Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

«Η μαεστρία, να διαδίδεις την αλήθεια σε πολλούς» (Με αφορμή «Το τελευταίο σημείωμα» του Π. Βούλγαρη)

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Παρα­κο­λού­θη­σα την ται­νία γνω­ρί­ζο­ντας αφε­νός τους δημιουρ­γούς της (Π. Βούλ­γα­ρη-Ιωάν­να Καρυ­στιά­νη) και αφε­τέ­ρου τα όσα είχαν γρα­φτεί το προη­γού­με­νο διά­στη­μα με αφορ­μή κυρί­ως το τρέι­λερ της ταινίας.

Πήγα ταυ­τό­χρο­να γνω­ρί­ζο­ντας την ιστο­ρία όπως έχει με βάση σχε­τι­κή βιβλιο­γρα­φία, αρθρο­γρα­φία κλπ. Γεγο­νός όμως που ιδιαί­τε­ρα στη γενιά κάτω των 50 είναι ουσια­στι­κά άγνωστη…

Στο χώρο του κινη­μα­το­γρά­φου συνά­ντη­σα άνθρω­πο που είχε υπη­ρε­τή­σει στις δια­βι­βά­σεις στο Χαί­δά­ρι (ο γρά­φων έκα­νε ολι­γό­μη­νη εκπαί­δευ­ση στο ΚΕΒΟΠ). Μου τόνι­σε χαρα­κτη­ρι­στι­κά. «Υπη­ρε­τού­σα εκεί το ’90 και δεν γνώ­ρι­ζα τίπο­τε για όσα συνέ­βη­σαν στο στρα­τό­πε­δο στην Κατο­χή…» Ήταν και αυτός συγκλο­νι­σμέ­νος στο τέλος της ταινίας…

Ας δού­με ορι­σμέ­νες πλευρές.

  1. Πρό­κει­ται για μία ται­νία που σαφώς πηγαί­νει κόντρα στο ρεύ­μα. Αλή­θεια πόσα χρό­νια έχουν να γυρι­στούν παρό­μοιες ται­νί­ες; Πόσα χρό­νια ο Ελλη­νι­κός κινη­μα­το­γρά­φος έχει να ασχο­λη­θεί με τέτοια ζητή­μα­τα και κυρί­ως σε επο­χές όπου ο αντι­κομ­μου­νι­σμός εκπο­ρεύ­ε­ται από χίλια – δύο κανά­λια, όπου θέλει «αρε­τήν και τόλ­μην» να μιλή­σει κανείς για τους κομ­μου­νι­στές και τους ηρω­ι­κούς τους αγώ­νες. Η ται­νία μιλά με σαφή­νεια τόσο για το απάν­θρω­πο πρό­σω­πο του φασι­σμού- ναζι­σμού (με σκη­νές πραγ­μα­τι­κά «γρο­θιά στο στο­μά­χι» όσο και για το άλλο πρό­σω­πο ‚αυτό των ανθρώ­πων που «αψή­φη­σαν τον θάνα­το» που χωρίς να έχουν γεν­νη­θεί ήρω­ες έγι­ναν στην πορεία, που πρω­το­πο­ρία τους ήταν οι κομ­μου­νι­στές. Ο Ναπο­λέ­ων Σου­κα­τζί­δης «κομ­μου­νι­στής- συν­δι­κα­λι­στής» όπως ομο­λο­γεί με βάση τον φάκε­λο του ο Γερ­μα­νός διοι­κη­τής στην ται­νία, εφαρ­μό­ζει παρά τα συνει­δη­σια­κά προ­βλή­μα­τα που αντι­με­τω­πί­ζει κάθε μέρα την «κομ­μα­τι­κή απο­στο­λή» να εκτε­λεί χρέη διερ­μη­νέα και στο τέλος να θυσιά­ζει τη ζωή του, ενώ μπο­ρού­σε να τη σώσει! Ταυ­τό­χρο­να μετα­φέ­ρει «ζωντα­νά» το κλί­μα των τότε φυλα­κών, τον τρό­πο οργά­νω­σής τους (με πρω­το­πό­ρους του κομμουνιστές),τα ανθρώ­πι­να συναι­σθή­μα­τα που εναλ­λάσ­σο­νται, τους καθη­με­ρι­νούς ηρω­ι­σμούς. Τη σκη­νή για παρά­δειγ­μα της ετοι­μό­γεν­νης κόρης με τον καθο­δη­γη­τή- πατέ­ρα της και την ομο­λο­γία της με παρά­πο­νο ότι όλο πίσω από τα κάγκε­λα τον έβλε­πε ή το μακρύ παντε­λό­νι που χάρι­σαν οι κρα­τού­με­νοι στο δεκα­τριά­χρο­νο σύντρο­φό τους με τα κοντά παντε­λό­νια, για να πάρει τη θέση τους όταν αυτοί εκτελεστούν…
  2. Πρό­κει­ται για μία ξεχω­ρι­στή υψη­λού επι­πέ­δου αισθη­τι­κά ται­νία και όχι για ένα ντο­κι­μα­ντέρ, ας μην ξεχνά­με. Εικό­να, ήχος, σκη­νο­θε­τι­κή άπο­ψη, διά­λο­γοι, από­δο­ση ρόλων φτά­νουν σε ιδιαί­τε­ρα υψη­λά στάνταρ.(Προφανώς και δεν είμαι κρι­τι­κός κινη­μα­το­γρά­φου). Στό­χος της ται­νί­ας είναι όχι μόνο το συναί­σθη­μα (είδα, πρέ­πει να ομο­λο­γή­σω, πολ­λές και πολ­λούς στην αίθου­σα να φεύ­γουν δακρυ­σμέ­νοι) αλλά και η ανά­γκη να ψάξει κανείς βαθύ­τε­ρα την ιστο­ρι­κή αλή­θεια, να ανα­ζη­τή­σει τα πώς και τα για­τί και κυρί­ως να εξο­πλι­στεί με όλα εκεί­να τα απα­ραί­τη­τα διδάγ­μα­τα για τους ανα­γκαί­ους αγώ­νες του σήμε­ρα. Να σημειώ­σω ιδιαί­τε­ρα κάποιες σκη­νές: Την προ­ε­τοι­μα­σία των 200 για το θάνα­το. Φορώ­ντας τα καλύ­τε­ρα τους ρού­χα, χορεύ­ο­ντας και τρα­γου­δώ­ντας. Την λεβέ­ντι­κη παρου­σία τους πηγαί­νο­ντας στο εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα. Τον ανά­πη­ρο που σηκώ­νουν στα χέρια οι σύντρο­φοι του για να τον χτυ­πή­σουν οι σφαί­ρες κατά­στη­θα, οι υψω­μέ­νες γρο­θιές τους πριν την εκτέ­λε­ση, τα λόγια του κομ­μου­νι­στή καθο­δη­γη­τή στις φυλα­κές που λέει πριν πεθά­νει ότι «Εικο­σι­πέ­ντε χρό­νια αγώ­να (έμμε­ση ανα­φο­ρά στο ΚΚΕ και στα 25χρονα που έκλει­νε τότε) και θυσί­ας δεν πήγαν χαμέ­να. Πεθαί­νω σαν άνθρω­πος… Για μια δίκαιη κοινωνία…».
  3. Συζή­τη­ση και κρι­τι­κή προ­κά­λε­σε το γεγο­νός ότι στη ται­νία δεν μετα­φέ­ρε­ται πιστά η σχε­τι­κή δια­τα­γή του Γερ­μα­νού διοι­κη­τή που έκα­νε λόγο για «200 κομ­μου­νι­στές» και όχι όπως μετα­φρά­ζει ο Ν. Σου­κα­τζί­δης σ’αυτή «200 Έλλη­νες». (Φυσι­κά είχε προη­γη­θεί η σχε­τι­κή ανα­φο­ρά για «200 κομ­μου­νι­στές» σε προη­γού­με­νη σκη­νή κατά τη συζή­τη­ση των Γερ­μα­νών αξιω­μα­τι­κών…), ενώ σε όλη την ται­νία άλλο­τε με σαφή­νεια και άλλο­τε υπαι­νι­κτι­κά γίνε­ται λόγος για την «ψυχή του στρα­το­πέ­δου» που ήταν οι κομ­μου­νι­στές που οδη­γή­θη­καν εκεί μετά την Ακρο­ναυ­πλία, όπου τους είχε φυλα­κί­σει το Μετα­ξι­κό φασι­στι­κό καθε­στώς αρνού­με­νο να τους στεί­λει στο μέτω­πο όπως είχαν ζητή­σει. Και ο γρά­φων θα προ­τι­μού­σε (μόνο που αυτός δεν είναι σκη­νο­θέ­της…) να υπήρ­χε σαφής ανα­φο­ρά, όμως αυτό δεν θα πρέ­πει να μας οδη­γή­σει σε αφο­ρι­σμούς του στυλ «δια­στρέ­βλω­ση της αλή­θειας ή της ιστο­ρί­ας».

Ας δού­με για παρά­δειγ­μα στο περί­φη­μο του δοκί­μιο «Πέντε δυσκο­λί­ες για να γρά­ψει κανείς την αλή­θεια» (στα 1935 σε και­ρούς σκο­τει­νούς σαν τους δικούς μας) τι έγρα­φε ο Μ. ΜΠΡΕΧΤ και ας βαθύ­νει η σκέ­ψη μας για το ζήτη­μα αυτό:

«5. Η μαε­στρία, να δια­δί­δεις την αλή­θεια σε πολ­λούς…Πολ­λοί, που είναι περή­φα­νοι για το θάρ­ρος τους να λένε την αλή­θεια, ευτυ­χι­σμέ­νοι επει­δή τη βρή­καν, ίσως κου­ρα­σμέ­νοι από τον κόπο, που έκα­ναν για να της δώσουν χει­ρο­πια­στή μορ­φή, ανυ­πό­μο­νοι να δουν να την ενστερ­νί­ζο­νται εκεί­νοι των οποί­ων τα συμ­φέ­ρο­ντα υπε­ρα­σπί­ζο­νται, δε θεω­ρούν απα­ραί­τη­τη τη χρη­σι­μο­ποί­η­ση πονη­ριάς για τη διά­δο­σή της. Έτσι συχνά, από άπο­ψη απο­τε­λέ­σμα­τος, πηγαί­νει χαμέ­νη όλη η δου­λειά τους. Σε όλες τις επο­χές έμπαι­νε σε εφαρ­μο­γή η πονη­ριά για τη διά­δο­ση της αλή­θειας, όταν άλλοι τη συγκά­λυ­πταν και την κατά­πνι­γαν… Ο Λένιν, που βρι­σκό­ταν κάτω από την απει­λή της τσα­ρι­κής αστυ­νο­μί­ας, θέλη­σε να περι­γρά­ψει την κατα­πί­ε­ση και την εκμε­τάλ­λευ­ση, που ασκού­σε η ρωσι­κή μεγα­λο­α­στι­κή τάξη στη νήσο Σαχα­λί­νη. Αντί για τις λέξεις Ρωσία και Σαχα­λί­νη χρη­σι­μο­ποί­η­σε για το σκο­πό του τις λέξεις Ιαπω­νία και Κορέα. Οι μέθο­δοι που ακο­λου­θού­σε η για­πω­νέ­ζι­κη μεγα­λο­α­στι­κή τάξη θύμι­ζαν στον ανα­γνώ­στη τις μεθό­δους της ρώσι­κης μεγα­λο­α­στι­κής τάξης στη νήσο Σαχα­λί­νη….» Και κατα­λή­γει: «…Για­τί δεν μπο­ρού­με να διε­ρευ­νού­με την αλή­θεια για τις συν­θή­κες βαρ­βα­ρό­τη­τας, χωρίς να σκε­φτό­μα­στε εκεί­νους που υπο­φέ­ρουν κάτω απ’ αυτές. Κι ενώ — κατα­πο­λε­μώ­ντας την κατά και­ρούς στιγ­μιαία δει­λία μας — ανα­ζη­τά­με συνε­χώς τις σωστές δια­συν­δέ­σεις προς εκεί­νους που είναι πρό­θυ­μοι να χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν τις γνώ­σεις τους, πρέ­πει ταυ­τό­χρο­να να σκε­φτό­μα­στε να τους διο­χε­τεύ­σου­με την αλή­θεια με τέτοιο τρό­πο ώστε να μπο­ρεί να γίνει όπλο στα χέρια τους. Kι αυτό να γίνει με τέτοια μαε­στρία, που να μην το ανα­κα­λύ­ψει ο εχθρός και το εμπο­δί­σει…»

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: Πρό­κει­ται για μία ξεχω­ρι­στή ται­νία που θα πρέ­πει ΟΛΟΙ να παρα­κο­λου­θή­σουν! Μία ται­νία ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ, ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ, κυριο­λε­κτι­κά ΓΡΟΘΙΑ ΣΤΟ ΣΤΟΜΑΧΙ, που δια­κρί­νε­ται για τον βαθύ­τα­το ανθρω­πι­σμό — λυρι­σμό της, αλλά και για τα πολ­λα­πλά μηνύ­μα­τα που μετα­φέ­ρει. Μία ται­νία που απο­τε­λεί από τις κορυ­φαί­ες στιγ­μές του Ελλη­νι­κού Κινηματογράφου! 

 

_________________________________________________________________________________________________

Αλέκος Α. Χατζηκώστας  Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 6 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.
Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο