Γράφει ο Σφυροδρέπανος //
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου, το 36′, ήταν για το ναζιστικό καθεστώς μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να διαφημίσει την ιδεολογία και την “υπεροχή” του, την ανωτερότητα της άριας φυλής, που δεν έμπαινε σε σύγκριση με άλλα “υπάνθρωπα είδη”, όπως οι νέγροι και οι Εβραίοι. Για να είναι σίγουροι πως αυτό θα αποτυπωθεί και στον αγωνιστικό στίβο, οι ναζί άσκησαν πιέσεις στην ολυμπιακή επιτροπή να απαγορεύσει τη συμμετοχή στους αθλητές που δεν πληρούσαν τα… κατάλληλα φυλετικά κριτήρια. Όσοι γλίτωσαν τον αποκλεισμό όμως είχαν μια ευκαιρία να τεστάρουν στην πράξη τις ναζιστικές θεωρίες.
Ο Τζέσε Όουενς ήταν ο αθλητής που ταπείνωσε τους ναζί και τη ρατσιστική ιδεολογία τους, μες στο σπίτι τους. Κατάφερε σε διάστημα μιας εβδομάδας (από τις 3 ως τις 9 Αυγούστου) να κερδίσει τέσσερα χρυσά μετάλλια ‑μια τρομερή επίδοση, που κατάφερε να ισοφαρίσει ένας άλλος έγχρωμος αθλητής, ο Καρλ Λιούις, μισό αιώνα αργότερα- αναγκάζοντας το Χίτλερ να αναχωρήσει ντροπιασμένος, πριν από την απονομή στο αγώνισμα των 100 μέτρων (το πρώτο μετάλλιο που πήρε ο Όουενς). Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο Φύρερ χαιρέτησε μόνο τους Γερμανούς αθλητές κι απέφυγε να συγχαρεί τους αλλοδαπούς ολυμπιονίκες συνολικά ‑κι όχι ειδικά τον Όουενς.
Αυτό που δεν είναι ευρύτερα γνωστό είναι ότι η ντροπή της ναζιστικής ηγεσίας και η στάση της συνολικά βρήκε μιμητές στην πατρίδα του Όουενς και την αμερικάνικη κυβέρνηση του δημοκρατικού Ρούζβελτ, που δεν τον κάλεσε ποτέ να τον συγχαρεί για την επιτυχία του (η επίσημη αναγνώριση ήρθε πολλά χρόνια αργότερα, προς το τέλος της ζωής του). Κατά την υποδοχή των θριαμβευτών του Βερολίνου μάλιστα, ο Όουενς δεν μπόρεσε να φτάσει στην αίθουσα της δεξίωσης από τον κεντρικό ανελκυστήρα του ξενοδοχείου, καθώς η χρήση του απαγορευόταν στους μαύρους, κι έπρεπε να φτάσει εκεί από ένα ασανσέρ που μετέφερε εμπορεύματα! Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι η αμερικάνικη αθλητική ένωση επέλεξε να βραβεύσει ένα λευκό δεκαθλητή ως αθλητή της χρονιάς κι όχι τον τέσσερις φορές χρυσό ολυμπιονίκη του Βερολίνου!
Οι “δημοκρατικές ΗΠΑ” της εποχής του New Deal, που όφειλαν σε έγχρωμους αθλητές τα έξι από τα έντεκα χρυσά ολυμπιακά μετάλλια του Βερολίνου, δε διέφεραν ουσιαστικά από τη φασιστική Γερμανία, για ένα μαύρο υπήκοο. Ο Όουενς, όπως κι όλοι οι μαύροι, συνέχισε να ανεβαίνει στα αστικά λεωφορεία από την πίσω πόρτα και να μην έχει το δικαίωμα να καθίσει στις μπροστινές σειρές. Αδυνατούσε να βρει χορηγούς λόγω του χρώματος της επιδερμίδας του και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον ερασιτεχνικό αθλητισμό, για να εργαστεί σε βενζινάδικα και καθαριστήρια (!) γιατί μόνο εκεί μπόρεσε να βρει δουλειά κι αργότερα σε αγώνες επίδειξης και στο χώρο του μάρκετινγκ.
Έφυγε από τη ζωή στα 67 του χρόνια (τη χρονιά των Ολυμπιακών της Μόσχας) χτυπημένος από καρκίνο στον πνεύμονα, καθότι μανιώδης καπνιστής. Και πρόλαβε να ζήσει μια διαφορετική, καλύτερη (;) εποχή, όπου οι μαύροι ολυμπιονίκες γίνονται σύμβολα, απολαμβάνουν μεγαλύτερα προνόμια και βλέπουν τους ομόχρωμούς τους να πέφτουν από τις σφαίρες “ευσυνείδητων αστυνομικών” με υπερβάλλοντα ζήλο κατά την εκτέλεση του καθήκοντος και επιλεκτικές ευαισθησίες στις σκουρόχρωμες επιδερμίδες. Η ναζιστική Γερμανία δέχτηκε ένα μεγάλο συμβολικό πλήγμα στον αγωνιστικό στίβο και λίγα χρόνια αργότερα ηττήθηκε και στο πεδίο της μάχης. Αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως ηττήθηκαν μαζί οι ιδέες που πρέσβευε και το σύστημα που υπηρετούσε.
Υστερόγραφο: μια άλλη σχετικά άγνωστη πτυχή της ιστορίας του Όουενς είναι η φιλία του με το Γερμανό αθλητή του μήκους Λουζ Λονγκ, που απεικονίζεται στην κεντρική φωτό, στο βάθρο, να χαιρετά ναζιστικά. Αλλά ο θρύλος λέει πως είχε δώσει πολύτιμη βοήθεια με τις τεχνικές συμβουλές του στον Όουενς, στον προκριματικό γύρο του αγωνίσματος, κι έτρεξε να τον συγχαρεί, μπροστά στους ιθύνοντες του καθεστώτος, αμέσως μετά το άλμα που του έδωσε την πρόκριση στον τελικό κι έσπασε το δικό του ολυμπιακό ρεκόρ! Ο Λονγκ έπεσε λίγα χρόνια αργότερα, στο πεδίο των μαχών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και διαισθανόμενος το τέλος του έστειλε ένα γράμμα στο φίλο του, όπου του ζητούσε, μετά το τέλος του πολέμου, να βρει το γιο του στη Γερμανία και να του μιλήσει για τον πατέρα του, για την εποχή που δεν τους χώριζε ο πόλεμος και για τα πράγματα που μπορούν να είναι διαφορετικά για τους άντρες αυτού του κόσμου! Μια επιθυμία, που ο Τζέσε Όουενς φρόντισε να την κάνει πράξη, μετά το τέλος του πολέμου…