τα μετα­φο­ράς της αλλη­λο­γρα­φί­ας καθώς και η δια­δι­κα­σία που θα παρα­δί­νε­ται αυτή στις μονά­δες.  Οι σύν­δε­σμοι δεν καταρ­γού­νται αλλά παρα­μέ­νουν σε ετοι­μό­τη­τα και θα χρη­σι­μο­ποιού­νται σε έκτα­κτες απο­στο­λές. Ιδιαί­τε­ρη σημα­σία έχει το επό­με­νο από­σπα­σμα του άρθρου, που ανα­φέ­ρε­ται στην ιδιω­τι­κή αλλη­λο­γρα­φία των ανταρ­τών. Με τη δια­τα­γή του Γενι­κού Στρα­τη­γεί­ου του ΕΛΑΣ αντι­με­τω­πί­ζε­ται το σημα­ντι­κό πρό­βλη­μα της επι­κοι­νω­νί­ας των ανταρ­τών με τις οικο­γέ­νειες  και τους δικούς τους και ορί­ζο­νται και κάποιοι κανόνες:

«Η αλλη­λο­γρα­φία των ανταρ­τών με τα σπί­τια τους και τους συγ­γε­νείς θα ταξι­νο­μεί­ται ξέχω­ρα κατά φακέ­λους Μεραρ­χιών στις περιο­χές των οποί­ων βρί­σκο­νται οι απο­δέ­χτες. Εκεί θα γίνε­ται κατα­νο­μή κατά φακέ­λους Συνταγ­μά­των και Ταγ­μά­των, οπό­τε θα παρα­δί­νο­νται στις πολι­τι­κές οργα­νώ­σεις πού είναι υπο­χρε­ω­μέ­νες να προ­ω­θή­σουν την αλλη­λο­γρα­φία μέχρι τους απο­δέ­χτες, οι οποί­οι μπο­ρούν ν’ απα­ντή­σουν στους αντάρ­τες με ανοι­χτό γράμ­μα. Οι αντάρ­τες μπο­ρούν να γρά­φουν κάθε 20 μέρες, ζητή­μα­τα οικο­γε­νεια­κής φύσης, και να δίνουν τα γράμ­μα­τα ανοι­χτά. Έτσι αρχί­ζου­νε γορ­γά και στα­θε­ρά να ζωντα­νεύ­ουν οι απα­ραί­τη­τες υπη­ρε­σί­ες ενός ταχτι­κού λαϊ­κού στρατού(…)».

Μετά την ίδρυ­ση του αντάρ­τι­κου ταχυ­δρο­μεί­ου επό­με­νο ήταν να προ­κύ­ψει η ανά­γκη για έκδο­ση και των ανά­λο­γων γραμ­μα­το­σή­μων. Την πρω­το­βου­λία ανέ­λα­βε η Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΕΑΜ, που εκεί­νη την επο­χή ασκεί την εξου­σία στις απε­λευ­θε­ρω­μέ­νες περιο­χές. Η  προ­ε­τοι­μα­σία για την έκδο­σή τους ξεκί­νη­σε –πολύ πιθα­νά- στις αρχές του 1944, αφού τα γραμ­μα­τό­ση­μα, όπως θα δού­με στη συνέ­χεια, κυκλο­φό­ρη­σαν στην Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα στις 25 Φλε­βά­ρη του ίδιου χρό­νου, μόλις δυο μέρες δηλα­δή μετά τη συμπλή­ρω­ση ενός χρό­νου από την ίδρυ­ση της ΕΠΟΝ.

Δυο βδο­μά­δες αργό­τε­ρα, στις 10 Μάρ­τη του 1944, με πρω­το­βου­λία του ΕΑΜ ιδρύ­ε­ται στη Βίνια­νη Ευρυ­τα­νί­ας η  Πολι­τι­κή Επι­τρο­πή Εθνι­κής Απε­λευ­θέ­ρω­σης (ΠΕΕΑ), η απο­κα­λού­με­νη και «Κυβέρ­νη­ση του βου­νού» που ανα­λαμ­βά­νει πλέ­ον αυτή τη δια­κυ­βέρ­νη­ση της Ελεύ­θε­ρης Ελλά­δας, και  μετα­ξύ άλλων και την οργά­νω­ση μιας ταχυ­δρο­μι­κής υπη­ρε­σί­ας σε πολι­τι­κή-διοι­κη­τι­κή βάση και όχι μόνο στρα­τιω­τι­κή, που ίσχυε μέχρι τότε.

«Μέχρις ότου εκδοθούν γραμματόσημα της ΠΕΕΑ»

Αφού περά­σει ένα χρο­νι­κό διά­στη­μα ικα­νό να λυθούν οργα­νω­τι­κά και άλλα ζητή­μα­τα, στις 13 Ιού­λη του 1944 οι Γραμ­μα­τείς (υπουρ­γοί) Συγκοι­νω­νί­ας Εμμα­νου­ήλ Μάντα­κας και Οικο­νο­μι­κών Ηλί­ας Τσι­ρι­μώ­κος υπο­βάλ­λουν στην ΠΕΕΑ την παρα­κά­τω «αιτιο­λο­γι­κή έκθεση»:

Αιτιο­λο­γι­κή έκθεση

Προς την Πολι­τι­κή Επιτροπή

Με την πρό­ο­δο της Κρα­τι­κής οργά­νω­σης στην Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα, έγι­νε αισθη­τή αλλά και δυνα­τή η ταχυ­δρο­μι­κή εξυ­πη­ρέ­τη­σή της. Γι’ αυτό ειση­γού­μα­στε την Πρά­ξη αυτή που προ­βλέ­πει την Εκδο­ση και κυκλο­φο­ρία γραμματοσήμων.

Ως που να οργα­νω­θεί η Κρα­τι­κή Ταχυ­δρο­μι­κή Υπη­ρε­σία η εξυ­πη­ρέ­τη­ση των ταχυ­δρο­μι­κών ανα­γκών του πλη­θυ­σμού θα εξα­κο­λου­θή­σει να γίνε­ται, όπως και μέχρι σήμε­ρα, από τις εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κές οργα­νώ­σεις του ΕΑΜ.

Για τη δια­βί­βα­ση της αλλη­λο­γρα­φί­ας η ΚΕ του ΕΑΜ είχε εκδώ­σει οχτώ κλά­σεις γραμ­μα­το­σή­μων που τέθη­καν σε κυκλο­φο­ρία στην Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα από τις 25 του Φλε­βά­ρη 1944. Με την ίδρυ­ση όμως της ΠΕΕΑ, στις 10 του Μάρ­τη 1944, τα γραμ­μα­τό­ση­μα αυτά έπα­ψαν να έχουν ανα­γνω­ρι­σμέ­νη χρή­ση, ενώ η έκδο­σή τους απο­τε­λεί σταθ­μό στην ιστο­ρία τής ταχυ­δρο­μι­κής μας συγκοι­νω­νί­ας και η ανα­μνη­στι­κή τους αξία για τους φιλο­τε­λι­στές είναι μεγά­λη. Από τα γραμ­μα­τό­ση­μα αυτά τα περισ­σό­τε­ρα έχουν δια­τε­θεί και απο­μέ­νουν ορι­σμέ­νες σει­ρές, που σκό­πι­μο είναι να κυκλο­φο­ρή­σουν για όφε­λος του Εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού Μετώ­που — ΕΑΜ, που από το 1941 σήκω­σε τη σημαία της λευ­τε­ριάς και βάστα­ξε όλα τα έξο­δα του εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώνα.

Γι’ αυτό με το άρθρο 2 της Πρά­ξης που ειση­γού­μα­στε επι­τρέ­πε­ται στην Κ.Ε. του ΕΑΜ να κυκλο­φο­ρή­σει, μέχρις ότου εκδο­θούν γραμ­μα­τό­ση­μα της ΠΕΕΑ, τις σει­ρές από τα γραμ­μα­τό­ση­μα αυτά που της απόμειναν. 

Στην Έδρα της Επι­τρο­πής, 13 Ιού­λη 1944.

Ο Γραμ­μα­τέ­ας Συγκοι­νω­νί­ας ΕΜ. ΜΑΝΤΑΚΑΣ
Ο Γραμ­μα­τέ­ας Οικο­νο­μι­κών ΗΛ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ

Η πρό­τα­ση των δυο Γραμ­μα­τέ­ων γίνε­ται δεκτή και στις 22 Ιού­λη υπο­γρά­φε­ται η πρά­ξη με αριθ­μό 51 της ΠΕΕΑ που τους εξου­σιο­δο­τεί να προ­χω­ρή­σουν στην έκδο­ση και κυκλο­φο­ρία των γραμ­μα­το­σή­μων της ΠΕΕΑ, να ορί­σουν τις προ­δια­γρα­φές και τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά τους, ενώ για μια ακό­μα φορά κατα­γρά­φε­ται ότι μέχρι την έκδο­ση των γραμ­μα­το­σή­μων της ΠΕΕΑ θα επι­τρέ­πε­ται η κυκλο­φο­ρία της από 25/2/1944 έκδο­σης γραμ­μα­το­σή­μων του ΕΑΜ.

ΠΡΑΞΗ 51
«Έκδο­ση και κυκλο­φο­ρία γραμματοσήμων»

Έχο­ντας υπό­ψη το Ψήφι­σμα Α’ του Εθνι­κού Συμ­βου­λί­ου της 27 Μάη 1944

Απο­φα­σί­ζου­με

Άρθρο 1

1. Για την ταχυ­δρο­μι­κή εξυ­πη­ρέ­τη­ση της Ελεύ­θε­ρης Ελλά­δας οι Γραμ­μα­τείς Συγκοι­νω­νί­ας και Οικο­νο­μι­κών μπο­ρούν να προ­βούν στην έκδο­ση και κυκλο­φο­ρία γραμματοσήμων.

2. Οι παρα­στά­σεις, οι δια­στά­σεις, οι κλά­σεις και η αξία των γραμ­μα­το­σή­μων, ο χρό­νος κυκλο­φο­ρί­ας και κάθε σχε­τι­κή λεπτο­μέ­ρεια κανο­νί­ζο­νται με κοι­νή από­φα­ση των Γραμ­μα­τέ­ων Συγκοι­νω­νί­ας και Οικονομικών.

Άρθρο 2

1. Ως που να εκδο­θούν τα γραμ­μα­τό­ση­μα του άρθρου 1, οι Γραμ­μα­τείς Συγκοι­νω­νί­ας και Οικο­νο­μι­κών μπο­ρούν, με κοι­νή από­φα­σή τους, να επι­τρέ­ψουν την κυκλο­φο­ρία των γραμ­μα­το­σή­μων που έχει εκδώ­σει η Κ.Ε. του Εθνι­κού Απε­λευ­θε­ρω­τι­κού Μετώ­που (ΕΑΜ) και είχε θέσει σε κυκλο­φο­ρία στην Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα από τις 25 Φλε­βά­ρη 1944.

2. Με την ίδια από­φα­ση θα ορι­στούν οι σει­ρές των γραμ­μα­το­σή­μων, ο αριθ­μός των γραμ­μα­το­σή­μων κάθε σει­ράς, η αξία, ο χρό­νος κυκλο­φο­ρί­ας και κάθε άλλη λεπτομέρεια.

Ψηφί­στη­κε από την Αντι­προ­σω­πεία του Εθνι­κού Συμ­βου­λί­ου στη συνε­δρί­α­ση της 21 Ιού­λη 1944.

Στην Έδρα της Επι­τρο­πής, 22 Ιού­λη 1944

Ο Αντι­πρό­ε­δρος της Π.Ε.Ε.Α.
ΕΥΡ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ

Τα Μέλη
ΗΛ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ, ΓΙΩΡΓΗΣ ΣΙΑΝΤΟΣ, ΕΜ. ΜΑΝΤΑΚΑΣ, Π. ΚΟΚΚΑΛΗΣ,
Κ. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, ΣΤ. ΧΑΤΖΗΜΠΕΗΣ

Θεω­ρή­θη­κε και σφραγίστηκε.
Στην Έδρα της Επι­τρο­πής, 22 Ιού­λη 1944

Ο Γραμ­μα­τέ­ας της Δικαιοσύνης
ΗΛ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ

Δελ­τίο Πρά­ξε­ων και  Απο­φά­σε­ων  της  ΠΕΕΑ,
5 Αυγού­στου 1944, σ. 58

Στα επί­ση­μα έγγρα­φα λοι­πόν κατα­γρά­φε­ται ότι τα γραμ­μα­τό­ση­μα του ΕΑΜ κυκλο­φό­ρη­σαν στις 25 Φλε­βά­ρη του 1944 και από «αυτά τα περισ­σό­τε­ρα έχουν δια­τε­θεί και απο­μέ­νουν ορι­σμέ­νες σει­ρές», ενώ υπεύ­θυ­νοι για να εγκρί­νουν την κυκλο­φο­ρία των σει­ρών που απέ­μει­ναν ορί­ζο­νται οι δυο προ­α­να­φε­ρό­με­νοι Γραμ­μα­τείς-υπουρ­γοί της ΠΕΕΑ. Ανα­φέ­ρε­ται επί­σης ότι η ανα­μνη­στι­κή αξία των γραμ­μα­το­σή­μων «για τους φιλο­τε­λι­στές είναι μεγά­λη». Ας μεί­νου­με λίγο σε αυτό το σημείο για να προ­σθέ­σου­με μερι­κά ακό­μα στοι­χεία που σίγου­ρα ενδια­φέ­ρουν –και- τους πολυά­ριθ­μους φίλους του γραμματόσημου.

«Κυκλοφορία γραμματοσήμων έκδοσης Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου — ΕΑΜ»

Σε άρθρο του στο περιο­δι­κό αντί (αρ. τ. 54) ο μελε­τη­τής του ελλη­νι­κού γραμ­μα­τό­ση­μου Παύ­λος Πυλα­ρι­νός, ανα­φε­ρό­με­νος στα γραμ­μα­τό­ση­μα του ΕΑΜ γρά­φει: «Μέχρι σήμε­ρα δεν έχουν βρε­θεί τέτοια γραμ­μα­τό­ση­μα ταχυ­δρο­μη­μέ­να αλλά ούτε και τίπο­τε στοι­χεία που να δικαιο­λο­γούν τον σκο­πό της εκδό­σε­ώς τους. (…) Κατά μια πλη­ρο­φο­ρία του κ. Κων/νου Αντω­νί­ου, βαθύ γνώ­στη του ελλη­νι­κού γραμ­μα­το­σή­μου (…) τυπώ­θη­καν σε κάποιο τυπο­γρα­φείο της οδού Ζήνω­νος και οι τυπο­γρά­φοι πιά­στη­καν αργό­τε­ρα και του­φε­κί­στη­καν. Και θα τελειώ­σου­με με τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά αυτών των γραμ­μα­το­σή­μων. Είναι τυπω­μέ­να σε χαρ­τί φτη­νό, δηλα­δή της τυπο­γρα­φι­κής μεθό­δου, δεν έχουν υδα­τό­ση­μο και η οδό­ντω­ση είναι SS».

(Και οι δυο ανα­φέ­ρο­νται βέβαια στα γραμ­μα­τό­ση­μα που παρου­σιά­ζου­με στη συνέχεια).

Στις 29 Ιού­λη του 1944 οι Γραμ­μα­τείς Συγκοι­νω­νί­ας και Οικο­νο­μι­κών της ΠΕΕΑ υπο­γρά­φουν και την από­φα­ση με την οποία εγκρί­νουν την κυκλο­φο­ρία των γραμ­μα­το­σή­μων του ΕΑΜ, μέχρι την έκδο­ση των νέων από την «Κυβέρ­νη­ση του βου­νού». Στην από­φα­ση απα­ριθ­μού­νται οι κλά­σεις τους, τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά και οι τεχνι­κές λεπτο­μέ­ρειες της μορ­φής τους.

Από­φα­ση
«Κυκλο­φο­ρία γραμ­μα­το­σή­μων έκδο­σης Εθνι­κού Απε­λευ­θε­ρω­τι­κού Μετώ­που — ΕΑΜ».

Έχο­ντας υπό­ψη το άρθρο 2 της Πρά­ξης 51

Απο­φα­σί­ζου­με

1. Εγκρί­νου­με να κυκλο­φο­ρή­σουν στην Εθνι­κή Ελλά­δα τα γραμ­μα­τό­ση­μα που εκδό­θη­καν από το Εθνι­κό Απε­λευ­θε­ρω­τι­κό Μέτω­πο —ΕΑΜ— για την ενί­σχυ­ση του απε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώ­να. Η κυκλο­φο­ρία των γραμ­μα­το­σή­μων αυτών θα εξα­κο­λου­θή­σει μέχρις ότου εκδο­θούν γραμ­μα­τό­ση­μα της ΠEEΑ.

2. Οι κλά­σεις των παρα­πά­νω γραμ­μα­το­σή­μων είναι:

α) Κλά­ση 1. Δραχ. 1.000. Δια­στά­σεις: 0,024Χ0,030. Χρώ­μα: Κόκ­κι­νο ανοι­κτό. Παρά­στα­ση: Που­λί με ανοιγ­μέ­νες φτε­ρού­γες. Στην απά­νω αρι­στε­ρή γωνία και σε δυο ορι­ζό­ντιες σει­ρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ», στην κάτω δε δεξιά γωνία, σε άσπρο πλαί­σιο (0,005Χ0,007) η λέξη «ΕΑΜ» (ορι­ζό­ντια) και κάτω απ’ αύτή η αξία του.

β) Κλά­ση 2. Δραχ. 2.000. Δια­στά­σεις: 0,029Χ0,23. Χρώ­μα: Βιο­λέ. Παρά­στα­ση: Αντάρ­της με ριχτή την κάπα του και το όπλο «παρά πόδας». Κάτω ορι­ζό­ντια σ’ όλο το μάκρος ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Στήν απά­νω δεξιά γωνία σε άσπρο πλαί­σιο (0,005Χ0,008), η λέξη «ΕΛΑΣ» (ορι­ζό­ντια) και κάτω απ’ αυτή η αξία του.

γ) Κλά­ση 3. Δραχ. 4.000. Δια­στά­σεις: 0,022Χ0,030. Χρώ­μα: Καφέ. Παρά­στα­ση: Εργά­της με σπά­θη, σε προ­σπά­θεια για το σπά­σι­μο των δεσμών της σκλα­βιάς. Κάτω και σε δυο ορι­ζό­ντιες σει­ρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Στην απά­νω δεξιά γωνία και κάτω απ’ τη σπά­θη, σε άσπρο πλαί­σιο (0.004Χ0,006), οι λέξεις «ΕΕΑΜ» (ορι­ζό­ντια), «ΕΑΜ» (κάθε­τα) σε σχή­μα γωνί­ας και μέσα στη γωνία η αξία του.

δ) Κλά­ση 4. Δραχ. 6.000. Δια­στά­σεις: 0,024Χ0,030. Χρώ­μα: Κίτρι­νο. Παρά­στα­ση: Τμή­μα της Ελεύ­θε­ρης Ελλά­δας πλαι­σιω­μέ­νο με φύλ­λα δρυός και Ελιάς, τά σύμ­βο­λα ειρή­νης και ανδρεί­ας. Στο κάτω μέρος σε κορ­δέ­λα ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Στην απά­νω αρι­στε­ρή γωνία σε άσπρο πλαί­σιο (0.006Χ0.007), η λέξη «ΕΑΜ» (ορι­ζό­ντια) και κάτω απ’ αυτή η αξία του.

ε) Κλά­ση 5. Δραχ. 8.000. Δια­στά­σεις: 0,023Χ0.031. Χρώ­μα: Πορ­το­κα­λί. Παρά­στα­ση: Σωρός από κόκ­κα­λα πάνω στα οποία είναι γιγα­ντω­μέ­νο το δέντρο της λευ­τε­ριάς. Στα κλα­ριά του γρά­φο­νται οί λέξεις «απ’ τα κόκ­κα­λα βγαλ­μέ­νη». Κάτω σε ομοιό­χρω­μο πλαί­σιο (0,006Χ0,031) και σε δυο σει­ρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Πάνω στην αρι­στε­ρή γωνία, σε άσπρο πλαί­σιο (0,004Χ0.007), η λέξη «ΕΑΜ» (κάθε­τα) η χρο­νο­λο­γία 1941 (ορι­ζό­ντια), σε σχή­μα γωνί­ας και μέσα στη γωνία η αξία του.

στ) Κλά­ση 6. Δραχ. 10.000. Δια­στά­σεις 0,023Χ0,030. Χρώ­μα: Μπλε ανοι­χτό. Παρά­στα­ση: Αντάρ­της με αρκτι­κή χλαί­νη και το όπλο «ανηρ­τη­μέ­νο». Κάτω, σε ξεδι­πλω­μέ­νη κορ­δέ­λα, ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ» λοξά και σε δυο σει­ρές. Αρι­στε­ρά και πάνω απ’ τον τίτλο σε άσπρο πλαί­σιο (0.006Χ0.007) οι λέξεις «ΕΑΜ—ΕΛΑΣ» (ορι­ζό­ντια σε δυο σει­ρές), κάτω δε απ’ αυτές η αξία του.

ζ) Κλά­ση 7. Δραχ. 25.000. Δια­στά­σεις: 0,024Χ0,031. Χρώ­μα: Μαύ­ρο. Παρά­στα­ση: Η Νίκη έτοι­μη να δαφ­νο­στε­φα­νώ­σει τους απε­λευ­θε­ρω­τές. Αρι­στε­ρά και δεξιά της εικό­νας σε δυο κάθε­τες σει­ρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Στην απά­νω δεξιά γωνία, σε άσπρο πλαί­σιο (0,004Χ0,007), η λέξη «ΕΑΜ» (ορι­ζό­ντια) και κάτω απ’ αυτή η αξία του.

η) Κλά­ση 8. Δραχ. 40.000. Δια­στά­σεις: 0,023Χ0,031. Χρώ­μα: Κόκ­κι­νο βαθύ. Παρά­στα­ση: Επο­νί­της αντάρ­της με ριχτή την κάπα του και το όπλο ψηλά σε θέση εξόρ­μη­σης. Στην απά­νω αρι­στε­ρή γωνία και σε δυο ορι­ζό­ντιες σει­ρές ο τίτλος «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Κάτω δεξιά σε άσπρο πλαί­σιο (0,005Χ0,007), η λέξη «ΕΑΜ» (ορι­ζό­ντια) «ΕΠΟΝ» (κάθε­τα) σε σχή­μα γωνί­ας και μέσα στη γωνία η αξία του.

Στην Έδρα της Επι­τρο­πής, 29 Ιού­λη 1944

Ο Γραμ­μα­τέ­ας Συγκοινωνίας
ΕΜ. ΜΑΝΤΑΚΑΣ

Ο Γραμ­μα­τέ­ας Οικονομικών
ΗΛ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ

Δελ­τίο Πρά­ξε­ων και  Απο­φά­σε­ων της ΠEEΑ,  5 Αυγού­στου 1944, σ. 59

25.000.000 δρχ. ή… 75 δράμια καλαμπόκι το ένα!

Την ίδια χρο­νιά  στο Αγρί­νιο, στις 14 Σεπτέμ­βρη του 1944, όταν οι δυνά­μεις του ΕΛΑΣ μπαί­νουν στην ελεύ­θε­ρη από τους Γερ­μα­νούς πόλη και ανα­λαμ­βά­νουν τη διοί­κη­ση, αφαι­ρούν από την σφρα­γί­δα του ταχυ­δρο­μεί­ου το σύμ­βο­λο της μοναρ­χί­ας, το στέμ­μα, και σβή­νουν τη λέξη «Βασί­λειον». Παράλ­λη­λα τυπώ­νουν στα γραμ­μα­τό­ση­μα που βρί­σκο­νται ήδη στην κυκλο­φο­ρία την επι­σή­μαν­ση ΕΑ* ή ΕΛΑΣ Αγρί­νιο 14-ΙΧ-1944.

Στην παρα­κά­τω φωτο­γρα­φία βλέ­που­με έναν φάκε­λο με τέτοια γραμ­μα­τό­ση­μα που έχει ταχυ­δρο­μη­θεί κανο­νι­κά και φέρει σφρα­γί­δες απο­στο­λής και άφι­ξης. Τον παρα­θέ­τει στο αντί (τ. 54) ο Παύ­λος Πυλα­ρι­νός και προ­σθέ­τει: «Δια­κρί­νου­με σφρα­γί­δα απο­στο­λής Αγρι­νί­ου με ημε­ρο­μη­νία 7 Οκτω­βρί­ου ΄44 (…) Επί­σης φέρει σφρα­γί­δα αφί­ξε­ως 12 Οκτω­βρί­ου του ΄44 (…) Μέχρι σήμε­ρα [18/9/1976] μας είναι γνω­στά τέτοια φάκε­λα ταχυ­δρο­μη­μέ­να από 7 Οκτω­βρί­ου μέχρι 13 Νοεμβρίου».

Στα γραμ­μα­τό­ση­μα του φακέ­λου ανα­γρά­φο­νται:
5 εκα­τομ. (5.000) ΕΛΑΣ
5 εκα­τομ (15.000) ΕΛΑΣ
5 εκα­τομ. (25.000) ΕΛΑΣ
10 εκα­τομ. (25.000) ΕΑ
ΕΑ ή ΕΛΑΣ Αγρί­νιο 14-ΙΧ-1944

Τα ταχυ­δρο­μι­κά τέλη ήταν για το εσω­τε­ρι­κό 10.000.000 και για το εξω­τε­ρι­κό 25.000.000, αλλά οι τιμές άλλα­ζαν κάθε τόσο λόγω του πλη­θω­ρι­σμού. Για τον λόγο αυτό η πλη­ρω­μή σε είδος είχε μεγα­λύ­τε­ρη αξιο­πι­στία. Είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κή η ανα­κοί­νω­ση της τότε φιλο­τε­λι­κής εται­ρί­ας «Φιλο­τε­λι­στές» που δημο­σιεύ­τη­κε στην εφη­με­ρί­δα του Αγρι­νί­ου Φωνή του Λαού (12/11/1944): «Η φιλο­τε­λι­κή εται­ρία παρέ­λα­βε τα ανα­μνη­στι­κά γραμ­μα­τό­ση­μα για την απε­λευ­θέ­ρω­ση του Αγρι­νί­ου. Το κάθε γραμ­μα­τό­ση­μο κοστί­ζει 25 εκα­τομ. Μπο­ρεί κανείς να το απο­χτή­σει με 75 δρά­μια καλα­μπό­κι. Ό,τι ποσόν συγκε­ντρω­θεί θα δοθεί στα θύμα­τα πολέμου».

Καταστροφή «των τοιούτων γραμματοσήμων δια λεπίδος ή καρφίδος»!

Τι απέ­γι­ναν τα γραμ­μα­τό­ση­μα του ΕΑΜ στη συνέ­χεια; Ο συντά­κτης του αντί (τ. 80) γρά­φει σχε­τι­κά: «Η τύχη των γραμ­μα­το­σή­μων του ΕΑΜ υπήρ­ξε η ίδια με κεί­νη της ΕΑΜι­κής Αντί­στα­σης. Αφού οι «ελα­στι­κής εθνι­κής συνεί­δη­σης» και οι από­ντες της Αντί­στα­σης δεν μπο­ρού­σαν ν’ αρνη­θούν την ύπαρ­ξή τους, δεν τους έμε­νε παρά να τα ανα­θε­μα­τί­σου­νε και κατά το δυνα­τόν να τα εξα­φα­νί­σου­νε. Έτσι ο πρώ­τος κιό­λας μετα­πε­λευ­θε­ρω­τι­κός Υπουρ­γός των Τ.Τ.Τ. (Ταχυ­δρο­μεί­ων – Τηλε­γρα­φεί­ων – Τηλε­φώ­νων) Α. Θεο­λο­γί­της απο­φαι­νό­τα­νε στις 31/10/44 ότι: «τα γραμ­μα­τό­ση­μα ταύ­τα (είναι) …άκυ­ρα», ενώ ο διά­δο­χός του –μετά τον Δεκέμ­βρη- Λ. Σακελ­λα­ρό­που­λος υπερ­θε­μά­τι­ζε από καθ’ έδρας ότι τα γραμ­μα­τό­ση­μα του ΕΑΜ «εξε­δό­θη­σαν εν αγνοία της ταχυ­δρο­μι­κής υπη­ρε­σί­ας» και ότι «υπό το κρά­τος της βίας εκυ­κλο­φό­ρη­σαν εις διά­φο­ρα δια­με­ρί­σμα­τα της χώρας». Και διέ­τασ­σε βέβαια την κατα­στρο­φή «των τοιού­των γραμ­μα­το­σή­μων δια λεπί­δος ή καρφίδος»!

Η λυσ­σα­λέα επί­θε­ση που εξα­πο­λύ­θη­κε από τις δυνά­μεις της αντί­δρα­σης σε ό,τι θυμί­ζει την τρι­σέν­δο­ξη ΕΑΜι­κή Αντί­στα­ση δεν κατά­φε­ρε βέβαια να εξα­φα­νί­σει από προ­σώ­που γης τα γραμ­μα­τό­ση­μα του ΕΑΜ. Τις δεκα­ε­τί­ες που ακο­λού­θη­σαν το καθε­στώς της πολι­τι­κής ανω­μα­λί­ας, των διωγ­μών και της μισαλ­λο­δο­ξί­ας δεν μπό­ρε­σε να σβή­σει τα ίχνη  της γιγά­ντιας συμ­βο­λής του λαού μας στον πόλε­μο κατά του φασι­σμού, της κοι­νω­νι­κής οργά­νω­σης της Ελεύ­θε­ρης Ελλά­δας στη ρότα της υπη­ρέ­τη­σης των λαϊ­κών ανα­γκών και συμ­φε­ρό­ντων, της αντί­στα­σης στην επέμ­βα­ση των δυνά­με­ων κατο­χής του αγγλο­α­με­ρι­κά­νι­κου ιμπε­ρια­λι­σμού, και της τρί­χρο­νης επο­ποι­ί­ας του Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού Ελλά­δας που ακολούθησε.

Τα γραμ­μα­τό­ση­μα του ΕΑΜ συμ­βο­λί­ζουν και σήμε­ρα τις στιγ­μές λευ­τε­ριάς και ανά­τα­σης που πρό­λα­βε να ζήσει ο λαός μας στις περισ­σό­τε­ρες περιο­χές της Ελλά­δας. Μας υπεν­θυ­μί­ζουν πού μπο­ρεί να φτά­σει ένας λαός όταν απο­φα­σί­σει να γίνει κυρί­αρ­χος και να πάρει τις τύχες του στα χέρια του.

* «Εθνι­κή Αλλη­λεγ­γύη»: Απε­λευ­θε­ρω­τι­κή οργά­νω­ση με ενιαίο πανελ­λα­δι­κό χαρα­κτή­ρα που οργά­νω­σε την Πρό­νοια για τα θύμα­τα της Κατο­χής και πρό­σφε­ρε ανε­κτί­μη­τες υπη­ρε­σί­ες στον αγω­νι­ζό­με­νο λαό δημιουρ­γώ­ντας στην Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα, αλλά και σε κατε­χό­με­νες περιο­χές, παι­δι­κά συσ­σί­τια, παι­δι­κούς σταθ­μούς, νοσο­κο­μεία, φαρ­μα­κεία, ιατρεία κλπ. Ιδρύ­θη­κε στις 28 Μάη του 1941. Είχε πάνω από τρία εκα­τομ­μύ­ρια μέλη, και τα 2/3 από αυτά ήταν γυναίκες.

Σημεί­ω­ση: Βασι­κή πηγή των στοι­χεί­ων που αντλή­θη­καν για το άρθρο είναι τα τεύ­χη 54 (συντά­κτης: Παύ­λος Πυλα­ρι­νός — 18/9/1976) και 80 (συντά­κτης: Ερα­νι­στής — 17/9/1977) του περιο­δι­κού αντί. Τα επί­ση­μα ντο­κου­μέ­ντα της ΠΕΕΑ μετα­γρά­φη­καν από τα ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ (τόμος πρώ­τος και τόμος δεύ­τε­ρος), των εκδό­σε­ων Σύγ­χρο­νη Επο­χή, Αθή­να 1981.