Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Τάκης Τλούπας: «Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές έβλεπα πράγματα που δεν έβλεπαν οι άλλοι…»

Επι­μέ­λεια: Οικο­δό­μος //

Τάκης Τλούπας (1920-2003)

Τάκης Τλού­πας (1920–2003)

«Η φωτο­γρα­φία αυτο­προσ­διο­ρί­ζε­ται. Η ίδια η φωτο­γρα­φία ορί­ζει την τέχνη της. Εγώ ανα­ζη­τώ εκεί­νο που υπάρ­χει μέσα μου και αυτή η ανα­ζή­τη­ση μπο­ρεί να κρα­τή­σει χρό­νια. Πολ­λές φορές μπο­ρεί να στα­θώ απέ­να­ντι σε ένα αντι­κεί­με­νο αλλά να μην απο­φα­σί­ζω να το  φωτο­γρα­φί­σω, περι­μέ­νο­ντας εκεί­νη την ιδα­νι­κή, για τα δικά μου μάτια στιγ­μή. Δεν μπο­ρώ να πω τι είναι φωτο­γρα­φία, μπο­ρώ να πω όμως πως με γοη­τεύ­ουν οι ομί­χλες όπως και οι αντι­κα­το­πτρι­σμοί, τα καθρε­φτί­σμα­τα και οι αντα­να­κλά­σεις. Με συναρ­πά­ζουν τα παι­χνί­δια με το φως. Σίγου­ρα η φωτο­γρα­φία είναι φως, αλλά και άλλα πολλά».

Σπου­δαί­ος φωτο­γρά­φος. Από τους λίγους που το πέρα­σμά τους άφη­σε βαθιά χνά­ρια, τόσο, που να μη μπο­ρεί να τα σκε­πά­σει η σκό­νη του χρό­νου. Με ματιά ευαί­σθη­τη, όντας πνεύ­μα ανή­συ­χο, ο Τάκης Τλού­πας σπού­δα­σε την τέχνη του στο άπει­ρο του θεσ­σα­λι­κού κάμπου, στις πλα­γιές του Πηλί­ου και τις κορ­φές του Ολύ­μπου, στις λαϊ­κές γει­το­νιές της Λάρι­σας, κοντά στο μόχθο, τις αγω­νί­ες, τον πόνο, δίπλα στις χαρές και τις λύπες των συναν­θρώ­πων του, από τους οποί­ους ποτέ δεν απομακρύνθηκε.

"Το πρώτο βάρος", Σκλήθρο Αγιάς, 1949

“Το πρώ­το βάρος”, Σκλή­θρο Αγιάς, 1949

«Ο Τάκης κυνη­γού­σε και φωτο­γρά­φι­ζε τις “αλή­θειες” της ζωής, που τις έβρι­σκε στη φύση, στα ανθρώ­πι­να πρό­σω­πα, τα κου­ρα­σμέ­να και τα χαρού­με­να, τα περί­ερ­γα και τα πονε­μέ­να. Και στα πρό­σω­πα αυτά είχε τον τρό­πο να ξεπερ­νά­ει τα σχή­μα­τα και τη σάρ­κα και να πιά­νει το άπια­στο… Ο Τλού­πας από ένα πονε­μέ­νο πρό­σω­πο δε φωτο­γρά­φι­ζε το πρό­σω­πο, αλλά τον πόνο.

Αυγά για το εγγόνι, Γκιούλμπερη, 1960

Αυγά για το εγγό­νι, Γκιούλ­μπε­ρη, 1960

Όπως από ένα κομ­μέ­νο και καμέ­νο από τον κεραυ­νό δέντρο έπια­νε τον κεραυ­νό, κι αυτόν φωτο­γρά­φι­ζε. Αυτόν που εμείς δεν τον βλέ­πα­με. Μα τις “αλή­θειες” δεν τις ανα­ζη­τού­σε στα πρό­σω­πα μονά­χα. Τις έψα­χνε και τις έβρι­σκε παντού: στα λου­λού­δια, στους ποτα­μούς και στις λίμνες, στα ηλιο­βα­σι­λέ­μα­τα, στους πελαρ­γούς του κάμπου, στα σπί­τια και τους δρό­μους. Τις έψα­χνε και τις έβρι­σκε στις λαϊ­κές αγο­ρές, στα παζά­ρια, στα γλέ­ντια και στις κηδεί­ες, στο θέρος, στα λιο­τρί­βια και στις ντρι­στέ­λες, στις στά­νες και στα χωράφια».

Γ. Χ. Χουρμουζιάδης

Στις χιλιά­δες ασπρό­μαυ­ρες φωτο­γρα­φί­ες του μπό­ρε­σε να «αιχ­μα­λω­τί­σει»  όλες τις απο­χρώ­σεις της ζωής, των εικό­νων της φύσης, της ανθρώ­πι­νης δρα­στη­ριό­τη­τας και των συναι­σθη­μά­των· όλα αυτά δηλα­δή που εκτυ­λίσ­σο­νται  κάθε στιγ­μή γύρω μας και ανά­με­σά μας και το αδυ­σώ­πη­το κυνή­γι της καθη­με­ρι­νό­τη­τας κάνει τους περισ­σό­τε­ρους να τα αγνο­εί ή να μην τους δίνει σημασία.

Αλώνισμα με αδοκάνη, Τερψιθέα Λάρισας, 1948

Αλώ­νι­σμα με αδο­κά­νη, Τερ­ψι­θέα Λάρι­σας, 1948

«Είναι αλή­θεια ότι πολ­λές φορές έβλε­πα πράγ­μα­τα που δεν έβλε­παν οι άλλοι και που ένιω­θα πως θα χαθούν.  (…) Έτσι γεν­νή­θη­κε μέσα μου η αγω­νία της απα­θα­νά­τι­σης. Η συνε­χι­ζό­με­νη φθο­ρά που παρα­τη­ρού­σα γύρω μου απο­τέ­λε­σε επί­σης την αιτία για να φωτο­γρα­φή­σω τα έργα των ανθρώπων».

Στο φορτωμένο κάρο με τη γυναίκα μπροστά, Παλιομονάστηρο Τρικάλων, 1965

Στο φορ­τω­μέ­νο κάρο με τη γυναί­κα μπρο­στά, Παλιο­μο­νά­στη­ρο Τρι­κά­λων, 1965

Ο Τάκης Τλού­πας γεν­νή­θη­κε στη Λάρι­σα το Γενά­ρη του 1920. Ο παπ­πούς του ήταν χαλ­κουρ­γός και ο πατέ­ρας του ξυλουρ­γός. Στην αρχή ασχο­λή­θη­κε με το σκά­λι­σμα των επί­πλων, μέχρι που…

«Την πρώ­τη επα­φή με τη φωτο­γρα­φία την είχα όταν διά­βα­σα σε ένα περιο­δι­κό, το “Θεα­τή”, ένα άρθρο που έλε­γε: “Πώς να φωτο­γρα­φί­ζε­τε καλαί­σθη­τα”. Εδι­νε διά­φο­ρες συμ­βου­λές, πώς να κάθε­σαι, τι να προ­σέ­χεις. Το 1936, ή κάπου εκεί γύρω, έγι­νε μια εκδρο­μή του Ορει­βα­τι­κού… Στις εκδρο­μές αυτές με τον Ορει­βα­τι­κό γνώ­ρι­σα ανθρώ­πους που είχαν φωτο­γρα­φι­κή μηχα­νή. Τον Ανέ­στη Καΐ­ρη, ένα σοφό άνθρω­πο, τον Βασί­λη τον Γραμ­με­νό­που­λο… Τότε από­κτη­σα και την πρώ­τη μου μηχα­νή. Με 600 δραχ­μές αγό­ρα­σα ένα κου­τί «Μποξ Ζαγκόρ», πολύ απλή μηχανή».

Κοιμίζοντας το μωρό στο σαμάρι, Ελασσόνα, 1968

Κοι­μί­ζο­ντας το μωρό στο σαμά­ρι, Ελασ­σό­να, 1968

Μετά το 1945 ο Τάκης Τλού­πας απο­φα­σί­ζει ν’ ασχο­λη­θεί επαγ­γελ­μα­τι­κά με τη φωτο­γρα­φία και ανοί­γει στη Λάρι­σα το δικό του φωτο­γρα­φείο. Με το φακό του απο­τυ­πώ­νει και κατα­γρά­φει την καθη­με­ρι­νή ζωή, τα ήθη και τα έθι­μα των ανθρώ­πων της Θεσ­σα­λί­ας, τη νομα­δι­κή ζωή των Βλά­χων και των Σαρα­κα­τσα­ναί­ων, την αγρο­τι­κή ζωή αλλά και επαγ­γέλ­μα­τα που είχαν αρχί­σει να σβή­νουν, παρα­συρ­μέ­να από την χιο­νο­στι­βά­δα της εκβιο­μη­χά­νι­σης και της τεχνο­λο­γι­κής εξέλιξης.

Η ψαριά της ημέρας, Λίμνη Κάρλα, 1953

Η ψαριά της ημέ­ρας, Λίμνη Κάρ­λα, 1953

«Το 1952 φωτο­γρά­φι­σα για πρώ­τη φορά την Κάρ­λα. Πήγα κι άλλες δυο φορές και τη φωτο­γρά­φι­σα. Τελευ­ταία το 1962, μαζί με τον Λέτσιο, όταν πια είχε ξηραν­θεί. Θυμά­μαι πως μια φορά που πήγα­με με το για­τρό τον Μάκη Λαχα­νά, κοι­μη­θή­κα­με μαζί με τους ψαρά­δες στρω­μα­τσά­δα στην καλύ­βα. Οι ψαρά­δες είχαν ανά­ψει φωτιά για να μαγει­ρέ­ψουν κι ο καπνός είχε ντου­μα­νιά­σει. Καθό­μα­σταν χάμω με τον αγκώ­να στη­ριγ­μέ­νο στο δάπε­δο, κρα­τώ­ντας το κεφά­λι χαμη­λά μέσα στη χού­φτα μας για να μη μας πνέ­γει ο καπνός που αιω­ρού­νταν πάνω από τα κεφά­λια μας… Εκα­να καμιά εικο­σα­ριά φωτο­γρα­φί­ες για την Κάρ­λα και τη ζωή των ψαράδων».

Στην αποξηραμένη λίμνη Κάρλα, 1962

Στην απο­ξη­ρα­μέ­νη λίμνη Κάρ­λα, 1962

«Στην Κατο­χή έβγα­λα μερι­κές φωτο­γρα­φί­ες κάποιους σκο­τω­μέ­νους εδώ έξω στο δρό­μο, αλλά τις κατέ­στρε­ψα για­τί φοβή­θη­κα. Ο πατέ­ρας μου ήταν σοσια­λι­στής και… Μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση γνω­ρί­στη­κα με τον [Κώστα] Μπα­λά­φα που ήταν διερ­μη­νέ­ας στη Λάρι­σα. Με αυτόν κάνα­με πολ­λές συζη­τή­σεις για τη φωτο­γρα­φία. Μου έδει­χνε τη δου­λιά του, του έδει­χνα και εγώ τη δικιά μου… Μετά με ανα­κά­λυ­ψαν οι ερα­σι­τέ­χνες φωτο­γρά­φοι της Αθή­νας. Είχαν νοι­κιά­σει ένα χώρο στη Φιλελ­λή­νων κι εκθέ­τα­νε τις φωτο­γρα­φί­ες τους. Πήγαι­νε εκεί και ο Σπύ­ρος Μελε­τζής και τους έκα­νε δια­λέ­ξεις για τη φωτογραφία»…

Ηλιοβασίλεμα στον Πλαταμώνα, 1968

Ηλιο­βα­σί­λε­μα στον Πλα­τα­μώ­να, 1968

Επι­στρέ­φο­ντας από ένα ταξί­δι στο Παρί­σι, το 1952, απο­φα­σί­ζει να κάνει αυτό που πάντα ονει­ρευό­ταν και ήθε­λε: αγο­ρά­ζει μια βέσπα και αρχί­ζει την περι­πλά­νη­ση στην ύπαι­θρο. Ταξι­δεύ­ει σε  ολό­κλη­ρη την Ελλά­δα, αλλά και μακριά από αυτή,  απο­τυ­πώ­νο­ντας, πάντα στο αγα­πη­μέ­νο του ασπρό­μαυ­ρο φιλμ,  περισ­σό­τε­ρα  από 30.000 θέματα.

Ο Οδυσσέας στη βροχή, Λάρισα, 1978

Ο Οδυσ­σέ­ας στη βρο­χή, Λάρι­σα, 1978

Οργώ­νει τον θεσ­σα­λι­κό κάμπο, ανε­βαί­νει στο Πήλιο, σκαρ­φα­λώ­νει στις πιο δύσβα­τες περιο­χές του Ολύ­μπου και του Κίσα­βου, δια­σχί­ζει τις όχθες του Πηνειού, ζει με τους ψαρά­δες της λίμνης Κάρ­λα, στις καλύ­βες τους, επι­σκέ­πτε­ται τα Μετέ­ω­ρα και το Άγιο Όρος, φτά­νει μέχρι την Πίν­δο και την Κρή­τη. Με την πόλη του, τη Λάρι­σα, να μη χάνει ποτέ τα πρω­τεία, στα τυπω­μέ­να «καρέ» και στην αγά­πη του.

Με τις κάπες στο χιόνι, Μέτσοβο, 1976

Με τις κάπες στο χιό­νι, Μέτσο­βο, 1976

«Ένιω­θα ότι θα γίνουν κατα­στρο­φές, ότι θα χαθεί ένα κομ­μά­τι της πολι­τι­στι­κής μας κλη­ρο­νο­μιάς. Έβλε­πα σε κάποιες εκκλη­σί­ες και μονα­στή­ρια, λεπτο­μέ­ρειες αρχι­τε­κτο­νι­κές, τις οποί­ες δεν τις έβλε­παν οι ειδι­κοί κι έλε­γα πως θα μπο­ρού­σαν να δια­σω­θούν έστω ως εικό­νες στη μνή­μη των ανθρώ­πων. Ίσως τελι­κά να μην ήθε­λα να δια­σώ­σω μόνο την εικό­να του κτί­σμα­τος, αλλά εκεί­νη την αγω­νία του μάστο­ρα για το δημιούρ­γη­μα του και για την πορεία του στο πέρα­σμα του χρόνου».

Παιχνίδι στο ποτάμι, Γούνιτσα Λάρισας, 1958

Παι­χνί­δι στο ποτά­μι, Γού­νι­τσα Λάρι­σας, 1958

Ο Τάκης Τλού­πας βρα­βεύ­τη­κε για το έργο του, ενώ έκα­νε πολ­λές ατο­μι­κές εκθέ­σεις και συμ­με­τεί­χε με τα έργα του  σε πολ­λές  ομα­δι­κές, στην Ελλά­δα και στο εξω­τε­ρι­κό. Έχουν εκδο­θεί πολ­λά φωτο­γρα­φι­κά λευ­κώ­μα­τα, λογο­τε­χνι­κά και ιστο­ρι­κά βιβλία με φωτο­γρα­φί­ες του.  Ξεχω­ρί­ζει το λεύ­κω­μα «Η Ελλά­δα του Τάκη Τλού­πα» (Εκδό­σεις Καπόν, Μου­σείο Μπε­νά­κη, 2005) στις σελί­δες του οποί­ου ο ανα­γνώ­στης έρχε­ται σε επα­φή με 578 ασπρό­μαυ­ρες φωτο­γρα­φί­ες, αντι­προ­σω­πευ­τι­κές του  έργου του. Ένα μικρό δείγ­μα είναι οι φωτο­γρα­φί­ες του αφιε­ρώ­μα­τός μας.

Άνοιξη στο Πήλιο, 1948

Άνοι­ξη στο Πήλιο, 1948

«Γεν­νη­θή­κα­με και μεγα­λώ­σα­με σ´ ένα σπί­τι απλό, ζεστό, φωτει­νό και πάνω απ´ όλα ανθρώ­πι­νο. Ανοι­χτό σε όλους, φίλους, συγ­γε­νείς, Λαρι­σαί­ους μα κι απ´ όλη την Ελλά­δα, απ´ όλα τα μέρη του κόσμου. Δεν πέρα­σε ούτε μέρα χωρίς φιλο­ξε­νού­με­νο στο τρα­πέ­ζι μας. Όλο και κάποιος ερχό­ταν για να δει τον Τάκη και να γευ­τεί τα φημι­σμέ­να μεζε­δά­κια της μαμάς. Σ´ ένα σπί­τι, το οποίο στην κυριο­λε­ξία βρι­σκό­ταν μέσα στο μαγα­ζί. Μεγα­λώ­σα­με τρι­γυ­ρι­σμέ­νες απ´ τα έργα του αλλά και από την αγά­πη του για τη ζωή.

tloupas_vespa

Ο Τ. Τλού­πας με το θρυ­λι­κό βεσπά­κι του. Τυρό­λο, Αυστρία, 1954

Λιγο­μί­λη­τος, «κλει­στός» άνθρω­πος, σπά­νια εκδη­λω­νό­ταν. Όμως ένα βλέμ­μα, μια κίνη­ση,  ένα νεύ­μα του, ήταν το παν. Μάθα­με πράγ­μα­τα που δεν διδά­σκο­νται στα σχο­λεία. Να παρα­τη­ρού­με τα πάντα γύρω μας με μονα­δι­κή ευαι­σθη­σία, τις πρώ­τες ακτί­νες του ήλιου, τα σύν­νε­φα στη δύση, τα χρώ­μα­τα του δάσους το φθι­νό­πω­ρο, τα μανι­τά­ρια, μα πιο πολύ τον άνθρωπο.»

Χρι­στί­να και Βάνια Τλού­πα, για τον πατέ­ρα τους Τάκη Τλούπα

Mονα­δι­κό και πολύ­τι­μο, το έργο του Τάκη Τλού­πα βρί­σκε­ται σήμε­ρα αρχειο­θε­τη­μέ­νο και στη διά­θε­ση κάθε ενδια­φε­ρό­με­νου, στο στού­ντιο  φωτο­γρα­φί­ας που δια­τη­ρεί στη Λάρι­σα η ‑επί­σης φωτο­γρά­φος- κόρη του Βάνια Τλού­πα. Επι­σκε­πτό­με­νος την ιστο­σε­λί­δα http://takis.tloupas.gr/ ο ανα­γνώ­στης μπο­ρεί να περι­η­γη­θεί σε ένα μέρος αυτού του έργου.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο