Με αφορμή την προσπάθεια φασιστικών κύκλων να χύσουν εθνικιστικό δηλητήριο στα σχολεία, μιλήσαμε με τον Περικλή Παυλίδη, Επίκουρο καθηγητή του Παιδαγωγικού Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, για τον φασισμό, τον εθνικισμό και τον πατριωτισμό και το ρόλο του σχολείου.
Όπως είπε ο κ. Παυλίδης, δεν υπάρχουν περιθώρια επανάπαυσης, κανείς δεν μπορεί να αστειεύεται με τον εθνικισμός και τον φασισμό. Δεν μπορεί να κάνει κανείς πως δεν βλέπει. Δεν μπορεί να κάνει κανείς να αμελήσει αυτά τα ζητήματα, να μην τα προσέξει, Γιατί ο φασισμός πατάει πάνω στο φόβο, στην άγνοια,, στην αδιαφορία, την κοινωνική παθητικότητα, την αδιαφορία των ανθρώπων γι’ αυτά που συμβαίνουν λίγο παραδίπλα του. Πατά πάνω σε όλα αυτά και τα αξιοποιεί, και είναι ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς της ανθρωπότητας. Όταν υλοποιεί τα σχέδιά του είναι πάντα αργά. Και τα σχέδια του εθνικισμού φασισμού συνάπτονται με άγρια καταστολή εναντίον ευρύτατων τμημάτων της κοινωνίας και πόλεμο. Πόλεμο και εναντίον εσωτερικών εχθρών αλλά και εσωτερικών εχθρών.
Εθνικισμός και φασισμός είναι το ίδιο πράγμα. Δεν υπάρχει καμία απολύτως διαφορά. Ο φασισμός και ο ναζισμός είναι οι πιο ολοκληρωμένες μορφές εθνικισμού,
Δε θα πρέπει να αφήσουμε κανένα περιθώριο να διεισδύσουν στην κοινωνία μας, να αναπτύξουν τις δυνάμεις τους, να εδραιωθούν και πρωτίστως στη νεολαία, η οποία είναι ό,τι πιο ευαίσθητο, ό,τι πιο ευάλωτο, ό,τι πιο τρυφερό έχει η ανθρωπότητα, το ίδιο το μέλλον της. Αν ο εθνικισμός δηλητηριάσει τη νεολαία η ανθρωπότητα δεν έχει μέλλον.
Στη συνέχεια ο κ. Παυλίδης εξήγησε ότι «υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ εθνικισμού και πατριωτισμού. Ο εθνικισμός συνδέεται στο μεγάλο μύθο στο μεγάλο επικίνδυνο ψέμα, ότι σε έναν συγκεκριμένο χώρο υπάρχει αδιάλειπτη ιστορία ενός υπερφυσικού έθνους. Ενός έθνους που δεν είχε προσμίξεις, που δεν είχε δάνεια, που δεν είχε ανταλλαγές. Ανταλλαγές πληθυσμιακές, ανταλλαγές πολιτισμικές κλπ. Είναι ένα έθνος ατσαλάκωτο πάνω από το χρόνο. Ένα ξεχωριστό μοναδικό, ανώτερο έθνος.
Γιατί είναι επικίνδυνο αυτό το ψέμα; Γιατί αυτή η αντίληψη περί ενός έθνους μοναδικού εξαιρετικού, ανώτερου που του ανήκει μία ιστορία, δυόμισι χιλιάδες έτη ό,τι συνέβη ανήκει σε αυτούς που εντάσσονται σήμερα σε αυτό το έθνος κράτος. Με μια τέτοια λογική αμέσως αμέσως στοχοποιούνται άλλοι λαοί, στοχοποιούνται ίχνη, ό,τι έχει απομείνει, κατάλοιπα άλλων λαών που συμμετέχουν στη δημιουργία αυτού του έθνους, αλλά στοχοποιούνται και άλλοι λαοί, όμοροι, πέριξ αυτού του έθνους. Αυτή η αντίληψη δεν έχει καμία σχέση με τον πατριωτισμό, αν εννοήσουμε ως πατριωτισμό τους ανθρώπους που μένουν σε έναν τόπο αλλά αναγνωρίζουν την ιστορικότητα αυτού του τόπου, αναγνωρίζουν ότι αυτό ο τόπος είχε πάντα αλληλεπιδράσεις, από αυτόν τον τόπο πέρασαν κι άλλοι λαοί κι άφησαν τα ίχνη τους. Και βεβαίως με την έννοια του πατριωτισμού που είναι μια αντίληψη που λέει αγαπώ τον τόπο μου, αγαπώ αυτά που βλέπω γύρω μου, δουλεύω γι’ αυτά , μοχθώ γι’ αυτά αλλά δε μισώ καμία άλλη πατρίδα, δε μισώ κανέναν άλλο λαό, και δε θεωρώ ότι είμαι ανώτερος. Θεωρώ ότι είμαι μέρος της ανθρωπότητας, της κοινής της μοίρας. Αν δηλαδή μπορούμε να δούμε κάποια διαφορά μεταξύ εθνικισμού και πατριωτισμού, πρέπει να εστιάσουμε στο εξής: Στην περίπτωση του πατριωτισμού μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη συμμετοχή άλλων λαών, άλλων παραδόσεων, στη συγκρότηση αυτού του τόπου που έχει κάποια σύνορα, έχει μια κρατική οντότητα. Χωρίς, το τονίζω αυτό, κανένα μίσος για κανένα άλλο λαό αλλά και χωρις την ψευδαίσθηση της ανωτερότητάς μου. Είμαστε μέρος της ανθρωπότητας και μοιραζόμαστε με όλους τους άλλους λαούς τις κοινές ανάγκες – και μιλώ για τους εργαζόμενους όπυο Γης, σε οποιαδήποτε πατρίδα – τον κοινό μόχθο, την κοινή δυστυχία».
Στην συνέχεια ο κ. Παυλίδης αναφέρθηκε σε όσα πράγματα γίνονται και αυτά που δε γίνονται στο σχολείο και δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για τον εθνικισμό και το φασισμό. Στο ρόλο του σχολείο και στον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία, χωρίς να παραλείψει να τονίσει τις σημαντικές προσπάθειες των εκπαιδευτικών. Τέλος, η κουβέντα ολοκληρώθηκε με την αναφορά στην παραχάραξη της νεότερης ιστορίας, τόσο από το επίσημο κράτος όσο και από εθνικιστικούς κύκλους.
