Γράφει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης* //
ΣΩΤΗΡΗΣ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΔΗΣ (φωτογραφίες)
Κωνσταντινούπολη Η «Πόλη»… που δεν έζησα
Κείμενα: Νικόλαος Ουζούνογλου
Πρόλογος: Δημήτρης Μπελέζος
Μουσική επένδυση: Σπύρος Λάμπρου
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ, Αθήνα χ.χ., σχ. 0,30Χ0,29 εκατ., σελ. 246
Πολυτελής πανόδετη συλλεκτική έκδοση, που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ, ειδικευμένες και με πολλαπλές εκδοτικές επιτυχίες σε ιστορικά – και όχι μόνο – βιβλία, σπάνιας αισθητικής ομορφιάς.
Ο κ. Σωτήρης Λαμπαδαρίδης ήταν ο εμπνευστής και εισηγητής της έκδοσης, αφού ο ίδιος μόχθησε, επί σειρά ετών (1985-2014), με το φωτογραφικό του φακό, να επισκέπτεται τα αξιοθέατα της Πόλης και να αποθανατίζει με καλλιτεχνικό τρόπο αυτή την υπέροχη και μοναδική στον κόσμο πόλη.
Ο κ. Σωτήρης Λαμπαδαρίδης γεννήθηκε το 1955 στη Ν. Φιλαδέλφεια Αττικής με καταγωγή από τη νήσο Μαρμαρά (Προκόννησος ή Προικόνησος ή Ελαφόνησος), η οποία βρίσκεται στη θάλασσα του Μαρμαρά (Προποντίδα). Σπούδασε στο Μιλάνο Αρχιτεκτονική και Industrial Design. Διετέλεσε εικαστικός καθηγητής στην Αισθητική και την Ιστορία της Τέχνης από το 1982 ως το 2012. Ταξιδεύει φωτογραφίζοντας από το 1973. Οι φωτογραφίες του παρόντος λευκώματος είναι από τα ταξίδια του στην Κωνσταντινούπολη από το 1985 ως το 2014. Ο πατέρας του, Νικόλαος Λαμπαδαρίδης ήταν Ιστορικός και Λαογράφος. Την ενλόγω έκδοση την αφιερώνει στη μνήμη του πατέρα του.
Στη συνέχεια καλείται ο κ. Νικόλαος Ουζούνογλου να γράψει τα κείμενα του λευκώματος με τη γνώση και την εμπειρία που τον διακρίνουν, ώστε ο αναγνώστης του λευκώματος να πληροφορηθεί από τη μια για την Ιστορία της Πόλης και από την άλλη να κατανοήσει, να ερμηνεύσει και να απολαύσει την πλούσια παράθεση των υπέροχων περισσοτέρων από 240 φωτογραφιών του πολυτελούς λευκώματος.
Ο κ. Νικόλαος Ουζούνογλου γεννήθηκε στη Χαλκηδόνα της Κωνσταντινούπολης το 1951. Σπούδασε στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Χαλκηδόνας και στο Ζωγράφειο Γυμνάσιο. Στη συνέχεια φοίτησε στο Κρατικό Πολυτεχνείο της Κων/πολης, από το οποίο αποφοίτησε το 1973. Συνέχισε σπουδές στο πανεπιστήμιο του Essex και το 1981 έλαβε το Διεθνές Βραβείο G. Marconi. Το 1984 εκλέχτηκε ως Καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Ε.Μ. Πολυτεχνείου, όπου υπηρετεί μέχρι σήμερα.
Η ίδρυση των συστηματικών διδακτορικών σπουδών ήταν το πρώτο μέλημά του ως Προέδρου της Σχολής. Υπήρξε συντονιστής σε 30 διεθνή ερευνητικά προγράμματα. Το 2006 αναγορεύτηκε ως IEEE Fellow.
Το δημοσιευμένο έργο του αποτελείται από 350 εργασίες σε διεθνή περιοδικά με κριτές και 10 βιβλία. Είναι παντρεμένος με την κ. Έλσα Ουζούνογλου και έχουν δύο παιδιά που ακολούθησαν παρόμοιες σπουδές.
Εκλέχθηκε 4 φορές από το 2007 ως Πρόεδρος της Οι.Ομ.Κω. Αναγορεύτηκε τον Νοέμβριο του 2011 από την Α.Θ.Π. Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο Α΄ με το οφφίκιο του «Προστάτη των Γραμμάτων».
Η ενλόγω συλλεκτική έκδοση είναι δίγλωσση και τη μετάφραση στην αγγλική γλώσσα έκανε ο John Carr.
Στον κατατοπιστικό «Πρόλογο» του βιβλίου ο Ιστορικός Φιλόλογος κ. Δημήτρης Μπελέζος Μ.Α., εισάγει τον αναγνώστη στο «κλίμα» του βιβλίου και τον πληροφορεί για ορισμένα ιστορικά θέματα, που αφορούν την Κων/πολη.
Βέβαια, ο κ. Ουζούνογλου ανέλαβε την ευθύνη για να γράψει μια πανοραμική και λίαν κατατοπιστική – έστω συνοπτική – ιστορική αναδρομή μιας Πόλης, που έχει μια ιδιάζουσα θέση στον παγκόσμιο πολιτισμικό χάρτη, αλλά και στην καρδιά μας. Όσα και να διαβάσουμε γι’ αυτή «τη μαγική πόλη των γλάρων» δε χορταίνουμε. Θέλουμε να μάθουμε και άλλα. Και προπαντός όποιος την επισκεφτεί, από την πρώτη φορά την ερωτεύεται και επιδιώκει να την ξαναεπισκεφτεί είτε ως τουρίστας, είτε ως προσκυνητής, είτε ως φωτογράφος, είτε ως ερευνητής, είτε… Ο κ. Ουζούνογλου, με τα κείμενά του μας ταξιδεύει στη μακρόχρονη ιστορία της Πόλης, αλλά τελικά κατορθώνει να συνδέσει το παρελθόν με τη σύγχρονη πραγματικότητα, κάνοντάς μας να μάθουμε, να νοσταλγήσουμε, να στενοχωρηθούμε, να χαρούμε, να ελπίσουμε…!
Τα κεφάλαια και υποκεφάλαια που απαρτίζουν ένα ενιαίο κείμενο είναι περιεκτικά, διότι δεν πρόκειται για επιστημονική πραγματεία, αλλά για μια σύντομη εισαγωγή του αναγνώστη στην ιστορία της τελευταίας περιόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της Ρωμαίικης Εκπαίδευσης και ενγένει Παιδείας της Ομογένειας, στην οποία ο συγγραφέας ως εκπαιδευτικός δίνει μια κάποια ιδιαίτερη έμφαση, και στη ζωή της Ομογένειας, στις δραστηριότητες και επιτεύξεις της κατά τα πρώτα τρία τέταρτα του 20ού αι. στον κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό και εκπαιδευτικό τομέα. Κάποια έμφαση δίνεται και στις δυσάρεστες, τραγικές και τραυματικές εμπειρίες της Ομογένειας στα μέσα του 20ού αι. με τα Σεπτεμβριανά το 1955 και με τις διώξεις, τις απελάσεις και τελικά τις εκτοπίσεις το 1964.
Τα κείμενά του είναι απλογραμμένα, με αφηγηματική χροιά και κατανοητή γλώσσα και ύφος που έλκει τον αναγνώστη, διαθέτουν δε επιστημονική τεκμηρίωση, χωρίς επιστημονικές ορολογίες και δυσνόητες επιστημονικές εκφράσεις. Τα κείμενά του κλείνουν με έστω συνοπτικές αναφορές, πληροφορίες και προβληματισμούς που αφορούν την Οικουμενική Ομοσπονδία των Κωνσταντινουπολιτών, της οποίας εδώ και χρόνια εκλέγεται ως Πρόεδρος, με σημαντική δραστηριότητα.
Είναι κείμενα πολύ χρήσιμα για το φιλομαθή και φιλότεχνο αναγνώστη του παρόντος ιστορικού και φωτογραφικού λευκώματος.
Αντιγράφω ορισμένα από τα κεφάλαια και υποκεφάλαια αυτών των κειμένων, ώστε να πάρει μια ιδέα ο κάθε ενδιαφερόμενος που επιθυμεί να προμηθευτεί αυτό το υπέροχο από κάθε άποψη λεύκωμα:
«Η μοναδικότητα της Κωνσταντινούπολης», «Η Ανάπτυξη του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης στην τελευταία περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1830-1914)», «Η περίοδος 1821-1830», «Η Ανάκαμψη μετά από το 1830 και η προσπάθεια μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία», «Η Ελληνική Παιδεία φορέας της Ανάκαμψης του Ελληνισμού», «Η Ίδρυση της Ελληνικής Εμπορικής Σχολής της ν. Χάλκης (1831)», «Η Ίδρυση της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης (1844)», «Η Χρυσή Εποχή της Ελληνικής Παιδείας (1850-1914)», «Η Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή (Μ.Γ.Σ.)», «Το Ζάππειο Παρθεναγωγείο», «Το Ζωγράφειο Λύκειο», «Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο», «Το Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο», «Η Εθνική Σχολή Γλωσσών και Εμπορίου Σταυροδρομίου», «Η ιστορία της σύγχρονης Ρωμιοσύνης της Πόλης», «Σύντομη Ιστορική Αναδρομή την περίοδο μετά από το 1923» […], «Η 6-7 Σεπτεμβρίου 1955», «Η Κατάστρωση του Σχεδίου Εκτοπισμού με τις Απελάσεις», «Ο Οικονομικός Αποκλεισμός Ρωμαίικων Επιχειρήσεων» […], «Οι Συνέπειες των Απελάσεων και του Εξαναγκασμού σε Εκτοπισμό στην Κοινωνική Ψυχολογία των Ελλήνων της Πόλης», «Τα καίρια προβλήματα που αντιμετωπίζει η Εκπατρισμένη Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης».
Στην «Εισαγωγή» του Β΄ Μέρους του λευκώματος μεταξύ άλλων διαβάζουμε τα εξής: «Ο Σωτήρης Λαμπαδαρίδης τις τελευταίες δεκαετίες, ταξιδεύοντας στην Κωνσταντινούπολη, αποτύπωσε τις σύγχρονες εικόνες της οικουμενικής αυτής πόλης. Ο τίτλος του λευκώματος, “Η Πόλη… που δεν έζησα”, καταδεικνύει την επιρροή που ασκεί το πνεύμα της Κωνσταντινούπολης ακόμα και σ’ αυτόν που δεν έχει ζήσει στην Πόλη βιολογικά. […] Τα αντικείμενα που βλέπει ο παρατηρητής των φωτογραφιών είναι της συνέχειας των αιώνων και της αδιάκοπης δημιουργίας του ανθρωπίνου μόχθου κάτω από την επήρεια του Ρωμαίικου πολιτισμού, που δεν σταμάτησε να φέρει καρπούς παρόλο που πολλές φορές βρέθηκε με τα γήινα δεδομένα στο χείλος του αφανισμού όπως ισχυρίζονται μερικοί σήμερα. […]»
Οι φωτογραφίες του κ. Σωτήρη Λαμπαδαρίδη είναι έργα τέχνης! Βέβαια, η άψογη εκτύπωση συνέβαλε ν’ αναδειχθεί η τέχνη της φωτογραφίας του.
Η «Αγιά Σοφιά» ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας με 25 ολοσέλιδες, δισέλιδες και μικρότερες φωτογραφίες από το εξωτερικό και το εσωτερικό του ναού: διακοσμητικά μοτίβα, υπέροχα ψηφιδωτά, τόξα της βάσης του τρούλου, σουλτανικός θάλαμος, κεντρική Βασιλική ορειχάλκινη Πύλη, πολυτελή μάρμαρα διαφόρων χρωμάτων, το υπερώο με τα περίτεχνα μαρμάρινα κιονόκρανα, ο μεγαλοπρεπής κεντρικός τρούλος, Εξαπτέρυγα Χερουβίμ στους κεντρικούς κίονες που στηρίζουν τον τρούλο κ.ά.
Ο πανέμορφος «Βόσπορος» και ο θαυμάσιος «Κεράτιος Κόλπος» μας δείχνουν τα κάλλη τους σε 30 φωτογραφίες (Πύργος του Λέανδρου, Πύργος και η γέφυρα του Γαλατά, μαγικά δειλινά και ανατολή στον Βόσπορο, κόσμος, ψαράδες, καφέ και εστιατόρια πάνω και κάτω από τη γέφυρα του Γαλατά, πλεούμενα που μεταφέρουν τους επιβάτες τους στην ευρωπαϊκή και ασιατική όχθη του Βόσπορου, Γυαλιά (ξύλινες επαύλεις) στο Νεοχώρι Γενίκιοϊ, το Αρχοντικό του Αχμέτ Αφίφ Πασά, επιστολικά δελτάρια των αρχών του 20ού αι. όπου απεικονίζονται η γέφυρα του Γαλατά και ο Βόσπορος κ.ά., το «Οικουμενικόν Πατριαρχείον», το Φανάρι και η Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή σε 13 φωτογραφίες, «Βυζαντινές εκκλησίες» (Μονή της Χώρας με 17 φωτογραφίες από τα μοναδικά, καταπληκτικά ψηφιδωτά της, ιδιάζουσας θεματολογίας), (Μονή Παμμακαρίστου σε 4 φωτογραφίες), «Μνημεία από άλλες εποχές» σε 30 φωτογραφίες (Βασιλική Κινστέρνα, Θεοδοσιανά τείχη, Κάστρο της Ρούμελης, Αρχαιολογικό Μουσείο Κων/πολης, βυζαντινά μνημεία σε άλλα μουσεία: Ν. Υόρκης, Βρετανικό, Πούσκιν στη Μόσχα), Μουσείο πλακιδίων Κων/πολης, Μουσείο Τουρκικής και Ισλαμικής Τέχνης, Πεντάτρουλη κρήνη του Αχμέτ Γ΄, Τζαμί Ορτάκιοϊ και κρεμαστή γέφυρα Βοσπόρου, Ανάκτορα Ντολμά Μπαχτσέ, Πλατεία Σουλτάν Αχμέτ, Γιανί Τζαμί κ.ά., «Οθωμανικά τζαμιά» σε 12 φωτογραφίες (Μπλε Τζαμί, Γενί Τζαμί, Τζαμί Σουλεμάινιγε, Τζαμί Ορτάκιοϊ), «Τοπ Καπί» σε 15φωτογραφίες (Σουλτανική αίθουσα εκδηλώσεων του χαρεμιού και ο ολόχρυσος θρόνος του Σουλτάνου Μουράτ Γ΄, Διακοσμήσεις και βιτρό, Αίθουσα διακοσμημένη στους τοίχους με πλακίδια από το Ιζνίκ, Αίθουσες και ιδιαίτερα διαμερίσματα Σουλτάνων Μουράτ Δ΄ και Αχμέτ Γ΄ , Αίθουσα Αυτοκρατορικού Συμβουλίου, Καθολική άποψη των Σουλτανικών ανακτόρων Τοπ Καπί από τον Πύργο του Γαλατά, Το Σαράι της Βαγδάτης στους κήπους του Τοπ Καπί κ.ά.). Μια άλλη θεματική είναι «Η Πόλη – Οι Άνθρωποι» σε 17 φωτογραφίες (Κεντρικός σταθμός Κων/πολης, Σιδηροδρομικός σταθμός Σιρκεσί-Όριεν Εξπρές, Φωτο σε αίθουσα του σταθμού με τον Χορό των Δερβίσηδων του τάγματος της μονής Μεβλεβί, μαγαζιά στο Πέραν, ανατολίτικες κουζίνες, ζαχαροπλαστεία, εστιατόρια, η Μεγάλη Οδός του Πέραν-Ιστικλάλ, Πλατεία Γενί κ.ά.), «Παζάρι» (Κλειστή αγορά της Πόλης, Χαλιά από τον Καύκασο, Ναργιλέδες, Μπακίρια, Αιγυπτιακή αγορά, γεύσεις και αρώματα) και «Πρίγκηπος» (Λιμάνι, Παραδοσιακή αρχιτεκτονική από ξύλο, Παραδοσιακές άμαξες).
Ο εκδότης των εκδόσεων ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ, κ. Χρήστος Τακιδέλλης, μεταξύ άλλων γράφει στον «Επίλογο»: «Μέσα από το πλούσιο εικονογραφικό υλικό αυτής της έκδοσης αναδεικνύεται ακριβώς αυτή η διάσταση της Πόλης ως αστικού τοπίου διαμορφωμένου από διαδοχικές γενιές ανθρώπων που έζησαν σε αυτό, όπου η ομορφιά και η δύναμη, ο πόνος και η μιζέρια που πηγάζουν από την ανθρώπινη δραστηριότητα αποτυπώνονται στο αστικό τοπίο αφήνοντας επάνω του ως ίχνη μνημεία Ιστορίας και Τέχνης.»
Ένα λεύκωμα για την Πόλη, το οποίο αξίζει να μπει στις Βιβλιοθήκες των Ρωμιών της Πόλης που ζουν εκεί ή στην Ελλάδα, των απανταχού Ρωμιών της Πόλης και όλων των Ελλήνων. Όταν δε διαβαστεί, είναι βέβαιο ότι θα ξαναδιαβαστεί αρκετές φορές και θ’ αγαπηθεί από αυτή τη γενιά, αλλά και από τις μελλοντικές γενιές. Στα σχολεία θα διδαχτεί ως λεύκωμα Ιστορίας και Τέχνης της Φωτογραφίας για την Κων/πολη της καρδιάς μας. Αξίζει!
_________________________________________________________________________________________
Θανάσης Ν. Καραγιάννης 
