Επιμέλεια Τασσώ Γαΐλα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
Μισοσχισμένο και σχεδόν σε άθλια κατάσταση αγόρασα στο Μοναστηράκι από πάγκο< με όλα ένα ευρώ> το βιβλίο που θα σας παρουσιάσω σήμερα και αυτό το κάνω για δυο κυρίως λόγους.
Το Νίνα Πετρόβνα κυκλοφόρησε στη γλώσσα μας μία και μόνο φορά στην έκδοση που κρατώ :ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ/ Αθήνα 1945 σε μετάφραση Π. Κογιουμτζόγλου και σαφώς όπως γράφει στον πρόλογο ο Ι. Στογιάννης πρόκειται για το καλύτερο βιβλίο του Κατάγιεφ με αριστοτεχνική εμβάθυνση στη ψυχολογία της ηρωίδας του.
Ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου στη Ρωσική γλώσσα είναι (ζενά= σύζυγος), ο Έλληνας μεταφραστής επέλεξε να του δώσει για τίτλο το όνομα της ηρωίδας του πολεμικού αυτού μυθιστορήματος, ηρωίδας νεαρής μηχανολόγου-μηχανικού υπαλλήλου εργοστασίου που παρασκευάζει εξαρτήματα για τανκς.
Μυθιστορία:
Η νεαρή Νίνα θα γνωρίσει σε διακοπές τον Αντρέι Χρουστολιώφ θα παντρευτούν κι αμέσως μετά ο Αντρέι θα φύγει για το πολεμικό μέτωπο του Στάλινγκραντ. Ναι, αυτό και το θέμα του βιβλίου, η εισβολή των Γερμανών στο Στάλινγκραντ, η πολιορκία, το αίμα που χύθηκε, η θυσία του Ρώσικου λαού, η συντριβή των Γερμανών, η φυγή τους και κάπου εδώ τελειώνει το βιβλίο με την ηρωίδα να βρίσκει τον τάφο του συζύγου της ,που αυτό το σκοπό είχε φτάνοντας στο μέτωπο με ειδική άδεια όταν έμαθε με επιστολή του Υπουργείου Στρατιωτικών τον ηρωικό θάνατο του με πτώση του αεροπλάνου του.
Ο Αντρέι μετά το γάμο φεύγει για το μέτωπο, η Νίνα με τους εργάτες του εργοστασίου ετοιμάζουν πολεμικό υλικό κι όπως όλοι οι Ρώσοι κρατούν την ανάσα τους, ζουν κάθε στιγμή των γεγονότων στο Στάλινγκραντ λες και είναι και οι ίδιο εκεί.
Από τη μάχη του Στάλινγκραντ
Σελίδα 108 του βιβλίου…
-Και η πόλη;
– Η πόλη καίγεται . Ο ουρανός είναι μαύρος, απ΄τα Γερμανικά αεροπλάνα. Φρίκη!
-Κι οι Γερμανοί δεν θα την πάρουν;
-Το Στάλινγκραντ; Κοροϊδεύεις; Ούτε ένα χιλιόγραμμο!…
…Τ’ αργοπορημένα σκοτεινά πρωινά άσπριζε η πάχνη στις στέγες και στα πεζοδρόμια. Στο Βόλγα έπλεαν λευκές κρούστες πάγου. Στις εξέδρες, σαν και πέρσι, φώναζαν τα μαζεμένα καράβια, γεμάτα με πρόσφυγες του Στάλινγκραντ. Ο παγωμένος ανατολικός αέρας έσπρωχνε πάνω στις τροχιοδρομικές γραμμές σκουπίδια και σκόνη. Τα βαγόνια των τραμ, με φύλλα κόντρα πλακέ για τζάμια, έσκουζαν ξερά στις στροφές. Οι άνθρωποι , με ζεστά παλτά, με σακιά και καλάθια στις πλάτες και στα χέρια τους, ήταν κρεμασμένοι στους προφυλακτήρες των οχημάτων. Ως κι από τις στέγες κρατιόντουσαν. Και στις γωνίες, κοντά στα μεγάφωνα, με τη ράχη στον αέρα, στεκόντουσαν μαύρα πλήθη κόσμου, που άκουαν το πρωινό δελτίο.
-Κρατιέται; Ρωτούσε κανένας αργοπορημένος σύντροφος, που έτρεχε να ενωθεί με τους άλλους.
-Κρατιέται, του απαντούσαν από το πλήθος.
Κι οι άνθρωποι σκόρπιζαν γρήγορα, με τα κόκκινα χέρια τους χωμένα βαθιά στις τσέπες και γυρίζοντας το πρόσωπο απ’ τον παγωμένο αέρα που το έδερνε με άμμο και σκόνη.
Το Στάλινγκραντ ήταν η πόλη της δόξας μας, ήταν η πόλη του Στάλιν. Ο κόσμος δε μπορούσε να τη δώσει στους Γερμανούς, στην ατίμωση.
Και δεν την έδωσε.
Στάλινγκραντ , λοιπόν, το σημερινό Βολγκογκράντ, η πόλη που έχει συνδεθεί με την ομώνυμη μάχη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου 1942-1943 και που έμεινε στην ιστορία για τη μαχητική αντίσταση του ρωσικού λαού στην ναζιστική εισβολή.
Σελίδες 132- 133 του βιβλίου:
…Πάνω απ’ τα κεφάλια μας πετούσαν για τη δύση εκατοντάδες μικρές οβίδες μετρίου και μεγάλου διαμετρήματος . Κοίταξα με τα κιάλια. Οι γερμανικές γραμμές χάθηκαν μέσα σ’ ένα πέπλο καπνού και σκόνης.. Εκεί κάτι άναβε, έσκαζε, κάπνιζε, τιναζότανε προς τα πάνω, έπεφτε σε μια μαύρη βροχή και πάλι τιναζότανε.
Τότε τινάχτηκε το πεζικό μας.
-Για την πατρίδα! Για τον Στάλιν! Φώναξε κάποια φωνή, που προσπαθούσε να καλύψει τον βρυχηθμό και το μούγκρισμα της θύελλας του πυροβολικού.
Μόλις έφτασε στ’ αυτιά μας μια τραβηγμένη, κυλιστή ζητωκραυγή.
-Τράβηξαν οι αετοί μας, είπε ο στρατηγός και πήδησε πάνω στο πρόχωμα.
Κι’ ο τηλεφωνητής φώναζε κι όλας, κάτω απ’ το χαράκωμα του, με μια βραχνιασμένη, ευτυχισμένη φωνή.
-Σύντροφε στρατηγέ, ο διοικητής της δευτέρας ταξιαρχίας αναφέρει, ότι ο εχθρός εξετοπίσθη εκ των θέσεων του και ετράπη εις φυγήν.
-Βλέπω, βλέπω, είπε ο στρατηγός, που δεν άφηνε καθόλου τα κιάλια. Σύντροφε συγγραφέα, δε θα σας έτυχε να δείτε πως το βάζουν στα πόδια οι Γερμανοί! Μπορώ να σας χαρίσω αυτή την ευχαρίστηση.
Και μου έδωσε τα κιάλια του.
Στο μπρός και πίσω φόντο κυλούσε μια σκόνη. Ήταν τα Γερμανικά φορτηγά αυτοκίνητα, κανόνια, κουζίνες, τανκς, που τρέχανε για τη δύση. Στο μπρός φόντο είδα ένα χωριό να καίγεται. Είχε μια κόκκινη τούβλινη εκκλησιά κι’ ένα μικρό νεκροταφείο. Μπροστά τους περνούσαν τέσσερα δικά μας τανκς με μακρουλά κανόνια τεντωμένα προς τα μπρός, σαν πιστόλια.
Δεν έχω ιδεί στη ζωή μου πιο ευχάριστο θέαμα!…
Και στο επόμενο κεφάλαιο, το 25 ο σύντροφος συγγραφέας και αφηγητής της υπόθεσης κλείνει το μικρό αριστουργηματικό βιβλίο του κάπως έτσι…
Την άλλη μέρα περνούσα από κείνο το χωριό που πήραμε την προηγούμενη…
Πίσω από την εκκλησία, στην άκρη του νεκροταφείου, γύρω από έναν παλιό στρατιωτικό τάφο, μ’ ένα νέο βαλμένο μόλις ξύλινο μνημείο, ήταν μερικοί αξιωματικοί της αεροπορίας. …
Η Νίνα Πετρόβνα με οδήγησε στον τάφο.
-Να εδώ είναι, είπε.
Πάνω στον οβελίσκο ήταν καρφωμένη μια μικρή ατσαλένια πλάκα με χαραγμένα τα λόγια:< Ήρως της Σοβιετικής Ενώσεως, σμήναρχος Αντρέι Βασίλιεβιτς Χρουστολιώφ, θυσιάσας τη ζωή του δια την ευτυχία μας>…
Κάπου εδώ και με τη Νίνα να σκορπάει λουλούδια στο τάφο του Αντρέι τελειώνει το ιστορικό αυτό μυθιστόρημα του Βαλεντίν Κατάγιεφ των 136 μόλις σελίδων που περιέχουν έναν ολόκληρο πόλεμο !…
Βαλεντίν Πετρόβιτς Κατάγιεφ (Valentin Petrovich Katayef): Ουκρανός συγγραφέας του μεσοπολέμου γεννημένος το 1897. Επαναστάτης που σε νεαρή ηλικία θα μπει στο στρατό, θα πάει στο μέτωπο, θα γνωρίσει τον πόλεμο και στα 1917 την επανάσταση του Λένιν. Μπήκε στη λογοτεχνία με ποίηση για να στραφεί κατόπιν στο μυθιστόρημα και στα θεατρικά.
Σαφώς αρκετό το επαναστατικό στοιχείο σε μερικά από τα έργα του, εδώ στην Ελλάδα εκτός από το Νίνα Πετρόβνα που το θεωρώ απίθανο να καταφέρει κάποιος να το βρει μετά από τόσα χρόνια και μάλιστα χαρτόδετο-και αυτός είναι κι ο δεύτερος λόγος που επέλεξα να σας το παρουσιάσω-, κυκλοφόρησε επίσης το βιβλίο του Για την εξουσία των Σοβιέτ/ από τις Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις- Εκδόσεις Κομμουνιστών Εξωτερικού το 1957 σε 2 τόμους και είναι διαθέσιμο σε παλαιοβιβλιοπωλεία.
Το 1969 ο ηθοποιός Ντίνος Ηλιόπουλος ανέβασε στο θέατρο το έργο του Β. Κ., Η λέσχη των Τρελλών. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι το έργο αυτό του Β. Κατάγιεφ τον Ιούνιο του 2018 ανέβηκε με μεγάλη επιτυχία σε θεατρική σκηνή της Κηφισιάς.
Ο τετραγωνισμός του κύκλου/1928 είναι ένα μυθιστόρημα του πολύ γνωστό και που ανέβηκε στο θέατρο της Σοβιετικής Ένωσης κι άλλων κρατών με μεγάλη επιτυχία. Αρκετά από τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Μερικοί τίτλοι: Το νησί του Έρεντορφ/1921 που τον έκανε και γνωστό, Σημειώσεις του Εμφυλίου πολέμου/1924, Ο γιος του Συντάγματος/1945 που του χάρισε το βραβείο Στάλιν, Χειμωνιάτικος Άνεμος/1960, Για τη δύναμη των Σοβιέτ/1948, Η μικρή σιδερένια πόρτα στον τοίχο/1964-πολιτικό μυθιστόρημα αφιερωμένο στον Λένιν κλπ.
Αδελφός του ήταν ο συγγραφέας Κατάγιεφ γνωστός με το ψευδώνυμο Ευγένιος Πετρώφ που μαζί με τον Φάινζιλμπερκ (ψευδώνυμο Ηλία Ίλφ) απετέλεσαν το κορυφαίο σατυρικό συγγραφικό δίδυμο της Σοβιετικής Ενώσεως (Οι 12 καρέκλες και Το χρυσό μοσχάρι).
Ο Ευγένιος Πετρώφ δηλαδή -ο μικρότερος αδελφός του Βαλεντίν Κατάγιεφ-σκοτώθηκε στην πτώση του αεροπλάνου του από τους Γερμανούς στη Σεβαστούπολη το 1942 όπου κάλυπτε σαν πολεμικός ανταποκριτής τα γεγονότα. (Οι 12 καρέκλες είναι το πασίγνωστο έργο του σοβιετικού δίδυμου Η. Ι., και Ε. Π., όπου ένας νεαρός Ρώσος αριστοκράτης και λίγο μετά την Επανάσταση ψάχνει τις 12 κληρονομικές καρέκλες που σε μια από αυτές είναι κρυμμένος ο θησαυρός της πάμπλουτης θείας του…).
Ο συγγραφέας Βαλεντίν Πετρόβιτς Κατάγιεφ απεβίωσε στην Οδησσό όπου και είχε γεννηθεί το 1986.
Βοηθήματα:
Εισαγωγή του Νίνα Πετρόβνα/ ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ/ Αθήνα- . Δεκέμβριος 1945.
Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Δομή/ τ. 13.
