Η κρίση που ξεσπά στην Κύπρο στις 21 Δεκέμβρη του 1963 έχει τις απαρχές της στις 30 Νοέμβρη. Τη μέρα εκείνη ο πρόεδρος Μακάριος διαβιβάζει στον αντιπρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Φαζίλ Κιουτσούκ μνημόνιο, στο οποίο περιέχονται 13 σημεία για την αναθεώρηση του συνταγματικού καθεστώτος. Συνισταμένη των 13 σημείων είναι η κατάργηση της χωριστής πλειοψηφίας (ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής) για την ψήφιση των νόμων, καθώς και η θέσπιση ενιαίων Δημοτικών Συμβουλίων στους δήμους. Επίσης, το πρώτο από τα 13 σημεία αποβλέπει στην κατάργηση του δικαιώματος αρνησικυρίας τόσο του προέδρου, όσο και του αντιπροέδρου της Δημοκρατίας.
Παρά το ότι ο στόχος του Μακάριου είναι η διαμόρφωση ενιαίας εξουσίας στην Κύπρο, ωστόσο η κρίση που ακολουθεί είναι η αρχή του εκ των πραγμάτων διαχωρισμού των δύο κοινοτήτων.
Στις προτάσεις Μακάριου απαντά ο Κιουτσούκ αρνητικά, δηλώνοντας στις 3 Δεκέμβρη ότι το ισχύον Σύνταγμα θα πρέπει να εφαρμόζεται στο σύνολό του. Στις 16 Δεκέμβρη ο Τούρκος πρεσβευτής στη Λευκωσία επιδίδει απορριπτική απάντηση στις προτάσεις Μακάριου, ενώ ο πρόεδρος της Κύπρου απορρίπτει με τη σειρά του την τουρκική απάντηση ως παρέμβαση στα εσωτερικά της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Τα ξημερώματα της 21ης Δεκέμβρη του 1963 αρχίζουν επεισόδια στη Λευκωσία μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, τα οποία κορυφώνονται με εκατέρωθεν νεκρούς την ημέρα των Χριστουγέννων. Οι Τουρκοκύπριοι δημιουργούν «γραμμή άμυνας» γύρω από την παλιά πόλη και παράλληλα προσβάλλουν ελληνοκυπριακά προάστια στη βόρεια περιφέρεια της πόλης, απομονωμένα από την κυρίως ελληνοκυπριακή πλευρά. Οι Ελληνοκύπριοι αντιπαρατίθενται ένοπλα με τους Τουρκοκύπριους, ενώ άλλοι υπό τον Ν. Σαμψών σπεύδουν σε βοήθεια των Ελληνοκυπρίων, που κατοικούν στο βόρειο προάστιο Ομορφίτσα. Κατά τις συγκρούσεις διαπράττονται αγιότητες και από τις δυο πλευρές, οι οποίες δηλητηρίασαν ανεπανόρθωτα τις σχέσεις μεταξύ των δυο κοινοτήτων. Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων τουρκικά πολεμικά σκάφη εμφανίζονται προ της Κύπρου. Την ίδια μέρα βρετανικά τεθωρακισμένα παρεμβαίνουν μεταξύ των αντιμαχομένων στη Λευκωσία. Η απειλή τουρκικής εισβολής αίρεται έπειτα από παρέμβαση του Προέδρου των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον και προειδοποίηση της Σοβιετικής Ενωσης προς την Αγκυρα. Στις 29 Δεκέμβρη υπογράφεται συμφωνία κατάπαυσης των εχθροπραξιών και η Λευκωσία χωρίζεται σε ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή από την «πράσινη γραμμή»…
Πηγή: Ριζοσπάστης
