Με αφορμή την επέτειο θανάτου του Διονύσιου Σολωμού, πατέρα της νεοελληνικής λογοτεχνίας και εθνικού ποιητή, δημοσιεύουμε χρονογράφημα του Κώστα Βάρναλη από την εφημερίδα «Αυγή» (7/4/1954).
***
«ΣΟΛΩΜΟΥ ΤΙΝΟΣ ΚΤΛ»
ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ ΤΟΥ κ. Κ. ΒΑΡΝΑΛΗ
Συμβαίνουν μερικά πράγματα στη χώρα της «φαιδράς πορτοκαλέας», που φαίνονται ακατανόητα κι όμως αυτά τ’ ακατανόητα σε βοηθούνε να κατανοήσεις την πραγματικότητα. Λες; Πως είναι δυνατό να παρουσιάζονται σε δίκες συγγραφέων μάρτυρες κατηγορίας που δεν έχουνε διαβάσει τα βιβλία, που κατηγορούνε; Κι όμως! Αν δεν συνέβαινε αυτό δεν θα μπορούσες να κατανοήσεις γιατί τα κατηγορούνε. Και τόσο περισσότερο κατανοείς όσο πιο ψηλά βρίσκονται οι κατήγοροι. Οταν ένας πρόεδρος δικηγορικού συλλόγου, ένας καθηγητής Πανεπιστημίου, ένας εκπαιδευτικός σύμβουλος κατηγορούνε χωρίς να έχουνε διαβάσει, τότες απελπίζεσαι – και τους συγχωρείς! Διότι η ανάγκη της κατηγορίας είναι ανώτερη από την ανάγκη της αλήθειας.
Αλλά μήπως, άλλοτες, σε τέτια πνευματικά θέματα η άγνοια ήτανε μικρότερη; Ο ιστορικός Γιάνης Κορδάτος μας έδωσε τελευταία δυο αξιαγάπητες πληροφορίες: Πώς η δικτατορία Παγκάλου έστειλε να συλλάβει το Μακρυγιάννη και πώς ο Ειρηνοδίκης Ζαγοράς «κατέσχε» (όπως έγραψε ο ίδιος στην έκθεση του) «τα «Άπαντα», ποιήματα Σολωμού τινος γεγραμμένα εις γλώσσαν μαλλιαρήν». Τέτιαν εντολήν είχε ο Ειρηνοδίκης από τον Εισαγγελέα Βόλου («Αθεϊκά» του 1910) να «προβεί» στο σπίτι του Κορδάτου* («και ει δυνατόν εις ώραν, καθ ην δεν θα ευρίσκετο ούτος εις την οικίαν του»!) «εις κατάσχεσιν των αναρχικών αθεϊκών και μαλλιαρών βιβλίων του».
Και κατεσχέθη και ο Σολωμός τις· αυτό θα πει άγνωστος ή ασήμαντος Σολωμός! Αγνωστος στον τόπο του και δεμένος ο ποιητής της Ελευθερίας του τόπου του από τους φύλακες της ελευθερίας. Και μόνον άγνωστος; Και «μαλλιαρός» άρα άθεος και αναρχικός και, φυσικά, τότε και τώρα Βούλγαρος.
Φαινόμενον ομαδικού παραληρήματος, που το δημιουργεί «το του κρείττονος συμφέρον» και το ριζώνει στο σκοτάδι της αμαθείας των πολλών. Κι όσο από αμάθεια (αναλφαβητισμό) κανένα κράτος του κόσμου δεν μπορεί να μας παραβγεί… Πρώτα λοιπόν δημιουργείται ο διωγμός κ’ ύστερα βρίσκονται τα θύματα, όσα θελήσεις. Και γίνονται θύματα κι αυτοί οι διώχτες μαζί με τον Σολωμόν τινα και τον Μακρυγιάννην τινα!
Το λοιπόν, τότε στ’ Αθεϊκά του Βόλου, ήρθε μια μέρα της Μεγάλης βδομάδας στην Αργαλαστή (ένα χωριό του Πηλίου ο αρχιανατροπεύς Θεού, πατρίδος, οικογένειας ο Δελμούζος. Εκεί, στην πλατεία του χωριού, τον κέρασε καφέ ο σχολάρχης που τον γνώριζε από τα φοιτητικά χρόνια. Την άλλη μέρα ήρθε τηλεγράφημα του Εισαγγελέα Βόλου στον Ειρηνοδίκη Αργαλαστής να προβεί σε ανακρίσεις για να εξακριβώσει με ποιους συνηντήθη ο Δελμούζος, τι είπε και τι …φυλλάδια εμοίρασε.
Ακριβώς την άλλη μέρα είδε το χωριό πως σχολάρχης του τρώει σαρδέλες την καθαρά Δευτέρα, στρίβει το μουστάκι του στην εκκλησία και ανάβει το κερί του με σπίρτο… και το χειρότερο αποκαλύφθηκε πως είναι Βούλγαρος.
«Χαίρε ω Χαίρε ελευθερία»! Σολωμού τινος!
