Επιμέλεια Θανάσης Καραγιάννης //
Σύντομο αφιέρωμα…
στα 10χρονα από το θάνατο της λογοτέχνιδας – συγγραφέα
Μάρως Λοΐζου (1940-2007)
Μια συνάντηση… και μια αδημοσίευτη συνέντευξη (23 Φλεβάρη του 2003)
Εισαγωγικά
Συνάντησα τη λογοτέχνιδα, συγγραφέα και φίλη μου, αλλά και φίλη πολλών παιδιών και γονιών, Μάρω Λοΐζου, μια χειμωνιάτικη κρύα βραδιά του Φλεβάρη του 2003, στο σπίτι της, στο Χολαργό. Θυμάμαι ότι χιόνιζε, αλλά μέσα στην καρδιά μου ζεσταινόμουν από χαρά και προσμονή να πραγματοποιηθεί αυτό το ραντεβού μας, ώστε να χαρώ και πάλι τη συντροφιά αυτής της αλησμόνητης φίλης και εξαίρετης πνευματικής γυναίκας.
Με δέχτηκε πολύ φιλόξενα, με το γλυκό και ζεστό χαμόγελό της και αφού κουβεντιάσαμε διάφορα, πάντοτε με χιούμορ και αισιόδοξο πνεύμα, έφτασε η ώρα της συνέντευξης που θα της έπαιρνα. Μ’ αρέσει η συνέντευξη να είναι ζωντανή, ώστε να διευκρινίζονται όλα τα θέματα και οι τυχόν απορίες μου και να μου δίνονται οι απαραίτητες πληροφορίες. Η ίδια ήθελε να της δώσω γραπτές τις ερωτήσεις μου και σε λίγες μέρες, όπως μου υποσχέθηκε, θα μου έδινε γραπτές τις απαντήσεις της. Σεβάστηκα την επιθυμία της και γι’ αυτό δεν πήρα μαζί μου το δημοσιογραφικό μου μαγνητόφωνο.
Η Μάρω Λοΐζου μού έδωσε μια φωτογραφία της με μαθητές από ένα σχολείο – από τα τόσα που είχε επισκεφτεί – και τράβηξα κι εγώ μερικές φωτογραφίες με τη δική μου ερασιτεχνική μηχανή. Μου χάρισε – όπως έκανε πάντοτε – και τρία βιβλία της από τη σειρά που τότε βρισκόταν σε εκδοτική εξέλιξη: «Το θαύμα του κόσμου».
Την ευχαρίστησα και έφυγα, γεμάτος νέες εμπειρίες και γνώσεις από τη συζήτηση με μια καταξιωμένη λογοτέχνιδα και έναν υπέροχο άνθρωπο, καταδεκτικό, προσηνή, φιλικό, ευδιάθετο και καλοπροαίρετο.
Η συνέντευξη που ακολουθεί είναι σύντομη και περισσότερο περιεκτικές είναι οι απαντήσεις που 
έδωσε η Μάρω. Περνούσε για χρόνια το προσωπικό δράμα με το πρόβλημα της υγείας της και φαντάζομαι ότι «φιλοσοφούσε» πλέον διαφορετικά τη ζωή και αξιολογούσε κάπως αλλιώς τα πράγματα, ακόμη και τις συνεντεύξεις που έδινε, ώστε οι απαντήσεις της να είναι περιεκτικές. Εγώ ήθελα να με πληροφορήσει πιο αναλυτικά για όσα τη ρωτούσα και να εκφράσει τις απόψεις της πιο διεξοδικά. Δεν τα κατάφερα…
Άλλωστε και αυτά που απάντησε είναι διαφωτιστικά και αποκαλυπτικά για όσα είχε μέσα στο πνευματικό της οπλισμό και εκφράζουν σαφώς και το χαρακτήρα και τις απόψεις της για τη ζωή και την τέχνη. Εμφανές είναι και το μετριοπαθές του χαρακτήρα της και η ταπεινότητά της. Δεν ήθελε η ίδια να λέει πολλά για το έργο της, αλλά να το ανακαλύπτουν και να το αξιολογούν οι αναγνώστες της.
Υπάρχει, βέβαια, επί του θέματος τούτου μια βάσιμη και σημαντική άποψη ότι τον συγγραφέα τον γνωρίζει κάποιος κυρίως από το έργο του.
Η συνέντευξη πάρθηκε με σκοπό να δημοσιευθεί σε κάποια εφημερίδα, με την οποία συνεργαζόμουν την εποχή εκείνη. Η εφημερίδα, όμως, σταμάτησε να εκδίδεται και έτσι η συνέντευξη αυτή έμεινε αδημοσίευτη. Είχα ενημερώσει σχετικά τη Μάρω Λοΐζου και της υποσχέθηκα ότι θα τη δημοσιεύσω σε κάποιο άλλο έντυπο στο μέλλον. Έστω αργά, μετά από 14 χρόνια, τηρώ την υπόσχεσή μου.
***
Συνέντευξη
— Κυρία Μάρω Λοΐζου, έχετε μια μακροχρόνια θητεία στα γράμματα και ιδιαίτερα στο χώρο της Παιδικής Λογοτεχνίας. Πότε ακριβώς πρωτοδημοσιεύσατε κείμενό σας για παιδιά και σε ποιο έντυπο; Ποια ήταν η έμπνευσή σας τότε και ποια η ευκαιρία που σας δόθηκε;
— Είναι μερικά πράγματα για τα οποία δεν είσαι ποτέ σίγουρος. Μπορεί να έγιναν έτσι και συ να νομίζεις πως έγιναν αλλιώς. Ή το αντίθετο. Νομίζω, λοιπόν, ότι ο λόγος που άρχισα να ασχολούμαι με την παιδική λογοτεχνία ήταν η κόρη μου, η Μυρσίνη. Διαβάζοντάς της βιβλία όταν ήταν παιδί, άρχισα να γλυκαίνομαι μ’ αυτό το είδος της λογοτεχνικής γραφής. Από την «ποίηση» όμως δεν ξέφυγα εντελώς. Η τεχνική της γραφής που πάντα ακολούθησα και ακολουθώ, είναι η αφηγηματική ποίηση. Το πρώτο μου βιβλίο είναι το Ήταν και δεν ήταν, Εκδ. ΠΑΤΑΚΗ και με εικονογράφηση της Βάσως Ψαράκη.
— Στα παιδικά και εφηβικά σας χρόνια είχατε την τάση να εξωτερικεύετε τα συναισθήματα και τις ιδέες σας, δια του τύπου ή έστω με επιστολογραφία; Μιλήστε μας για τις εμπειρίες σας.
— Γεννήθηκα το 1940 στον Κολωνό από μια φτωχή οικογένεια. Για μας λοιπόν η λέξη «επιστολή» ήταν άγνωστη. Όπως επίσης και τα περιοδικά που απευθύνονταν σε παιδιά, π.χ. «Η Διάπλασις των Παίδων». Πέρα όμως από τα αρνητικά της κοινωνικής μας τάξης, ήμουν έτσι κι αλλιώς ένα πολύ κλειστό παιδί. Δε θα τολμούσα ποτέ να εκφράσω δημόσια μια προσωπική μου σκέψη. Ωστόσο πράγματι έγραφα από μικρή. Όμως ο μόνος ακροατής μου ήταν η μανούλα μου.
— Θα θέλαμε να πληροφορηθούμε σε ποια περιοδικά και σε ποιες εφημερίδες έχουν δημοσιευθεί κείμενά σας. Ποιες ήταν οι μακροβιότερες συνεργασίες σας;
— Το μόνο περιοδικό με το οποίο συνεργάστηκα ήταν το «ΡΟΔΙ».
— Είναι εύκολο να μας μιλήσετε, κάπως διεξοδικά, για τις παιδικές ραδιοφωνικές σας εκπομπές (εμπειρίες, συνεργάτες, προσκεκλημένοι σας, θέματα κ.ο.κ.)
— Όχι δεν είναι καθόλου εύκολο γιατί η ραδιοφωνική εκπομπή μου, «ΤΟ ΦΤΕΡΩΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ», κράτησε χρόνια πολλά και όπως καταλαβαίνετε είχα άπειρες εμπειρίες. Ο μόνος που έμεινε σταθερός ήταν ο σκηνοθέτης μας, ο Βασίλης Ρίτσος. Και δύο ανταποκριτές μας: «τ’ ουρανού», που ήταν ο διευθυντής του αστεροσκοπείου Αθηνών και η Νένη Χουκ Αποστολοπούλου που ήταν η ανταποκρίτριά μας του βυθού, γιατί ήταν αεροκαταδύτρια. Η εκπομπή ήταν ενημερωτική. Απευθύνονταν σε παιδιά, αλλά νομίζω πως οι μεγάλοι που την παρακολουθούσαν κάθε Σάββατο πρωί, ήσαν περισσότεροι.
— Σε ποια θέματα δώσατε περισσότερη έμφαση στα βιβλία σας για παιδιά και σε ποιες ηλικίες απευθύνεστε με το έργο σας; Τι ήταν αυτό που σας έκανε να επιλέξετε τα συγκεκριμένα θέματα; Ήδη, σας έχουν έλξη κάποια νέα θέματα, με τα οποία σκοπεύετε να καταπιαστείτε στο μέλλον; Γράφετε τώρα κάποιο βιβλίο με νέα θεματολογία;
— Λένε πως ένας συγγραφέας σ’ όλη του τη ζωή ασχολείται με το ίδιο θέμα σε διάφορες παραλλαγές. Και νομίζω πως μάλλον έχουν δίκιο. Το δικό μου θέμα είναι το Όλον των προσωκρατικών, του Παρμενίδη. Το Όλον των προσωκρατικών και το ζητούμενο της σύγχρονης παιδείας όπως μας διδάσκει ο Γάλλος κοινωνιολόγος Ενγκάρ Μορέν στο βιβλίο του: «Οι εφτά γνώσεις κλειδιά για την παιδεία του μέλλοντος».
Στο πρώτο μου βιβλίο θέλω να δείξω σ’ ένα παιδάκι πως όλα είναι μέσα του, στην καρδούλα του. Στην τελευταία μου σειρά «ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ», που θα ολοκληρωθεί σε δέκα βιβλία, ξεκινώ από την Κοσμογονία και καταλήγω στην Μελλοντολογία. Στόχος μου να παρουσιάσω στο παιδί το Όλον με παραμυθικό τρόπο, το Όλον που μέρους του είμαστε. Γι’ αυτό αυτή η σειρά καλό είναι να διαβάζεται μέσα στην τάξη, σαν προέκταση του «Εμείς κι ο Κόσμος».
— Πιστεύετε ότι οι λογοτέχνες ως άνθρωποι με κοινωνική ηθική και συνείδηση, και με δεδομένο ότι επιδρούν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών με τα βιβλία τους και επίσης ως δεδομένο ότι οι ήρωές τους αποτελούν πρότυπο συμπεριφοράς για τους μικρούς αναγνώστες τους, «οφείλουν» ν’ ασχολούνται και με τα καυτά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα, τα οποία τα παιδιά τα βιώνουν έντονα και επώδυνα ορισμένες φορές, ιδίως τα παιδιά των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων; Θα προτείνατε όλοι ανεξαιρέτως οι λογοτέχνες που γράφουν για παιδιά, να γράψουν και βιβλία (ιδίως για παιδιά των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού και του Γυμνασίου) με θέματα: τον πόλεμο, το εμπόριο των ναρκωτικών, των οργάνων σώματος, την εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας, την ανεργία, τη φτώχεια και δυστυχία, όπου Γης κ.ο.κ.;
— Νομίζω ότι είναι μάλλον αδύνατο να προτείνεις σ’ ένα συγγραφέα τι να γράψει. Αν τα θέματα στα οποία αναφέρεστε τον συγκινούν, θα γράψει γι’ αυτά χωρίς να του υποδείξει κανείς τίποτα. Αν όχι, θα γράψει ένα καλό ή κακό δημοσιογραφικό κείμενο, αλλά τέχνη δε θα κάνει. Και το ζητούμενο , ιδιαίτερα στα παιδικά βιβλία, είναι να κάνουμε τέχνη. Αρκετά πήξαμε με τα παιδιάστικα κατασκευάσματα. Τα βιβλία του Μίκαελ Έντε π.χ. ή του Γκάλικο ή του Σέντακ δεν αναφέρονται σε κοινωνικοπολιτικοοικονομικά προβλήματα, κι όμως, επειδή όταν τα διαβάζεις η ψυχή σου χορεύει, γίνεσαι όλο και πιο καλός πολίτης, όλο και πιο συνειδητοποιημένος άνθρωπος. Εξάλλου εγώ πιστεύω ότι τα παιδιά πρέπει πρώτα να δυναμώσουν, πρώτα να πατήσουν γερά στα πόδια τους, και μετά να γνωρίσουν την άγρια ασκήμια της ζωής. Αλλιώς κινδυνεύουν να πληγωθούν ανεπανόρθωτα και οι συνέπειες να είναι τρομερές.
— Δώστε μας συνοπτικά τις προτάσεις σας για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας που μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα στα σχολεία, σε επίπεδο πολιτείας, εκπαιδευτικών και σχολικής μονάδας, γενικότερα.
— Θα μπορούσα να σας δώσω 3.333 προτάσεις. Αλλά, επειδή θα γίνω πληκτική, θα σας δώσω μόνο μία. Να αγαπάς εσύ ο ίδιος το διάβασμα, είτε δάσκαλος είσαι είτε γονιός, και μετά να σέβεσαι τον εαυτό σου και τη δουλειά που κάνεις. Τότε μόνο θα βρεις τις 3.333 προτάσεις και θα χαίρεσαι πολύ γι’ αυτό.
— Μιλήστε μας για τα βιβλία σας για παιδιά. Γιατί προτείνετε να διαβαστούν από παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικούς;
— Μου είναι αφάνταστα δύσκολο να μιλήσω για τα βιβλία μου εγώ η ίδια. Γι’ αυτό θα χρησιμοποιήσω τη φράση μιας κυρίας που με σταμάτησε μια μέρα στο δρόμο, εδώ στο Χολαργό όπου μένω, και μου είπε: «Κυρία Λοΐζου, εσείς δε με ξέρετε, εγώ όμως σας γνωρίζω από τα βιβλία σας που έπαιρνα για το γιο μου. Συγνώμη που σας ενοχλώ, αλλά θέλω να σας πω ένα μεγάλο ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου. Με τα βιβλία σας μάθατε στο παιδί μου να ονειρεύεται.»
— Ποια βιβλία σας για παιδιά εκδίδονται στο άμεσο μέλλον;
— Ολοκληρώνεται η σειρά «ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» (Εκδόσεις Πατάκη) κι αλλάζει εκδοτικό οίκο η σειρά «ΕΝΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙ».
— Σας ευχαριστώ πολύ κ. Λοΐζου.
— Κι εγώ εσάς κ. Καραγιάννη.
