Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
Κύρια δεξαμενή προέλευσης είναι τα ονόματα που σχετίζονται με την έκφραση του θρησκευτικού συναισθήματος, τις γιορτές και τις έννοιες του χριστιανισμού και τα ονόματα των αγίων. Συνολικά εμφανίζονται 82 (37,96%) ονόματα (σε σύνολο 216 ονομάτων) με 938 από τις συνολικά 1.519 εμφανίσεις (61,75%). Αν σε αυτά συνυπολογίσουμε και τα ονόματα Ελένη και Δήμητρα που έχουν ισχυρές συνδέσεις και με την αρχαιότητα και με το χριστιανισμό τότε τα χριστιανικά ονόματα φτάνουν στο 71,03% των εμφανίσεων.
Στην πρώτη δεκάδα των γυναικείων ονομάτων στο νομό έκπληξη προκαλεί η παρουσία των ονομάτων Χρυσή (4η θέση) και Χρυσούλα (10η θέση). Αφήνουν εκτός δεκάδας και πολύ χαμηλά στην κατάταξη τα Αικατερίνη, Γεωργία, Ειρήνη. Οι διαφοροποιήσεις όμως δεν περιορίζονται μόνο εδώ.
Η πρώτη δεκάδα του νομού έχει ως εξής:
*Από τα ονόματα της Πανελλαδικής δεκάδας λείπουν τα Αικατερίνη (3η θέση), Γεωργία (8η), Ειρήνη (9η)
Πρώτο γυναικείο όνομα το Μαρία με σχεδόν ίδια ποσοστό με το πανελλαδικό της (9,47 από 9,83). Με το Μαρία σχετίζονται το Μαριάνθη και το Μαρίκα (3 εμφανίσεις). Η λατρεία της Παναγιάς είναι κυρίαρχη στο θρησκευτικό αίσθημα των κατοίκων του νομού. Έχουμε 21 ναούς Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τρεις Γεννήσεως, έναν Εισοδίων, έναν Παναγίας Κοσμοσώστρας και έναν Παναγιάς Ελευθερώτριας.
Από τη θεομήτωρ Μαρία προέκυψαν και άλλα ονόματα που σχετίζονται με το βίο της και την λατρείας της στην εκκλησία. Και αυτά δημοφιλή στο νομό. Όπως το Δέσποινα με 27 εμφανίσεις (υπάρχει και ο τύπος Δεσποινούλα με 1 εμφάνιση), από την επίκληση «της Δεσποίνης ημών Θεοτόκου», με 1,77% (1,63 πανελλαδικά), η Παναγιώτα με 28 εμφανίσεις (1,84% έναντι 2,05%) και ο Παναγιώτης κινείται στα πανελλαδικά του ποσοστά (4,05%/4,09%).
Με την επίκληση της Θεοτόκου ως παρθένα και τη σημασία που έλαβε η λέξη στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες (η αγνότητα) συνδέθηκαν τα μυθολογικά ονόματα Παρθενόπη και Παρθένα. Παρθενόπη ήταν μία από τις Σειρήνες, Παρθενία ήταν προσωνυμία της Ηρας, παρθένος ήταν προσωνυμία της θεάς Αθηνάς και υπήρχε το θηλυκό όνομα Παρθενός από τη μυθολογία ακόμη. Δέκα εμφανίσεις η Παρθένα με ποσοστό 0,65 έναντι πανελλαδικού 0,24 και μία η Παρθενόπη.
Με την Παναγία συνδέονται τα ονόματα Ζωή και Πηγή. Από την εκκλησιαστική φράση Πηγή Ζωής (Ζωοπηγή) προέκυψε στην κοινή συνείδηση η έννοια της Ζωοδόχου Πηγής, προσωνυμία της Παναγιάς στην οποία είναι αφιερωμένοι οι ομώνυμοι ναοί. Το ζωοδόχος δηλώνει αυτόν που έχει δεχτεί μέσα του το Χριστό ως Πηγή Ζωής. Η Ζωή με 19 εμφανίσεις ανεβάζει τα ποσοστά της (από το πανελλαδικό 0,76 στο 1,25). Δεν είναι άσχετο με τους 2 ναούς της Ζωοδόχου Πηγής που υπάρχουν στην περιοχή. Το όνομα Πηγή δεν εμφανίζεται, ούτε το συναντήσαμε σε αρκετές στοχευμένες αναζητήσεις στον κατάλογο του ΟΤΕ. Αν υπάρχει, είναι εξαιρετικά σπάνιο. Πέρα από το ανεπτυγμένο θρησκευτικό συναίσθημα που εμφανίζεται στην περιοχή η διάδοση του ονόματος ίσως δεν είναι άσχετη με το χριστιανικό αγίασμα στην ευρύτερη περιοχή. Με το όνομα Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλί ή Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα φέρεται ιερό χριστιανικό αγίασμα που βρίσκεται στη Κωνσταντινούπολη έξω από τη δυτική πύλη της Σηλυβρίας, όπου υπήρχαν τα λεγόμενα «παλάτια των πηγών» στα οποία οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες παραθέριζαν την άνοιξη. Το νερό της πηγής όπου το αγίασμα θεωρείται θαυματουργό.
Με το θρησκευτικό συναίσθημα συνδέεται και το όνομα Βασιλεία, με 2 εμφανίσεις στο νομό. Από το «ελθέτο η βασιλεία σου» βασιλεία Θεού – βασιλεία ουρανών που αναφέρονται στην αποκατάσταση της κοινωνίας του ανθρώπου που άρχισε με την ενανθρώπιση του Χριστού και θα τελειωθεί στη μέλλουσα κρίση. Στα νεότερα χρόνια το όνομα έχει συνδεθεί είτε ακόμη με το θεσμό της βασιλείας (π.χ. Κρήτη) είτε με την ομώνυμη πόλη της Ελβετίας. Αυτές οι συνδέσεις για την περιοχή μάλλον πρέπει να αποκλειστούν. Από τη σοφία του θεού τα ονόματα Σοφία (41 εμφανίσεις και 8η θέση, με ποσοστό ίδιο με το πανελλαδικό, 2,69%/2,68%) και Σοφούλα (2).
Το όνομα Τριάδα από το χριστιανικό δόγμα που περιγράφει την πίστη σε έναν θεό με τρία πρόσωπα, Πατήρ, Υιός και Αγιο Πνεύμα. Υπάρχουν τρεις ναοί αφιερωμένοι στην Αγία Τριάδα. Για τη Θράκη ήταν σημαντική γιορτή και γι’ αυτό υπάρχουν παντού εκκλησίες προς τιμήν της. Την ημέρα της γιορτής του Αγίου Πνεύματος γινόταν πανηγύρι όπου θυσιαζόταν αρνιά και ακολουθούσε συνεστίαση. Το όνομα τριάδα με τις 5 εμφανίσεις του είναι αρκετά υψηλότερα από το πανελλαδικό ποσοστό του (0,13%/0,04%).
Σωτηρία και Σωτήριος (< αρχ. επίθ. σωτήριος < σωτήρ < σώζω· αυτός που οδηγεί/οδηγείται στη σωτηρία, που ανήκει στο Σωτήρα). Από τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Στο νομό υπάρχουν δύο ομώνυμοι ναοί. Το Σωτηρία 6 εμφανίσεις και ποσοστό 0,39% και το Σωτήριος 18 εμφανίσεις και ποσοστό 0,59% με πανελλαδικό 0,81%. Μία εμφάνιση το Σωτήρης.
Στην ίδια αιτία οφείλεται και η ισχυρή παρουσία των γυναικείων θεοφόρων ονομάτων: Θεοπούλα 6 εμφανίσεις το Θεοκτίστη 2 και από 1 τα Θεογνωσία, Θεοδοσία, Θεοδούλη, Θεοφάνη, όπως και το Ευλάβια το οποίο πιθανά προέρχεται από το ευλάβεια (το ήθος και ο τρόπος τού ευλαβούς, ο σεβασμός, η ευσέβεια προς τα θεία, η θεοσέβεια). Σε αυτά μάλλον πρέπει να κατατάξουμε και το θεότη που χρησιμοποιείται από τους χριστιανούς για να δηλώσει τη σχετική με το θεό.
Αδελφή της Θεοκτίστης ήταν Ευδοξία (< ευδοξία < ευ + δόξα «καλή φήμη») κόρες και οι δύο της Αγίας Αθανασίας, μαρτύρησαν μάνα και κόρες (μαζί και η Τρίτη κόρη Θεοδότη) τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Βέβαια το όνομα Ευδοξία (5 εμφανίσεις) σχετίζεται με τη δόξα του θεού «Δόξα τω Θεώ». Μεταγενέστερος τύπος του Ευδοξία είναι το Ευδοκία. Εχουμε και τα αντρικά Θεοδόσιος (6 εμφανίσεις), Θεολόγος (2), Θεοφάνης (5), Θέοφιλος (1), Θεοχάρης και Θεόκλητος (από 3). Το θεόκλητος είναι όνομα που συναντήσαμε μόνο σε Μακεδονία και Θράκη.
(Συνεχίζεται)
Το Α’ Μέρος ΕΔΩ
