Η εργασιακή πολιτική και η οικονομική κρίση εξηγεί την επιτυχία του Ακροδεξιού με Ναζιστικές ρίζες κόμματος, Σουηδοί Δημοκράτες (SD).

   Γράφει ο Πάνος Αλεπλιώτης //

Τι είναι αυτό που γέννησε την άνοδο της ακροδεξιάς και την εκκόλαψη του φασιστικού αυγού στην Σουηδία; Στην χώρα που μέχρι τώρα από πολλούς υμνείται σαν παράδεισος ευημερίας, δημοκρατίας, ελεύθερης κοινωνίας; Σαν την απόδειξη-πρότυπο ότι και στον καπιταλισμό υπάρχει ευτυχία και εξέλιξη και για τον εργαζόμενο; Είναι οι πρόσφυγες; Οι ξένοι εργάτες; Μα στην Σουηδία την χώρα της ισότητας, καταφύγιο όλων των διωκομένων από χούντες, για να θυμηθούμε και την Ελληνική όπου πολλοί είχαν βρει άσυλο, πολέμους και καταστροφές; Η απόγνωση και ο φόβος για το μέλλον; Μα στην Σουηδία έχει κρατικό μηχανισμό που βοηθάει τους αδυνάτους, μας έχουν διηγηθεί. Αυτά και άλλα πολλά προσπαθούν να απαντήσουν στην έρευνα τους τρεις Σουηδοί κοινωνιολόγοι ερευνητές.

Οι Olle Folke, Torsten Persson och Johanna Rickne ερευνητές κοινωνιολογίας του Πανεπιστήμιου της Ουψάλα ερεύνησαν τους λόγους ανόδου του κόμματος της Ακροδεξιάς στην Σουηδία. Παρόλο που η έρευνα δεν επεκτείνεται και στην αρνητική επίδραση της Σοσιαλδημοκρατίας αλλά και του οπορτουνισμού με την μορφή του “Αριστερού” κόμματος στην εργατική τάξη, την παθητική επίδραση των κυβερνητικών συνδικάτων και των οργανώσεών τους αλλά και την απουσία δυνατού ταξικού κινήματος, έχει ενδιαφέρον η ανάλυσή τους. Η έρευνα αποδεικνύει πως δεν είναι οι πρόσφυγες η αιτία για την άνοδο της Ακροδεξιάς αλλά το εξιλαστήριο θύμα. Η κατανομή του εισοδήματος και η αγορά εργασίας είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες για να κατανοήσει κανείς τις επιτυχίες του κόμματος αυτού.

“Δεν μπορούμε να βρούμε καμία σύνδεση μεταξύ των ψήφων του SD – είτε σε δήμους ή σε εκλογικές περιφέρειες – με το συνολικό ποσοστό των μεταναστών ή το ποσοστό των γεννημένων στο εξωτερικό ή το υψηλό ποσοστό μεταναστών που απασχολούνται σε επαγγέλματα ή σε άλλους τομείς σε αυτές τις περιοχές”. Συμπέρασμα της έρευνας.

Ποια είναι η εξήγηση κατά τους ερευνητές;

Τόσο οι πολιτικοί του SD όσο και οι ψηφοφόροι τους ανήκουν σε μεγαλύτερο βαθμό, από ότι σε άλλα κόμματα, στην κατηγορία πληθυσμού που είχε τις πιο οδυνηρές οικονομικές συνέπειες από το 2006.

Το κόμμα ιδρύθηκε το 1988 από Ναζιστές  και ήταν ένα μικρό κόμμα μέχρι την είσοδο στο Κοινοβούλιο το 2010. Η επιτυχία συνεχίστηκε το 2014 όταν αυξήθηκε 7,2 ποσοστιαίες μονάδες από 5.7 σε 12,9% και στις εκλογές του 2018 πήγε στο 17,5%.

Η ανάπτυξη του SD συμπίπτει με δύο οικονομικές εξελίξεις που επηρέασε την οικονομία των περισσότερων ψηφοφόρων. Η κυβέρνηση των “αστικών” κομμάτων άρχισε το 2006 την εφαρμογή της λεγόμενης “γραμμής της εργασίας”, με αποφορολογήσεις εισοδήματος για όσους δουλεύουν αλλά παράλληλα και με σκληρή λιτότητα στην κοινωνική ασφάλιση και στο ταμείο ανεργίας. Το 2008 η Σουηδία χτυπήθηκε από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση μετά την κατάρρευση της “Λέμανς Μπράδερς” και την αύξηση της ανεργίας σαν συνέπεια. Η έρευνα καταλήγει πώς η επιτυχία του SD συνδέεται με αυτά τα δύο γεγονότα. Βασίζεται σε στατιστικά στοιχεία (Κεντρική Στατιστική Υπηρεσία) για όλους τους Σουηδούς ηλικίας άνω των 18 ετών.

Η πολιτική της “γραμμής εργασίας” είχε σαν λογική ότι όσοι άνεργοι δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά έπρεπε να πάρουν όποια δουλειά τους προσφερθεί ανεξάρτητα από προσόντα και εμπειρία με οποιασδήποτε συνθήκες και αν αρνηθούν, απομακρύνονται από το ταμείο ανεργίας και το επόμενο βήμα είναι να βγουν σε πρόωρη σύνταξη με ελάχιστες αποδοχές. Κατάργησε έτσι την Σοσιαλδημοκρατική πολιτική των επιδομάτων.

«Η πολιτική αυτή αύξησε το οικονομικό χάσμα μεταξύ αυτών που είχαν σταθερή δουλειά με αυτούς που βρισκόταν στην ανεργία ή σε προσωρινές ασχολίες με 20%. Οι ομάδες των υπο-απασχολούμενων βρέθηκαν όπως είναι φυσικό σε χειρότερες οικονομικές συνθήκες».

Η παγκόσμια οικονομική κρίση δημιούργησε επίσης αυξημένη εργασιακή ανασφάλεια ακόμη και για τους απασχολούμενος, από τον κίνδυνο απώλειας εργασίας λόγω εκσυγχρονισμών και αυτοματισμών της παραγωγής.

«Από το 2008 αυξάνεται η ανεργία στο 8-9% από το 4,5% ενώ παρέμεινε η ανασφάλεια απώλειας της εργασίας σε άλλο ένα 4% όπου ήδη είχαν εξαγγελθεί αλλαγές στον τρόπο παραγωγής. Σε απόλυτους αριθμούς 300 με 350.000 εργαζόμενοι και οι οικογένειές τους περιήλθαν σε άμεση κατάσταση οικονομικής κατάρρευσης. Η οξυμένη αυτή κατάσταση επιρρεάζει άμεσα η έμμεσα τον μισό πληθυσμό της Σουηδίας διασπώντας τους εργαζόμενους σε σίγουρους για την δουλειά τους, τους “νικητές” και στους αβέβαιους, τους “χαμένους”, ακόμη και στον ίδιο χώρο εργασίας» συμπεραίνουν οι ερευνητές.

Η έρευνα δείχνει ότι ότι οι πολιτικοί της Ακροδεξιάς, σε πολύ υψηλότερο βαθμό από ότι στα άλλα πολιτικά κόμματα, ανήκουν στην ομάδα των σχετικά “χαμένων” Το συμπέρασμα βασίζεται σε δεδομένα για όλους τους υποψήφιους και εκλεγμένους τοπικούς πολιτικούς μεταξύ του 1998 και του 2014 σε όλα τα πολιτικά κόμματα και τους δήμους.

«Οι “χαμένοι” και οι υποψήφιοι «χαμένοι», με κακή οικονομία, αποτελούν το 50% του πληθυσμού ενώ οι πολιτικοί του SD το 60%, ενώ στα άλλα κόμματα το περίπου 30%.

Όσο μεγαλύτερη είναι η απώλεια εισοδήματος μιας ομάδα από το 2006, τόσο μεγαλύτερη είναι η εκπροσώπηση τους από το SD .

Σε σύγκριση με άλλα κόμματα οι πολιτικοί της Ακροδεξιάς είναι κατά 600% στην πρόωρη σύνταξη και κατά 450% μακροχρόνια άνεργοι ή οικονομικά ανενεργοί. Η σύγκριση στοιχείων δείχνει ότι το μερίδιο ψήφου του SD έχει αυξηθεί σημαντικά από το 2002 έως το 2014 σε δήμους όπου οι περισσότεροι κάτοικοι υπέστησαν επιδείνωση των οικονομικών τους συνθηκών και ανήκουν στην κατηγορία των χαμένων».

Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε αυτά τα αποτελέσματα; Γιατί οι άνθρωποι που πλήττονται οικονομικά συσπειρώνονται στο SD σαν πολιτικοί και ψηφοφόροι, και όχι σε άλλα κόμματα, ιδιαίτερα προς τα αριστερά;

“Μπορούμε να δούμε πολλές εξηγήσεις” μας λένε οι ερευνητές.

• Μία είναι ότι όσοι έχουν περιπέσει σε σημαντικά χειρότερες οικονομικές συνθήκες όλο και περισσότερο έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους για το πολιτικό κατεστημένο, όπου συμπεριλαμβάνονται οι Σοσιαλδημοκράτες και το αριστερό κόμμα . Ως εκ τούτου, πηγαίνουν σε ένα κόμμα που στηρίζει μεγάλα τμήματα της πολιτικής του κριτικής εναντίον των κομμάτων του κατεστημένου, δηλαδή των “νικητών”. (Αυτή η εξήγηση υποστηρίζεται από τα δεδομένα συνεντεύξεων που έκανε το Ινστιτούτο Ερευνών του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ, που δείχνουν ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης στα πολιτικά κόμματα και ιδρύματα έχει αυξηθεί περισσότερο για τους “χαμένους” από το 2006, καθώς και η υποστήριξη τους στο SD)

• Μια άλλη εξήγηση μπορεί να είναι η κοινωνική ταύτιση: αυτοί που βρέθηκαν στα χειρότερα, ταυτοποιούνται πιο έντονα με τη δική τους ομάδα και ρίχνουν την ευθύνη στους καθιερωμένους πολιτικούς και τους μετανάστες (*πρόσφυγες κατά το πλείστον). Έτσι ένα κόμμα που υπόσχεται αναδιανομή παίρνοντας από τους γεννημένους στο εξωτερικό, στην ουσία τους πρόσφυγες (**και όχι τόσο, ακόμη, σε όλους τους μετανάστες)και δίνοντας στους γηγενείς Σουηδούς και την ίδια στιγμή, επικρίνει τα καθιερωμένα κόμματα, γίνεται πιο ελκυστικό.

• Μια τρίτη εξήγηση για τις εκλογικές επιτυχίες των Ακροδεξιών μπορεί να είναι ότι οι ψηφοφόροι σε ευπαθείς ομάδες όπως και οι μετανάστες που ζουν με το άγχος της ανεργίας, αντιλαμβάνονται τους υποψήφιους του SD ως πιο αξιόπιστους από ότι εκείνων που προέρχονται από άλλα πιο αριστερά κόμματα επειδή οι πρώτοι αντιπροσωπεύουν την δική τους ομάδα, είναι οι άνθρωποι τους.

”Ακούγεται συχνά ότι η επιτυχία του SD οφείλεται στην αυξημένη μετανάστευση. Δεν μπορούμε να βρούμε καμία σύνδεση μεταξύ της ψήφου SD – είτε σε δήμους ή εκλογική περιφέρεια – με την μετανάστευση.

Άλλωστε μεγάλα ποσοστά μεταναστών ψηφίζουν το SD αφού και οι ίδιοι σε μεγάλο βαθμό ανήκουν στους “χαμένους”.

Όσον αφορά δε τους υποψήφιους της Ακροδεξιάς οι περισσότεροι δεν μένουν, ούτε έχουν μεγαλώσει σε περιοχές με πολλούς μετανάστες”, προσθέτουν οι ερευνητές.

«Ενισχύοντας την εκπροσώπηση των ομάδων αυτών η επιτυχία του SD έχει δημιουργήσει ένα πολιτικό “σώμα” όπου οι περισσότεροι έχουν προσωπική εμπειρία της έκθεσης και ανασφάλειας στην αγορά εργασίας. Αλλά σε αντίθεση με τους πολιτικούς των “εργατικών κομμάτων” οι νέοι αυτοί πολιτικοί θέλουν αναδιανομή πόρων από τους γεννημένους στο εξωτερικό προς τους Σουηδούς ή τους γεννημένους στην Σουηδία και όχι από τους υψηλόμισθους στους χαμηλόμισθους» είναι ένα ακόμη συμπέρασμα της έρευνας.

Ποιά αναδιανομή εννοούν οι Ακροδεξιοί; Για τους πρόσφυγες και τα ασυνόδευτα ανήλικα παιδιά έχει δαπανήσει και συνεχίζει να δαπανά το κράτος σε επιδόματα πείνας, κυριολεκτικά, για την στέγη τους και την τροφή τους που ισχύουν μόνο για δύο χρόνια. Εκατομμύρια βγάζουν οι ιδιωτικές εταιρίες που έχουν αναλάβει πολλά κέντρα συγκέντρωσης των προσφύγων. Αυτός είναι και ο λόγος που αρκετοί μετανάστες που έχουν ζήσει χρόνια εδώ ταυτίζονται με τους ντόπιους και κατηγορούν τους πρόσφυγες για τα επιδόματα αλλά και τους άλλους πολιτικούς χώρους που τους τα χορηγούν. Αυτή την ανακατανομή διακηρύσσει η Ακροδεξιά: Να διωχθούν οι πρόσφυγες και τα κονδύλια τους να καταλήξουν στην υγεία, περίθαλψη, Παιδεία ιδιαίτερα στις συντάξεις που είναι το αγαπημένο τους θέμα. Οι καθιερωμένοι μετανάστες που ζουν μόνιμα με το άγχος της ανεργίας, σαν πρώτα θύματα έναντι των ντόπιων, φοβούνται την έλευση ανταγωνιστών που μπορούν να πάρουν τις συνήθως ανειδίκευτες δουλειές τους.

Η αστική τάξη της Σουηδίας ισοπέδωσε τις εργατικές κατακτήσεις των προηγούμενων χρόνων και τον μύθο της Σοσιαλδημοκρατίας που μετατράπηκε εύκολα ένας πρόθυμος υπηρέτης της, εκμεταλλεύτηκε την ανατροπή του Σοσιαλισμού και ξεκίνησε την αντεπίθεση της για λογαριασμό των Σουηδικών μονοπωλίων ώστε να ανταποκριθούν στον ανταγωνισμό των Ευρωπαϊκών και Διεθνών μονοπωλίων.

Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζεται σε όλες της χώρες της Ευρώπης. Οι πολιτικές του Καπιταλισμού είτε με την κλασσική συντηρητική μορφή είτε με την Σοσιαλδημοκρατική έχουν αποτύχει και άνοιξαν τον δρόμο για τα Ακροδεξιά σχήματα. Η λαϊκή απογοήτευση παγιδεύεται από ένα ακόμη καπιταλιστικό κόμμα, που η αστική τάξη θα το αξιοποιήσει όταν θα το χρειαστεί, στην πιο απολυταρχική και βάναυση μορφή του Καπιταλισμού που όσο το εργατικό ταξικό κίνημα δεν ξεκινά την δική του αντεπίθεση τόσο θα δυναμώνει με άσχημες συνέπειες για το μέλλον, ακόμη και γιαυτούς που σήμερα πιστεύουν ότι είναι η μόνη λύση που τους απέμεινε..

*παρατηρήσεις του γράφοντα.

________________________________________________________________________________________________

Πάνος Αλεπλιώτης Δημοτικός σύμβουλος Πυλαίας Θεσσαλονίκης 87/90 και 99/2002. Αντιδήμαρχος Πυλαίας από το 1987 έως και το 1990 και από το 1999 έως και το 2000. Εργάστηκε σαν γεωλόγος, περιβαλλοντολόγος και χωροτάκτης στην Ελλάδα και στην Σουηδία