Νίκος Χατζηκυριάκος — Γκίκας: Πολυσήμαντος δημιουργός

Ο Νίκος Χατζη­κυ­ριά­κος — Γκί­κας γεν­νή­θη­κε στην Αθή­να το 1906. Ο πατέ­ρας του, Αλέ­ξαν­δρος, κατα­γό­ταν από τα Ψαρά και η μητέ­ρα του, Ελέ­νη, από την Υδρα, νησί όπου ο καλ­λι­τέ­χνης πέρα­σε τα καλο­καί­ρια των παι­δι­κών του χρό­νων. Σ’ αυτό το σπί­τι, από το 1935 έως το 1940 και από το 1945 έως το 1961 (οπό­τε κατα­στρά­φη­κε από πυρ­κα­γιά), ο Χατζη­κυ­ριά­κος — Γκί­κα­ςδη­μιούρ­γη­σε μερι­κά από τα πιο σημα­ντι­κά του έργα. Μαθη­τής ακό­μα, παίρ­νει τα πρώ­τα μαθή­μα­τα ζωγρα­φι­κής κοντά στον Κ. Παρ­θέ­νη. Για πρώ­τη φορά εκθέ­τει έργα του το 1923 στο Παρί­σι, όπου γνω­ρί­στη­κε με τα εικα­στι­κά ρεύ­μα­τα της επο­χής, αλλά και με μεγά­λες προ­σω­πι­κό­τη­τες της τέχνης του αιώ­να μας. Ανά­με­σά τους οι: Ματίς, Πικά­σο, Μπρακ, Λε Κορ­μπι­ζιέ, Μουρ κ.ά. Φύση ανή­συ­χη και πολυ­διά­στα­τη, ο Ν. Χατζη­κυ­ριά­κος — Γκί­κας συνερ­γά­ζε­ται το 1936 και ’37 με τον αρχι­τέ­κτο­να Πικιώ­νη, τον ποι­η­τή Παπα­τσώ­νη και τον σκη­νο­θέ­τη Καρα­ντι­νό, στην έκδο­ση του περιο­δι­κού «Το Τρί­το Μάτι», ενώ το 1941 εκλέ­χτη­κε καθη­γη­τής στην έδρα Σχε­δί­ου της Αρχι­τε­κτο­νι­κής Σχο­λής του Πολυ­τε­χνεί­ου, όπου και δίδα­ξε μέχρι το 1958.

Το Πρώ­το Πρω­ϊ­νό Του Κόσμου

Σ’ αυτό το διά­στη­μα ασχο­λή­θη­κε και με τα σκη­νι­κά. Τα πρώ­τα στην Ελλά­δα μοντέρ­να σκη­νι­κά τα έκα­νε για το θέα­τρο Κοτο­πού­λη. Ακο­λού­θη­σε η συμ­με­το­χή του, με αρχαί­ες μάσκες, στις «Νεφέ­λες» του Αρι­στο­φά­νη, που παρου­σί­α­σε το 1951 το «Εθνι­κό Θέα­τρο». Παράλ­λη­λα, η ζωγρα­φι­κή, η χαρα­κτι­κή και η γλυ­πτι­κή του ταξί­δε­ψαν και παρου­σιά­στη­καν σε μεγά­λα καλ­λι­τε­χνι­κά κέντρα. Οι εκθέ­σεις έργων του σε Παρί­σι, Λον­δί­νο, Βερο­λί­νο, Νέα Υόρ­κη, σημεί­ω­σαν μεγά­λη επι­τυ­χία. Στην Ελλά­δα η «Εθνι­κή Πινα­κο­θή­κη» οργά­νω­σε, το 1973, μεγά­λη ανα­δρο­μι­κή έκθε­ση, ενώ την ίδια χρο­νιά ο Ν. Χατζη­κυ­ριά­κος — Γκί­κας εκλέ­χτη­κε μέλος της Ακα­δη­μί­ας Αθηνών.

Αριστ., Σύνθεση σε δύο κλίμακες, 1939. Δεξ., Στέγες και αετοί, 1948

Τα τελευ­ταία χρό­νια της ζωής του απο­κά­λυ­ψε και μία ακό­μη πτυ­χή του: Τη συγ­γρα­φι­κή του ικα­νό­τη­τα. Αίσθη­ση προ­κά­λε­σαν τα βιβλία του: «Καρα­γκιόζ Τουρ­κε­ρί», «Μπουφ και άλλες ιστο­ρί­ες», «Ονει­ρα», «Γράμ­μα­τα στην Τίγκη», το «Χρο­νι­κό φιλί­ας» κ.ά., ενώ έγρα­ψε πολ­λά άρθρα και μελέ­τες για την Αρχι­τε­κτο­νι­κή και την Αισθη­τι­κή, καθώς και δοκί­μια για τα προ­βλή­μα­τα τα σχε­τι­κά με το χαρα­κτή­ρα της ελλη­νι­κής τέχνης. Επί­σης, εικο­νο­γρά­φη­σε μια ποι­κι­λία βιβλί­ων, μετα­ξύ των οποί­ων την «Οδύσ­σεια» του Καζαν­τζά­κη, το «Δάφ­νις και Χλόη» του Λόγ­γου και τα «Ποι­ή­μα­τα» του Καβάφη.

Πάνω αριστ., Ο καλλιτέχνης και η γυναίκα του, 1990, Μουσείο Μπενάκη — Πινακοθήκη Γκίκα. Βλ. Αγγε­λιο­φό­ρος. Πάνω δεξ., Αυτοπροσωπογραφία ανακλώμενη σε καθρέφτη. Βλ. MuseumPlus. Κάτω αριστ., Αντα­να­κλά­σεις καθρε­φτών, 1988. Βλ. alterapars. Κάτω δεξ., Αυτοπροσωπογραφία,1942.

Αν και η τέχνη του Χατζη­κυ­ριά­κου — Γκί­κα κατεί­χε μια ξεχω­ρι­στή θέση στο εικα­στι­κό «γίγνε­σθαι» του τόπου μας, δεν επι­λέ­χτη­κε ποτέ για να εκπρο­σω­πή­σει τη χώρα μας στην Μπιε­νά­λε της Βενε­τί­ας, με εξαί­ρε­ση τη συμ­με­το­χή του το 1950, μαζί με τους: Απάρ­τη, Τάσ­σο, Γεωρ­γιά­δη, Ζαΐ­ρη και Σοφιανόπουλο.

Πάνω, Ύδρα με χαρ­τα­ε­τούς, 1980. Βλ. Res-Picta. Κάτω, Καί­κια (via paletaart) και Η Βαρβάρα στην Ύδρα (viaMuseumPlus)

Προ­πύ­λαια

Η μου­ριά

Μου­σείο Χατζηκυριάκου-Γκίκα

Ο Νίκος Χατζη­κυ­ριά­κος — Γκί­κας πέθα­νε στις 3 Σεπτεμ­βρί­ου 1994.

Πηγή: Ριζο­σπά­στης