Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Αφορμή για τις πρώτες αυτές σκέψεις έδωσαν συζητήσεις και σχόλια κατά τη διάρκεια εκδηλώσεων με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών. Προφανώς και το όλο ζήτημα απαιτεί συλλογική και συνολική μελέτη και από αυτή την άποψη ορισμένες μόνο πλευρές θίγονται (και αυτές με ελλείψεις) στο σημείωμα αυτό στηριγμένες στην ελλιπέστατη βιβλιογραφία, αλλά και στις θέσεις της ΚΝΕ-ΚΚΕ όπως αυτές έχουν διατυπωθεί όλα αυτά τα χρόνια, καθώς σε άλλες πηγές (π.χ Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια κ.α)
- Η διαλεκτική υλιστική ανάλυση προσδιορίζει την εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες ως ακραίο φαινόμενο κοινωνικής αποξένωσης που αντανακλά την καπιταλιστική εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης. Είναι δηλαδή φαινόμενο με κοινωνικές, οικονομικές, ψυχολογικές, ιστορικές διαστάσεις (και φαινόμενο σαφώς του ίδιου του καπιταλισμού). Η τοξικομανία δεν μπορεί να χρεωθεί ατομικά σε κανένα νέο. Δεν είναι επιλογή. Οι νέοι σπρώχνονται σ’ αυτή, σ’ έναν τρόπο ζωής με εξάρτηση από ναρκωτικά, που προβάλλεται ως φυγή από την κοινωνία της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης. Το κοινωνικό – οικονομικό πλαίσιο που ευνοεί τη χρήση ναρκωτικών, η ανεργία, η πολιτιστική και οικονομική φτώχεια, οι ταξικοί φραγμοί στη μόρφωση, η εμπορευματοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών είναι το ταξικό υπόβαθρο της τραγωδίας των ναρκωτικών. Ταυτόχρονα, τα ναρκωτικά αποτελούν τεράστια οικονομική επιχείρηση στο πλαίσιο της καπιταλιστικής οικονομίας με τεράστια κέρδη!
- Το σοσιαλιστικό σύστημα θέτει στο επίκεντρο της προσοχής του τον άνθρωπο. Έτσι χάρη στα κοινωνικοποιημένα μέσα παραγωγής και τον κεντρικό σχεδιασμό δημιουργούνται οι υλικές προϋποθέσεις, ώστε η αναπτυσσόμενη σοσιαλιστική οικονομία να εξασφαλίζει -ανάλογα με το βαθμό ανάπτυξής της- τις συνθήκες τέτοιες για την πλήρη άνθιση της σωματικής, πνευματικής, ψυχικής και κοινωνικής ισορροπίας του ανθρώπου, που εξαρτώνται από τις συνθήκες εργασίας και ζωής, τις συνολικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνθήκες που επηρεάζουν την ικανότητα του για εργασία και κοινωνική δράση. Στο βαθμό που αναπτύσσονται οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής αναπτύσσονται και οι όροι για την επίτευξη αυτού του σκοπού, για την ικανοποίηση των σύγχρονων, πραγματικών αναγκών των εργαζομένων και στους τομείς της κοινωνικής πολιτικής.
- Το φαινόμενο του εθισμού στα ναρκωτικά την εποχή της ΕΣΣΔ δεν αποτελούσε σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα εξαιτίας των γενικότερων κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών, αλλά και των συγκεκριμένων μέτρων που λάμβανε η Σοβιετική κυβέρνηση με κοινωνικές υποδομές. Η παραγωγή και η χρήση ναρκωτικών απαγορευόταν στη χώρα. Δεν υπήρχε ανεργία, το επίπεδο διαβίωσης ολοένα και βελτιωνόταν και φαινόμενα όπως πορνεία, επαιτεία και αλητεία για πολλά χρόνια είχαν εξαλειφθεί ενώ άρχισαν να εμφανίζονται στην πορεία παραβίασης των αρχών σοσιαλιστικής οικοδόμησης και εδραιώθηκαν και πάλι μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση. Στην περίοδο της ΕΣΣΔ, εταιρείες που παρήγαγαν ναρκωτικές ουσίες και τα φαρμακεία που τα διέθεταν στο κοινό βρίσκονταν υπό κρατική ιδιοκτησία, κυρίως για ιατρικούς και επιστημονικούς σκοπούς. Η χώρα είχε καλή φύλαξη των συνόρων και των τελωνειακών υπηρεσιών που ουσιαστικά απέκλειε την παράνομη είσοδο των ναρκωτικών από το εξωτερικό. Η παραγωγή, φύλαξη και διάθεση των ναρκωτικών βρισκόταν σε συνεχή επίβλεψη των κρατικών υπηρεσιών.
Σύμφωνα με συγκεκριμένα στοιχεία του 1971 (που παρέθεσε η Σοβιετική Ένωση στο Γραφείο των Ηνωμένων Πολιτειών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα) οι όποιες περιπτώσεις εθισμένων στα ναρκωτικά αποτελούσαν ανθρώπους με χρόνια νοσήματα ή βαριά περιστατικά ασθενών με ειδικές ανάγκες που έπαιρναν τακτικά ναρκωτικές ουσίες, όπως μορφίνη και κωδεΐνη, λόγω των ασθενειών τους.
Οι σοβιετικοί νόμοι προέβλεπαν αυστηρές κυρώσεις για την παραβίαση των κανονισμών που διέπουν την αποθήκευση, την προετοιμασία, την πώληση και τη χρήση των ναρκωτικών ουσιών. Η διακίνηση ναρκωτικών χαρακτηριζόταν ποινικό αδίκημα με ιδιαίτερα σοβαρές διατάξεις σε περίπτωση διάθεσης ή πώλησης σε ανήλικο.
Ο σοβιετικός ποινικός νόμος, όριζε ποινική ευθύνη για όσους εμπορεύονταν ναρκωτικά ή αναλάμβαναν άλλες δραστηριότητες οι οποίες συνέβαλαν στη διάδοση της χρήσης τους. Άτομα ναρκομανή υποχρεώνονταν σε ιατρική θεραπεία αλλά είχαν και ποινική ευθύνη. Ειδικά εάν ένας ναρκομανής είχε διαπράξει έγκλημα παράλληλα με την ποινική τιμωρία υποβάλλονταν σε αναγκαστική ιατρική θεραπεία είτε στο μέρος που έκτιε την ποινή του, είτε σε ειδικό ίδρυμα. Οι ναρκομανείς μπορούσαν επίσης να κριθούν ανίκανοι από δικαστήριο και τίθεντο υπό κηδεμονία.
Ο σοβιετικός ποινικός νόμος τιμωρούσε τους παρασκευαστές και προμηθευτές ναρκωτικών και άλλων ισχυρών τοξικών ουσιών. Σύμφωνα με το άρθρο 224 του Ποινικού Κώδικα της ΣΟΣΔΡ η κατασκευή και προμήθεια ναρκωτικών μπορούσε να επισύρει ποινή φυλάκισης μέχρι 10 χρόνια με δήμευση ή χωρίς της περιουσίας. Κλοπή ναρκωτικών τιμωρείτο με φυλάκιση μέχρι 5 ετών με δήμευση ή χωρίς της περιουσίας. Είχε οριστεί επίσης ποινική ευθύνη για την καλλιέργεια παπαρούνας οπίου, ινδικού κανναβιού, χωρίς ειδική άδεια.. Υπήρχαν πολλές διεθνείς συμφωνίες σχετικά με τις προσπάθειες ελέγχου στη διάδοση ναρκωτικών που η ΕΣΣΔ τις είχε υπογράψει και τις τηρούσε.
- Η διαπαιδαγώγηση για τη δημιουργία του «νέου ανθρώπου» στην ΕΣΣΔ ήταν μία δύσκολη και μακρόχρονη διαδικασία. Στο πλαίσιο αυτό ήταν αδύνατο να μεταφερθεί ο άνθρωπος μηχανικά από το βασίλειο του καπιταλισμού στο σοσιαλισμό. Έπρεπε να απαλλαγεί από τα πολυάριθμα φορτία του παρελθόντος. Η πάλη ενάντια στις επιβιώσεις του καπιταλισμού στη συνείδηση των ανθρώπων, η αλλαγή των «έξεων και των ηθών» που καλλιέργησαν οι αιώνες στη συνείδηση των ανθρώπων ήταν ένα έργο πολύπλοκο, αντιφατικό όπως αποδείχθηκε που δεν μπορούσε να γίνει απλά μόνο με την εξαφάνιση των οικονομικών συνθηκών που τις γέννησαν. Να μην ξεχνάμε ακόμη ότι η εξάλειψη των επιβιώσεων του καπιταλιστικού παρελθόντος γινόταν σε συνθήκες σκληρής πάλης με τον καπιταλιστικό περίγυρο.
Να σημειώσουμε ταυτόχρονα μια σειρά αδυναμίες και λάθη στη σοσιαλιστική οικοδόμηση που οδήγησαν με τη σειρά τους σε προβλήματα στο εποικοδόμημα. Για παράδειγμα η επικράτηση «αγοραίων» απόψεων στην οικονομική βάση είχε πολλαπλές επιπτώσεις και στη διαμόρφωση της σχετικής κοινωνικής συνείδησης στην ανάπτυξη φαινομένων όπως π.χ η ναρκομανία και αλκοολισμός αντί στην οριστική τους εξαφάνιση. Όπως σημειώνεται από σχετική βιβλιογραφία (χωρίς όμως να έχει διασταυρωθεί πλήρως) το πρόβλημα της χρήσης ναρκωτικών ήταν ιδιαίτερα έντονο στη σοβιετική Δημοκρατία της Γεωργίας, όπου από το 1967 παρατηρήθηκε ευρεία καλλιέργεια φυτών κάνναβης και παπαρούνας και έξαρση της διάπραξης κλοπών και εκβιασμών εκ μέρους νεαρών ατόμων για εξασφάλιση εύκολου χρήματος για αγορά και χρήση ναρκωτικών. Τότε το Υπουργείο Εσωτερικών Υποθέσεων της Γεωργίας και η Κομσομόλ ανέλαβαν να μελετήσουν το πρόβλημα της κατάχρησης ναρκωτικών και, δέκα χρόνια αργότερα, εκδόθηκε στη Γεωργία η πρώτη στην ΕΣΣΔ εμπεριστατωμένη κοινωνιολογική μελέτη για άτομα που επίσημα θεωρούντο εξαρτημένοι χρήστες ναρκωτικών. Από το 1985, επί ηγεσίας Γκορμπατσόφ, υπήρξε – στο πλαίσιο και της πολύμορφης συκοφάντησης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης- άρθρα εναντίον της χρήσης ναρκωτικών και ειδήσεις για εγκλήματα που συνδέονταν με αυτά. Αποκαλυπτικά ρεπορτάζ περιέγραφαν το πρόβλημα, ενώ με δηλώσεις τους Σοβιετικοί αξιωματούχοι παραδέχονταν ότι τα παράνομα ναρκωτικά ήταν τόσο διαδεδομένα στη χώρα, όσο η σπιτίσια μπίρα…
- Φυσικά η ανατροπή της σοσιαλιστικής οικοδόμησης είχε δραματικά αποτελέσματα Μόνο τη δεκαετία 1999 – 2009, όπως καταγράφεται από την υπηρεσία του ΟΗΕ, ο αριθμός των ναρκομανών αυξήθηκε κατά 60%. Στη σημερινή Ρωσία (στοιχεία της ρώσικης ομοσπονδιακής υπηρεσίας – FSKN) υπάρχουν πάνω από 5 εκατομμύριο άνθρωποι εθισμένοι στα ναρκωτικά. Πάνω από 800.000 Ρώσοι έχουν πεθάνει από το 2001 λόγω της χρήσης ναρκωτικών. Τα κέρδη των εμπόρων ναρκωτικών υπολογίζεται ότι ξεπερνούν ετησίως τα 75 δισ. δολάρια, αφού η Ρωσία έχει μετατραπεί στη μεγαλύτερη αγορά ηρωίνης με το 20% του παγκόσμιου εμπορίου του συγκεκριμένου «προϊόντος» να διενεργείται στο έδαφός της. Μόνο από το Αφγανιστάν εκτιμάται ότι διακινείται ετησίως στα εδάφη της Ρωσίας ηρωίνη αξίας 4,5 δισ. ευρώ…
- Γενικότερα θα λέγαμε ότι το παράδειγμα της Σοβιετικής Ένωσης αποδεικνύει πως η τοξικομανία μπορεί να αντιμετωπιστεί ολοκληρωτικά μόνο από μια κοινωνία χωρίς ταξική εκμετάλλευση και καταπίεση. Σε μια κοινωνία όπου υπερισχύει ο κεντρικός σχεδιασμός, με αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν παροχή υπηρεσιών πρόληψης, απεξάρτησης με στεγνά προγράμματα, κοινωνικής επανένταξης, με πλήρη χρηματοδότηση από το κράτος και επαρκές επιστημονικό προσωπικό. Σε μια κοινωνία όπου τα βασικά για την καθημερινή διαβίωση – δουλειά, στέγη, παιδεία, υγεία, πολιτισμός, αθλητισμός και ελεύθερος χρόνος – είναι εξασφαλισμένα.
