Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ
Ανδρικά ονόματα
Το ανδρικό δείγμα αντιπροσωπεύει το 4,06% του πληθυσμού του νομού (3.037 άνδρες με συνολικό ανδρικό πληθυσμό 74.630, με στοιχεία απογραφής 2011). Κυρίαρχα και εδώ τα θρησκευτικά ονόματα. Ακολουθούν τα προερχόμενα από μυθολογία και αρχαιότητα και έπονται αυτά που προέρχονται από την ελεύθερη αντίληψη του λαού. Και αυτή είναι μια διαφορά που εντοπίζουμε στις πηγές γυναικείων και ανδρικών ονομάτων. Αλλωστε, οι ιδιότητες των λουλουδιών ταιριάζουν περισσότερο στις γυναίκες και αυτοί που ενσαρκώνουν το κλέος της αρχαιότητας είναι οι άνδρες. Μισό και το ποσοστό των ξένων ανδρικών ονομάτων τα οποία έχουν ποσοστό 0,26%.
Η πρώτη δεκάδα των ανδρικών ονομάτων διαμορφώνεται ως εξής:
| α/α | Ονομα | εμφανίσεις | τοπ. ποσ | παν θεσ | παν ποσ. |
| 1 | Δημήτριος | 333 | 10,96 | 4ος | 7,35 |
| 2 | Γεώργιος | 305 | 10,04 | 1ος | 10,69 |
| 3 | Ιωάννης | 233 | 7,67 | 2ος | 7,97 |
| 4 | Κωνσταντίνος | 220 | 7,24 | 3ος | 7,92 |
| 5 | Χρήστος | 193 | 6,35 | 8ος | 3,8 |
| 6 | Αθανάσιος | 143 | 4,7 | 9ος | 2,93 |
| 7 | Νικόλαος | 128 | 4,21 | 5ος | 6,86 |
| 8 | Βασίλειος | 127 | 4,18 | 7ος | 3,89 |
| 9 | Παναγιώτης | 123 | 4,05 | 6ος | 4,09 |
| 10 | Ευάγγελος | 94 | 3,09 | 11ος | 2,08 |
Κυρίαρχη πηγή ανδρικών ονομάτων είναι η εκκλησιαστική παράδοση. Άμεσα ή έμμεσα συνδέονται με το χριστιανικό συναίσθημα των κατοίκων 74 (59,67) από τα 124 ονόματα, με συνολικά 1.251 εμφανίσεις (87,85). Είναι ονόματα που σχετίζονται ή προέρχονται από την Παλαιά Διαθήκη, ονόματα αγίων, εορτών και εννοιών σχετικών με τη θρησκεία. Βέβαια, να διευκρινίσουμε ότι πολλά από αυτά τα ονόματα προέρχονται από άλλη πηγή, όπως για παράδειγμα από την αρχαιότητα, τα οποία η εκκλησία με διάφορους τρόπους ταύτισε με την εκκλησία, όπως για παράδειγμα το όνομα Δημήτρης.
Στα ανδρικά κυρίαρχο είναι το Δημήτριος που από την 4η θέση και ποσοστό 7,35% ανεβαίνει στην πρώτη θέση (172 εμφανίσεις) με ποσοστό 12,07 έναντι 10,88% (155 εμφανίσεις) του πανελλαδικά πρώτου Γεώργιος. Η Δήμητρα με αυξημένα ποσοστά (3,36%/1,97%) μπαίνει στην πρώτη δεκάδα απ’ όπου εκτοπίζει τη Γεωργία που έχει αρκετά χαμηλότερα ποσοστά (1,61%/2,53%).
Η γιορτή του Αγίου Δημητρίου θεωρείτο ορόσημο του χειμώνα στο γεωργικό καλαντάρι και αποτελούσε σημαντικό σταθμό στις εργασίες του αγροτοκτηνοτροφικού πληθυσμού. Αυτή την ημέρα αρχίζει η χειμερινή περίοδος. Στο Διδυμότειχο την ημέρα της γιορτής του αγίου γινόταν το έθιμο τούτο της κοκοροθυσίας (της σφαγής του κοκόρου) κρατάει από την αρχαιότητα (η 26η Οκτωβρίου είναι χρονολογικό όριο, έληγαν οι συμβάσεις οι συμβάσεις του καλοκαιριού και συνάπτονταν νέες για το χειμώνα, “η δε θυσία ήτο ευχαριστήριος προς τους Θεούς της Θράκης δια την διαφύλαξιν των εν υγεία κατά την διάρκειαν του θέρους”). Θεωρείται λοιπόν υπόλειμμα των ειδωλολατρικών χρόνων και γι’ αυτό αποπειράθηκε η εκκλησία παλαιότερα να το καταργήσει. Ο Οκτώβρης, μήνας της γιορτής του αγίου λέγεται κι αλλιώς Αι Δημήτρης ή Άι Δημητριάτης, Βροχάρης,Σποριάτης ή Σποριάς ή Σπαρτός, Μπρουμάρης (ομιχλώδης, σκοτεινός), Παχνιστής και Χρυσάνθεμος. Στη Θράκη την ημέρα της γιορτής του αγίου στις 26 Οκτωβρίου γινόταν το δρώμενο της Τζαμάλας (καμήλα αραβικά).Ήταν ευετηριακού χαρακτήρα, γονιμοποιητικό δρώμενο της άροσης και της σποράς, σημαντικότατων εργασιών για την επιβίωση του αγροτικού πληθυσμού. Οι χωρικοί με συμβολικές μεταμφιέσεις, μιμικές πράξεις που τελούνταν με θρησκευτική ευλάβεια και με ευχές προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν την καλή σοδιά. Η βαρύτητα την οποία έδειχναν στα δρώμενο σε συνδυασμό με την ημέρα τέλεσής τους εξηγεί και την αριθμητική υπεροχή του ονόματος Δημήτριος έναντι του Γεώργιος. Δεν είναι και λίγα τα τραγούδια που αναφέρονται κύρια στο Δημήτρη. Αυτά εξηγούν και τον ίδιο αριθμό ναών που είναι αφιερωμένοι στους αγίους Δημήτριο και Γεώργιο, 18 έκαστος σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ελλάδα όπου υπερτερούν οι ναοί του αγίου Γεωργίου. Υπάρχει και ένας τοπικός νεομάρτυρας Δημήτριος, καταγόμενο από την Ανδριανούπολη που γιορτάζει στις 2 Αυγούστου.
Το όνομα Ιωάννης πανελλαδικά είναι δεύτερο σε δημοφιλία (πολύ κοντά με το Κωνσταντίνος που είναι τρίτο). Στο νομό καταλαμβάνει την 3η θέση με ποσοστό 7,73% (εμφανίζεται και 2 φορές ο δημοτικός τύπος Γιάννης και μία το σχετικό Γιαννακούδης). Ο πρόδρομος και βαπτιστής του Χριστού κατέχει την πρώτη θέση στο χορό των αγίων. Εφτά φορές τον γιορτάζουμε σε έξι διαφορετικούς μήνες. Αν προσθέσουμε σε αυτές τις γιορτές και τις αντίστοιχες για τον Ιωάννη τον Θεολόγο, τον Χρυσόστομο, τον Ελεήμονα, τον Ρώσο, τον Ερημίτη, τον Δαμασκηνό και τον Κουκουζέλη, τότε καταλαβαίνουμε γιατί ο λαός λέει ότι «Κάθε μέρα δεν είναι τ’ αϊγιαννιού». Στο νομό υπάρχει και ένας τοπικός άγιος ο Ιωάννης ο Βατατζής και μια ενορία αφιερωμένη σε αυτόν. Και άλλες έξι εκκλησίες αφιερωμένε στον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Τον Γιάννη, στον οποίο (έβρ. Y(eh)okhanan = ο Θεός έχει δείξει την εύνοιά του) ο θυμόσοφος λαός τον έχει «προικίσει» με αρκετές παροιμίες που χρησιμοποιούνται σε όλη την Ελλάδα. Τουλάχιστον 50 καταγράψαμε εμείς.
Το όνομα Κωνσταντίνος είναι καθαρά χριστιανικό, δεν έχει ειδωλολατρικές καταβολές και το έφεραν 13 αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Το γεγονός αυτό, συνδυασμένο με τον εντέχνως καλλιεργούμενο μύθο για το «μαρμαρωμένο βασιλιά» Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, συντέλεσε ώστε το όνομα να γίνει ένα από τα πλέον δημοφιλή πανελλαδικά (3η θέση). Στο νομό με ποσοστό 7,24% (κοντά στο πανελλαδικό 7,92%) βρίσκεται στην 4η θέση. Χουμε και τα θηλυκά Κωνσταντίνα με 6 εμφανίσεις, Κωνστιντινιά (5) και Κωνσταντία (3). Όλα μαζί έχουν ποσοστό 0,92% ενώ στο πανελλαδικό δείγμα όλα τα σχετικά θηλυκά παράγωγα έχουν ποσοστό 1,66%[1].
Ο Κωνσταντίνος (< λατ. Constantinus < επίθ. constans) είναι ο σταθερός, επίμονος, πεισματάρης, ταυτόχρονα δε και διαρκής – όχι εφήμερος. Το χαρακτηρισμό «Κονστάνς» τον έδιναν στους αυτοκράτορες, κατά τους χρόνους που ο αυτοκρατορικός θρόνος της Ρώμης ήταν εξαιρετικά ασταθής, αφού οι πραιτοριανοί έφταναν μέχρι του σημείου να πουλούν το θρόνο σε δημοπρασία, όπως ακριβώς συνέβη με τον Δίδιο Ιουλιανό. Πρώτος ο Ευτρόπιος έδωσε στο παιδί του, μελλοντικό αυτοκράτορα, το όνομα Κωνστάντιους (επίρρημα ανάλογο με το «διαρκώς – συνεχώς»). Έμεινε γνωστός ως Κωνστάντιος Χλωρός χάρη στους βυζαντινούς ιστορικούς που εξελλήνισαν το όνομα και έδωσαν και το προσωνύμιο «Χλωρός», δηλαδή «Ο Χλωμός», λόγω του χλομού του προσώπου. Ο Κωνστάντιος Χλωρός, το παιδί του (από την παλλακίδα Ελένη) το ονόμασε Κωνσταντίνον (δηλαδή μικρούλη, πεισματάρη). Αργότερα, ο «μικρούλης» Κωνσταντίνος αναδείχθηκε Μέγας και συνέχισε την πατρική παράδοση, δίνοντας στα παιδιά του τα ονόματα: «Κωνσταντίνος – Κωνστάντιος και Κώνστανς, που εκφράζουν όλα μαζί τη διάρκεια, τη σταθερότητα και την πίστη. Έκτοτε αυτό το όνομα έφεραν 13 αυτοκράτορες του Βυζαντίου.
[1] Περισσότερα στο «Ριζοσπάστη» Κυριακή 23 Μάη 2010
