Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Κ. Βάρναλης: Ο Κολοκοτρώνης

Τώρα που διαρρυθμίζεται ο κήπος της παλαιάς , ο Κολοκοτρώνης που χρόνια πολλά στέκει ακίνητος καβάλα στ’ άλογό του, πρόκειται να κουνηθεί κι αυτός. Για πού; Το σωστότερο θα είτανε να τον βάλουνε σε κανένα υπόγειο και να τον ξεχάσουν εκεί. Τι θέση έχει πια αυτός ο πρωταγωνιστής της εθνικής ελευθερίας μέσα στους σημερινούς πρωταγωνιστές της εθνικής υποτέλειας! Τι θέση έχει ο απροσκύνητος μέσα στους προσκυνημένους.

Και τώρα θυμάμαι τα παλιά εκείνα χρόνια (κοντεύουν πενήντα), που επρόκειτο να στηθεί το άγαλμα του Κολοκοτρώνη. Πού έπρεπε να στηθεί; Καυγάς μεγάλος στον τύπο. Ο Μιστριώτης ο αρχηγός της «πατρίου ημών γλώσσης» ξεσήκωσε τους φοιτητές υπέρ της πλατείας του Συντάγματος.

Ο Μιστριώτης μίλησε και στο μάθημα γι’ αυτό το ζήτημα και μάλιστα μια μέρα μας έφερε και μας παρουσίασε και το γλύπτη το Σώχο.

Κι αργότερα, μετά την οριστική τοποθέτηση του αγάλματος ομολόγησε στους φοιτητές, πως αυτός είχε συνθέσει την επιγραφή του βάθρου, που λέγει «Έφιππος χώρει, Στρατηγέ, ανά τους αιώνας διδάσκων τους λαούς πώς οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι».

— Μμ! είπε. Εγώ έγραψα την επιγραφή, αλλά δεν το έλεγα, για να μην το μάθουν οι… μαλλιαροί και την καταστρέψουν!..

Τέτιαν ιδέα είχε για τους δημοτικιστές ο πρώτος διώχτης των. Τι ιδέα λοιπόν να είχαν οι άλλοι, οι χειρότεροί του για τους «μητραλοίες» και τα μίσθαρνα όργανα του πανσλαυισμού».

Φυσικά κανένας δε σκέφτηκε να καταστρέψει αυτά τα σωστά λόγια του Καθηγητή. Κι ούτε ο ίδιος θα το φανταζότανε ποτέ πως την επιγραφήν αυτή θα την χαλούσανε οι «δικοί» του, οι συνεχιστές της Αντίδρασης. Γιατί σήμερα αυτή η επιγραφή μπορεί να μένει η ίδια αλλά διαβάζεται αλλιώτικα: «Έφιππος χώρει, Στρατηγέ ανά τους αιώνας και μην… ξαναγυρίσεις πίσω, διδάσκων τους λαούς πώς οι ελεύθεροι γίνονται δούλοι».

Αλλά καλού κακού ας μη χαθεί η ευκαιρία. Ας τον θάψουν όπως είπαμε σε κανένα υπόγειο, όσο να φωτίσει και μια μέρα καλή, για να τον αναστήσουν όχι οι κυβερνήτες παρά το έθνος το ίδιο σε ψηλότερο βάθρο.

(Χρονογράφημα του Κώστα Βάρναλη στην Αυγή)

______________________________________________________

Λάζαρος Σώχος: Γεννήθηκε το 1862, στα Ιστέρνια. Σπουδάζει στην Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και το Παρίσι. Το 1908 γίνεται καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Με θέματα εμπνευσμένα από τη φύση και την αρχαιότητα, μεγαλουργεί στη γλυπτική. Στα σημαντικότερα δημιουργήματά του συγκαταλέγονται: ο Κολοκοτρώνης, που βραβεύτηκε από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Ρώμης, τα μνημεία του Παύλου Μελά και του Ανδρέα Συγγρού, η προτομή του Αδαμάντιου Κοραή η οποία βρίσκεται στη Γαλλία κ.ά. Ο Λάζαρος Σώχος αφήνει την τελευταία του πνοή το 1911