Tina Modotti: Από την τέχνη στον αγώνα για την κοινωνική ανατροπή

Γεν­νή­θη­κε στο Udine της βόρειας Ιτα­λί­ας το 1896 και ανα­γνω­ρί­στη­κε σαν μια θρυ­λι­κή μορ­φή της τέχνης και του αγώ­να …
Το 1913 η Modotti βρέ­θη­κε με την οικο­γέ­νειά της στην Αμε­ρι­κή για ένα “καλύ­τε­ρο μέλ­λον”, όπου ασχο­λή­θη­κε με διά­φο­ρα χει­ρω­να­κτι­κά επαγ­γέλ­μα­τα, μετά ‑γοη­τευ­μέ­νη από τον κόσμο του θεά­μα­τος, άρχι­σε να ασχο­λεί­ται με την υπο­κρι­τι­κή και εμφα­νί­στη­κε σε αρκε­τά θεα­τρι­κά έργα και ται­νί­ες του βωβού κινη­μα­το­γρά­φου αλλά στη συνέ­χεια την τρά­βη­ξε η φωτο­γρα­φία .

Τις δεκα­ε­τί­ες 1920 και 1930 ταξί­δε­ψε πολύ, από τη Μόσχα μέχρι την Ισπα­νία ως ενερ­γό μέλος της Κομ­μου­νι­στι­κής Διε­θνούς όπου και πολέ­μη­σε στον εμφύ­λιο πόλε­μο του 1936 με τις διε­θνείς αντι­φα­σι­στι­κές ταξιαρ­χί­ες (Brigate Garibaldi)

Το μεγα­λύ­τε­ρο διά­στη­μα της ζωής το έζη­σε στο επα­να­στα­τη­μέ­νο Μεξι­κό (μέλος του ΚΚ από το 1927), όπου συνα­να­στρά­φη­κε με μεγά­λους καλ­λι­τέ­χνες, όπως τον Diego Rivera και τη Frida Kahlo, τον Ernest Hemingway και τον Sergei Eisenstein.

Το 1928 συνα­ντιέ­ται με το μεγά­λο κου­βα­νό επα­να­στά­τη Julio Antonio Mella (Χού­λιο Αντό­νιο Μέγια, που δολο­φο­νή­θη­κε ένα χρό­νο αργό­τε­ρα, στα 26 του χρό­νια) φτιά­χνο­ντας οι δύο τους «ένα ποί­η­μα αγά­πης και αγώ­να» που κρά­τη­σε λίγους μήνες.
Κυνη­γη­μέ­νος ο Mella, χωρίς ούτε στιγ­μή να εγκα­τα­λεί­ψει τον πόλε­μό του ενά­ντια στην αστι­κή τάξη, αλλά γεμά­τος πάθος, γράφει: …
Αγα­πη­μέ­νη “Tinissima”,
Μπο­ρεί να παρα­ξε­νευ­τείς με το τηλε­γρά­φη­μα, αλλά το ότι αγα­πιό­μα­στε είναι ότι πιο απλό, φυσι­κό και απα­ραί­τη­το για μας. Η φιγού­ρα σου δε φεύ­γει ούτε στιγ­μή από μπρο­στά μου … Οι πλη­γές του χωρι­σμού είναι ό,τι το πιο οδυ­νη­ρό στη ζωή μου, με τα μαύ­ρα σου μαλ­λιά, χαλα­ρά να κυμα­τί­ζουν σαν σημαία, … Δεν μπο­ρώ να σε δω, Τίνα, συγ­χώ­ρε­σε με …
Salud, camarada ‑γεια σου συντρόφισσα

Λίγες μέρες μετά στη πόλη του Μεξι­κού, αφή­νει την τελευ­ταία του πνοή … στο πλάι της: “Πεθαί­νω για την Επα­νά­στα­ση” και η Κού­βα χάνει τον πιο εξαι­ρε­τι­κό της ήρωα που ανα­δεί­χτη­κε μετά τον Χοσέ Μαρ­τί. Οι δολο­φό­νοι του θα προ­σπα­θή­σουν να απο­δεί­ξουν ότι ήταν ένα έγκλη­μα πάθους (!!), κατη­γο­ρώ­ντας τη “Mata Hari της Comitern”…

Son histoire s’est croisée avec l’Histoire, cette histoire avec la majuscule H, où tout semblait être possible – c’est pour cela que je retourne à elle / c’est simplement une question de foi — et de vie.

Η μεξι­κα­νι­κή κοι­νω­νία την είχε ήδη «στη μπού­κα» για­τί ήταν σε όλα πρω­το­πο­ρια­κή γυναί­κα με τον τρό­πο ζωής της, το ντύ­σι­μό της, τα γυμνά της έργα, με το να απο­λαμ­βά­νει τον έρω­τα αδια­φο­ρώ­ντας για τα στε­ρε­ό­τυ­πο του φύλου της και για την καθε­στη­κυία τάξη, παράλ­λη­λα όμως με τη σκλη­ρή και επι­κίν­δυ­νη καθη­με­ρι­νή στρά­τευ­ση, γεμά­τη από αιμα­το­βαμ­μέ­να σώμα­τα αγω­νι­στών ή απερ­γών δολο­φο­νη­μέ­νων από τον μεξι­κα­νι­κό στρα­τό ή από πιστο­λέ­ρος πλη­ρω­μέ­νους από γαιο­κτή­μο­νες και εργοδότες.

Σα θέλω να θυμη­θώ την τίνα μαντά­τα, πρέ­πει να προ­σπα­θή­σω, σα να πρό­κει­ται ν’ αρπά­ξω μια χού­φτα πάχνης. Εύθραυ­στη, σχε­δόν διά­φα­νη. άρα­γε να τη γνώ­ρι­σα ποτές ή μήπως όχι;  [ Πάμπλο Νερούδα]

Πέθα­νε το 1942 στην Πόλη του Μεξι­κού. Ο τάφος της βρί­σκε­ται στην Panteón de Dolores της πόλης και στην πλά­κα υπάρ­χουν χαραγ­μέ­νοι οι στί­χοι του Pablo Neruda:

«Αγνό το γλυ­κό όνο­μά σου
στην αγνή και εύθραυ­στη ζωή σου:
γύρη μελισσών,
φωτιά χιό­νι και σιωπή…»
_________________

Tina Modotti
…
Y tu suave silencio se llena de raíces.
No dormirás en vano, hermana.
Puro es tu dulce nombre, pura es tu frágil vida,
de abeja, sombra, fuego, nieve, silencio, espuma,
de acero, línea, polen, se construyó tu férrea,
tu delgada estructura
…
¡porque el Fuego no muere!
(για­τί η φωτιά δεν πεθαίνει)

Υπάρ­χει & βιβλίο των εκδό­σε­ων ΚΨΜ για την Τίνα Μοντότι
(Σημεί­ω­ση του εκδότη)
Ένα βιο­γρα­φι­κό comic album για μια γυναί­κα της τέχνης και της επα­νά­στα­σης.
Ο φίλος και συνερ­γά­της του Paco Ignacio Taibo II, δημιουρ­γός και σκι­τσο­γρά­φος Angel de la Calle, ανα­κα­λύ­πτει και μας παρου­σιά­ζει μια θρυ­λι­κή μορ­φή της τέχνης και του αγώ­να, μια μπο­εμ φιγού­ρα, την Τίνα Μοντότι.
Φωτο­γρά­φος, ηθο­ποιός του βωβού κινη­μα­το­γρά­φου, μοντέ­λο, στέ­λε­χος του κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος, ιτα­λί­δα που αγω­νί­στη­κε στο Μεξι­κό του ’20, στην Ισπα­νία του ΄36, στη Μόσχα και σε πολ­λές ακό­μα μάχες.
Η Τίνα ήταν παρού­σα παντού τις δεκα­ε­τί­ες του 1920 και του 1930. Γνώ­ρι­σε όλο τον κόσμο, όλους αυτούς που μας απα­σχο­λούν σήμερα.
Έζη­σε όλες αυτές τις ιστο­ρί­ες που έγι­ναν η Ιστο­ρία. Συμ­με­τεί­χε στην πολι­τι­στι­κή και πολι­τι­κή πρω­το­πο­ρία. Βρέ­θη­κε σε όλες τις πόλεις που είχαν αξία: Χόλυ­γουντ, Μεξι­κό, Παρί­σι, Μόσχα, Βερο­λί­νο, Μαδρί­τη. Η Τίνα βρέ­θη­κε σε όλες τις μάχες. Με τη βοή­θεια της φωτο­γρα­φί­ας διη­γή­θη­κε τη σκλη­ρό­τη­τα και την τρυ­φε­ρό­τη­τα. Πρό­σω­πο περι­τρι­γυ­ρι­σμέ­νο από σκιές και μυστή­ρια, προι­κι­σμέ­νο από μια ισχυ­ρή ερω­τι­κή αύρα, μαχό­με­νη και τελι­κά θύμα, είναι ένα πρό­σω­πο που αξί­ζει να γνω­ρί­σου­με. Ο πρό­λο­γος της Εύης Παρα­σκευ­ής Γού­σια κλεί­νει με τα παρα­κά­τω λόγια:

«Κάπου είχα δια­βά­σει πως η τέχνη είναι η εξου­σία του αισθή­μα­τος και η πολι­τι­κή η εξου­σία της λογι­κής. Εάν ρωτού­σα­με σήμε­ρα την Τίνα, που δοκι­μά­στη­κε και στα δύο αγκα­θω­τά μονο­πά­τια, ίσως και να μας το επι­βε­βαί­ω­νε. Το σίγου­ρο είναι ότι οι δρό­μοι του κόσμου είναι γεμά­τοι ποι­η­τές και επα­να­στά­τες, ανώ­νυ­μους και ονο­μα­στούς. Που δεν παρα­δί­δο­νται σε κανέ­ναν πόλε­μο, κι ας αλλά­ζει αυτός μορ­φή. Τρέ­χουν σε ανοι­χτούς ορί­ζο­ντες, περ­νά­νε τα σύνο­ρα με απροσ­διό­ρι­στη ελπί­δα και γίνο­νται σύμ­βο­λο. Όπως λέει και ο Πάμπλο Νερού­δα, η ανά­μνη­ση της Τινα Μοντό­τι είναι εύθραυ­στη και διά­φα­νη, σαν πάχνη. Επι­στρέ­φει όμως από την αχλή του μύθου, μέσα από φωτο­γρα­φί­ες, γράμ­μα­τα και μαρ­τυ­ρί­ες της περιό­δου εκεί­νης που χρω­μά­τι­σε όλο τον προη­γού­με­νο αιώ­να-γεν­νή­το­ρα».

Κάποια στοι­χεία ακόμη:

✔️  H Τίνα ήταν ουσια­στι­κά αυτο­δί­δα­κτη ‑έχο­ντας παρα­κο­λου­θή­σει μόνο μερι­κές τάξεις του δημο­τι­κού (!!) παρ’ όλ’ αυτά, κορι­τσά­κι ακό­μη «ρου­φού­σε» την τέχνη, τον πολι­τι­σμό και τη φωτο­γρα­φία (όπου είχε ήδη ‑στα 9 της χρό­νια «εντρυ­φή­σει» στο στού­ντιο του θεί­ου της θείο που είχε φωτο­γρα­φί­ας στο Udine).
✔️  Ίδρυ­σε την επι­τρο­πή Sacco & Vanzetti, στή­ρι­ξε τη Νικα­ρά­γουα του Sandino, έγι­νε αμέ­σως μέλος του ΚΚ Μεξι­κού και του Κόκ­κι­νου Μετώ­που σε παγκό­σμιο επί­πε­δο σε ένα crescendo δρα­στη­ριό­τη­τας πρώ­τα αγω­νί­στριας της ζωής και μετά καλ­λι­τέ­χνη φωτο­γρά­φου.
✔️  Σε επι­στο­λή της προς τον (άντρα της τότε) Edward Weston εξη­γού­σε τη στά­ση της: «Μου είναι αδύ­να­το να κάνω ό,τι μου έλε­γες. Να λύσω τα προ­βλή­μα­τα της ζωής με την αφο­σί­ω­σή μου στα προ­βλή­μα­τα της τέχνης. Στην περί­πτω­σή μου, η ζωή πάντο­τε προ­σπα­θεί να επι­σκιά­σει την τέχνη και η τέχνη υπο­φέ­ρει. Βάζω πάρα πολ­λή τέχνη στη ζωή μου και επο­μέ­νως δε μου μένουν και πολ­λά για να δώσω στην τέχνη».

Επει­δή έχει χυθεί πολύ μελά­νι παρα­πλη­ρο­φό­ρη­σης (τρο­τσκι­στές κλπ. “πρό­θυ­μοι” — «ήταν η Τίνα Μοντό­τι συνερ­γός των δολο­φό­νων της Γκε Πε Ου;» ) θυμί­ζω πως τον Αύγου­στο του 1925, μέσα σε κλί­μα εργα­τι­κών ανα­τα­ρα­χών και ριζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σης, μια ομά­δα 13 ανθρώ­πων γύρω από τον επα­να­στά­τη Mella (φοι­τη­τή τότε) και τον Κάρ­λος Μπα­λί­νο, βετε­ρά­νο σοσια­λι­στή και σύντρο­φο του Χοσέ Μαρ­τί, ιδρύ­ε­ται το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα Κού­βας.

Έχουν δει το φως της δημο­σιό­τη­τας και οι διά­φο­ρες ιστο­ρι­κά αβά­σι­μες «ερμη­νεί­ες» για τον περί­φη­μο πίνα­κα «En el Arsenal» του γνω­στού Τρο­τσκι­στή καλ­λι­τέ­χνη Diego Rivera (βλ Φρί­ντα Κάλο κλπ) που «φωτο­γρα­φί­ζει» σαν δολο­φό­νο του Mella τον Ιτα­λό Κομ­μου­νι­στή Vittorio Vidale (Comandante Carlos) που …στάλ­θη­κε λέει από την Κομι­ντέρν στο Μεξι­κό (!!) για να πει­θαρ­χή­σει το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα του Μεξικού

«En el Arsenal» — Vittorio Vidale πίσω από τον Μέγια με κύκλο επι­σή­μαν­σης (αυτή με την πλά­τη στη μέση που μοι­ρά­ζει τα όπλα είναι η Φρί­ντα Κάλο)

Η Tina Modotti ίσως να είχε βυθι­στεί στη λησμο­νιά (του­λά­χι­στον σαν φωτο­γρά­φος) αν τα περί­φη­μα «Τρια­ντά­φυλ­λά» της (που καλ­λι­τε­χνι­κά ‑με δεδο­μέ­να φόρ­μα και περιε­χό­με­νο της τέχνης της, είναι από τα υπο­δε­έ­στε­ρα) δεν είχαν που­λη­θεί σε δημο­πρα­σία στο οίκο «Σόθ­μπυ» το 1991 ένα­ντι 165.000$, η ψηλό­τε­ρη τιμή φωτο­γρα­φί­ας στην αγορά !!

Αυτό το τυχαίο περι­στα­τι­κό την ξανά­φε­ρε στο φως και έγι­νε αφορ­μή για εκθέ­σεις εκδό­σεις κλπ και έκτο­τε συμπό­σια και μελέ­τες αφιε­ρώ­νο­νται στο έργο της, ενώ οι γκα­λε­ρί ανα­ζη­τούν αγω­νιω­δώς να εκθέ­σουν μερι­κές από τις μόλις δια­κό­σιες πενή­ντα φωτο­γρα­φί­ες της που διασώζονται…

περισ­σό­τε­ρα -|>βασι­κή πηγή<|-

Δεί­τε επίσης

• Χρή­στος Ξαν­θά­κης : Τα πολ­λά πρό­σω­πα της Tina Modotti – Περιο­δι­κό Madame Figaro
• Tina Modotti, Η ζωή μιας φωτο­γρα­φί­ας φωτο­γρα­φία μιας ζωής – Καθημερινή
• Tina Modotti : Masters of Photography – Aperture
• Angel de la Calle : Tina Modotti, Από την Τέχνη στην Επα­νά­στα­ση – Εκδό­σεις ΚΨΜ, 2013
• Εξαι­ρε­τι­κή δου­λειά (όπως πάντα) του Χρή­στου Κοψα­χεί­λη  — Christos Kopsahilis 
• pandoxeio.com