Μήτσος Τατάκης, Γενικός Γραμματέας της ΟΕΝΟ, που δολοφονήθηκε στις 9 προς 10 Γενάρη του 1950 με φρικτά βασανιστήρια που κράτησαν 33 ολόκληρες μέρες. Δε λύγισε.
Γεννήθηκε το 1913 στην Ανδρο. Αμέσως μόλις τελείωσε το σχολείο μπαρκάρισε και δούλεψε αρκετά χρόνια στα καράβια. Αρχικά ως δόκιμος και κατόπιν ως αξιωματικός καταστρώματος. Ναυτεργάτες που τον γνώρισαν και που δούλεψαν μαζί του μιλάνε για την ευθύτητα του χαρακτήρα του, την απλότητα και τη σεμνότητά του. Ηταν αγαπητός απ’ όλο τον κόσμο.
Τη δεκαετία του 1930, όπου ο Τατάκης έκανε τα πρώτα του βήματα στη θάλασσα, το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα μετρούσε ήδη πλούσια πείρα και αγώνες. Από τα πρώτα στελέχη της Ενωσης Ναυτίλων Αξιωματικών κι αργότερα της θρυλικής Ομοσπονδίας Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕNO). Πρωτοστάτησε στην υλοποίηση του συνθήματος της ΟΕΝΟ «Τα πλοία εν κινήσει», προσφέρθηκε ως εθελοντής και είχε συμβολή στην οργάνωση της απόβασης στη Νορμανδία. Μαζί με τους άλλους συντρόφους, έδωσαν τη μάχη και κατέκτησαν τη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που υπέγραψε η ΟΕΝΟ, η οποία προέβλεπε πολύ σημαντικές αλλαγές στις συνθήκες ζωής, δουλειάς, αμοιβής στα καράβια. Γι’ αυτήν την προσφορά της ΟΕΝΟ στον αντιφασιστικό, εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα αλλά και στον αγώνα για τα δικαιώματα των ναυτεργατών, οι εφοπλιστές και το αστικό κράτος κυνήγησαν μέχρι θανάτου τον Τατάκη και τους συντρόφους του.
(…)
Το 1948, ο Τατάκης πιάστηκε από τον ταξικό εχθρό και στάλθηκε εξορία, αρχικά στην Ικαρία και από κει, λίγους μήνες μετά, στις Στρατιωτικές Φυλακές Αθηνών, την περιβόητη ΣΦΑ στο Μακρονήσι.
Ο Τατάκης έφτασε στο Μακρονήσι στις 5 Νοέμβρη 1948. Με το που πάτησε το πόδι του στη ΣΦΑ δέχτηκε τον πρώτο, συνήθη, κύκλο βασανιστηρίων υποδοχής των νέων κρατουμένων. Ρίχτηκε στον κλωβό της απομόνωσης και μαζί με τους υπόλοιπους «αδήλωτους» συγκρατούμενούς του, πέρασε μια σειρά βασανιστηρίων, δίχως όμως να υποκύψει στη βία και στον εκβιασμό της δήλωσης.
Στις 14 Μάη 1949 μεταφέρθηκε στη Γενική Ασφάλεια της Αθήνας για ανάκριση. Σύντομα, όμως, οι ανακριτές – βασανιστές του αντιλήφθηκαν ότι επρόκειτο για «αμετανόητο» κομμουνιστή και ότι δεν επρόκειτο να λυγίσει μπροστά στην ανάκριση. Ετσι αποφάσισαν να τον στείλουν και πάλι στη Μακρόνησο για περαιτέρω …«αναμόρφωση».
Οταν στις 8 του Ιούνη 1949 έφτασε ξανά στη ΣΦΑ, οι δεσμοφύλακες του επιφύλασσαν ένα ιδιαίτερο μαρτύριο, σχεδιασμένο να τον εξοντώσει, είτε ψυχικά είτε σωματικά: Την ορθοστασία μέχρι θανάτου!
Επρόκειτο για ένα ιδιότυπο και ταυτόχρονα διεστραμμένα απάνθρωπο βασανιστήριο: Ο κρατούμενος ριχνόταν αρχικά στη θάλασσα φορτωμένος με όλα τα πράγματα ως το λαιμό. Κατόπιν, και αφού μουσκευόταν μέχρι το μεδούλι, στηνόταν όρθιος, ακίνητος και αμίλητος, με δύο φρουρούς να τον επιτηρούν μέρα-νύχτα, μην επιτρέποντάς του να καθίσει ούτε στιγμή ή να μιλήσει με κανέναν. Μόνο κατά τη διάρκεια του φαγητού του επιτρεπόταν να καθίσει, και αυτό μόλις 5 λεπτά, αυστηρά, με το ρολόι.
Ταυτόχρονα με τη σωματική κόπωση, ο κρατούμενος έπρεπε να δέχεται βουβά και όλες τις προκλήσεις, τους εξευτελισμούς, τις ύβρεις των δεσμοφυλάκων-βασανιστών του.
Το όλο μαρτύριο λάμβανε χώρα πάνω σε έναν βράχο, στην παραλιακή ακτή της ΣΦΑ, μπροστά στις σκηνές των χιλιάδων κρατουμένων της Μακρονήσου. Και αυτό, γιατί το «σπάσιμο» του αγωνιστή έπρεπε να πραγματοποιηθεί σε κοινή θέα, «προς γνώσιν και συμμόρφωσιν» όλων. Κάθε ατομικό «σπάσιμο» στόχευε στο να αποτελέσει χτύπημα, να προκαλέσει ρήγμα στην αγωνιστική διάθεση και ηθικό του συνόλου.
Ο Τατάκης, όμως, βλέποντας το σχέδιο του εχθρού, ετοίμαζε ήδη το δικό του αντισχέδιο. Ηξερε πως η μάχη αυτή που καλούνταν να δώσει, δεν αφορούσε μονάχα τον εαυτό του, τη δική του τιμή και υπόσταση ως αγωνιστή – στελέχους του ΚΚΕ, αλλά και τους χιλιάδες άλλους συντρόφους και συναγωνιστές του.
Και η πρώτη πράξη της αντίστασης επρόκειτο να λάβει χώρα από την πρώτη κιόλας μέρα. Λαμβάνοντας το πρωινό τσάι από το μάγειρα, συνοδεία του ίδιου του αρχιβασανιστή Κοθρά, ο Τατάκης αποφάσισε να αψηφήσει την απαγόρευση του καθίσματος, αναλογιζόμενος ότι ακόμα και αυτά τα 2-3 λεπτά ξεκούρασης που θα κέρδιζε θα του ήταν πολύτιμα ενόψει της ολοήμερης και ολονύχτιας ορθοστασίας που είχε μπροστά του και που θα μπορούσε να διαρκέσει βδομάδες.
— Τατάκη, το τσάι θα το πιεις όρθιος, διέταξε απειλητικά ο αρχιβασανιστής Κοθράς.
— Οι άνθρωποι το τσάι το πίνουν καθιστοί, Κοθρά, απάντησε αγέρωχα ο Τατάκης, προκαλώντας το μένος του βασανιστή του, ο οποίος έπεσε με λύσσα πάνω του, με γροθιές, κλοτσιές και βουρδουλιές. Τα νέα του ανυπότακτου «καπετάνιου» εξαπλώθηκαν γρήγορα στον καταυλισμό. Ολοι, δεσμοφύλακες και κρατούμενοι, αδημονούσαν πλέον να δουν ποιος θα έβγαινε νικητής από αυτή τη μάχη. Η ίδια σκηνή επαναλήφθηκε την επόμενη μέρα και τη μεθεπόμενη, κ.ο.κ. Ωσπου, μια μέρα, ο αλφαμίτης, βλέποντας ότι δεν ήταν δυνατό να σπάσει την αντίσταση του αγωνιστή, παραιτήθηκε πια από τον άσκοπο αγώνα. Ο Τατάκης είχε κερδίσει, επιβάλλοντας το δίλεπτο του τσαγιού. Μια μικρή, πρώτη νίκη, σε έναν αγώνα ακόμα μακρύ και δύσκολο.
Ο χρόνος περνούσε, αλλά ο «καπετάνιος» δε λύγιζε. Οι κρατούμενοι αντλούσαν κουράγιο και οι βασανιστές του Μακρονησιού έχαναν την υπομονή τους.
— Βάζεις στοίχημα, Τατάκη, πως θα υπογράψεις δήλωση; τον ρώτησε ο Κοθράς μετά από μια βδομάδα μαρτυρίου.
— Οχι, Κοθρά, του απαντάει. Δεν βάζω στοίχημα. Γιατί είσαι φτωχός και σε λυπάμαι, θα χάσεις το στοίχημα.
Και οι μέρες έρχονται και παρέρχονται η μία μετά την άλλη, οι πόνοι γίνονται αβάσταχτοι, οι παραισθήσεις μόνιμος σύντροφος, γύρω από τους αστράγαλους σχηματίζονται δακτύλιοι από αίμα. Ο Τατάκηςτραβούσε πια για το 20ήμερο. Η ψυχή παλεύει με το σώμα, τους πόνους και την κόπωση του μαρτυρίου. 30ή, 31η, 32η, 33η μέρα. Η επίσημη γνώμη των γιατρών της ΣΦΑ ήταν πως κανείς δεν μπορούσε να υπερβεί εκ φύσεως τις 12-15 μέρες ενός τέτοιου μαρτυρίου. Και όμως, οΤατάκης έμεινε όρθιος 33 ολόκληρες μέρες και νύχτες. Δεν έσπασε. Δεν υπέγραψε.
Οταν οι δήμιοί του τον ρώτησαν «γιατί το έκανες αυτό, Τατάκη;» εκείνος απάντησε:
«Το έκαμα για να αποδείξω πως όλα τα πλάνα της ανθρώπινης αντοχής, οι αγωνιστές τα ξεπερνάνε, όταν πιστεύουν και θέλουν. Δεν υπάρχουν άπαρτα φρούρια για τους κομμουνιστές!».
Οι σύντροφοι και συναγωνιστές του στη ΣΦΑ τον χαιρέτισαν ως έναν «Νέο Προμηθέα».
(Απόσπασμα από ομιλία του Σάββα Τσιμπόγλου, προέδρου της ΠΕΜΕΝ, σε εκδήλωση τιμής για τον Δημήτρη Τατάκη. Τα εικαστικά είναι του Γιώργου Φαρσακίδη)
Επιμέλεια Ηρακλής Κακαβάνης
