Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ
Ανδρικά ονόματα σχετιζόμενα με γιορτές
Εκτός από τις ημέρες που τιμούνται οι άγιοι υπάρχουν και αυτές που τιμούνται τα σημαντικότερα γεγονότα του χριστιανικού βίου, όπως τα Χριστούγεννα και τα Θεοφανίων που καθιερώθηκαν τον 4ο μ.Χ. αιώνα περίπου. Κάποια άλλα προέρχονται είτε από έννοιες σχετικές με τη θρησκεία είτε με τις ιεροτελεστίες της εκκλησίας (Δίκαιος) είτε από τους τόπους λατρείας.
Οι Σαρακατσαναίοι πιστεύουν πως, όταν γεννήθηκε ο Χριστός, οι βοσκοί ήταν οι πρώτοι που πήγαν και προσκύνησαν και γι αυτό είναι ευλογημένοι και έχουν πολύ πλούσια έθιμα για τις ημέρες των Χριστουγέννων. Στην περιοχή της Θράκης υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός Σαρακατσάνων, οι αποκαλούμενοι Πολίτες. Αυτό εξηγεί και ως ένα βαθμό και τη διάδοση του ονόματος Χρήστος και του αντίστοιχου γυναικείου Χριστίνα. Το Χρήστος από το πανελλαδικό 3,8% και την 8η θέση ανεβαίνει στην 5η θέση στο νομό με ποσοστό 6,35. Το Χριστίνα κινεί κοντά στα πανελλαδικά επίπεδα. Είναι στην 18η θέση με 1,51% ενώ πανελλαδικά είναι στην 19η θέση με 1,13%. Και το Χριστόφορος με τις 4 εμφανίσεις του είναι κοντά στο πανελλαδικό ποσοστό, όπως και το Χριστόδουλος με τις 3 εμφανίσεις. Κατά τον προφήτη Ηλία ονομασία του Ιησού Χριστού είναι το Εμμανουήλ (< έβρ. Immanu Εl = μαζί μας (είναι) ο Θεός) που στο νομό έχει 19 εμφανίσεις και ποσοστό 0,62% (έναντι 1,79%).
Στο νομό υπάρχει μία εκκλησία αφιερωμένη στο Σωτήρα Χριστό και 4 στη μεταμόρφωση του Σωτήρα.
Η γιορτή του Πάσχα είναι αρκετά σημαντική για την περιοχή όχι μόνο για τα πάθη του Χριστού και την ανάστασή του. Μέχρι και την απελευθέρωση συμβόλιζε για τους χριστιανούς του Ελλαδικού χώρου και την ανάσταση του Έθνους. Σήμερα, η γειτνίαση της περιοχής με μουσουλμάνους την καθιστά ιδιαίτερη στην έκφραση του θρησκευτικού και λατρευτικού συναισθήματος και για αυτό πλούσια τα πασχαλινά έθιμα στην περιοχή. Υπό αυτό το πρίσμα δεν προκαλεί εντύπωση η ισχυρή παρουσία των πασχαλινών ονομάτων. Οκτώ ανδρικά ονόματα με 107 εμφανίσεις (3,52%) και 6 γυναικεία με 82 εμφανίσεις (5,39%). Ιδιαίτερα των ονομάτων Πασχάλης, Βαΐτσης, Λαμπρινή. Το Πασχάλης από την 72η θέση και το 0,12% φτάνει στη 16η θέση και στο 1,35%. Αισθητό είναι και το Πασχαλιά με τις 3 εμφανίσεις (από το 0,08% στο 0,19%) όπως και το Πασχαλίνα (στην υπόλοιπη Ελλάδα το συναντήσαμε άλλες 4 φορές). Το όνομα Βαΐτσης από τις 9 πανελλαδικές εμφανίσεις του τις 8 τις έχει στο νομό. Η εξήγηση για αυτή την ιδιαίτερη εμφάνιση του Βαΐτση μάλλον πρέπει να είναι τα παλαιότερα έθιμα. Την ημέρα των Βαΐων τα βάγια (κλαδιά ιτιάς στη Θράκη) τα πήγαιναν στην εκκλησία νιόπαντρα ζευγάρια, κι «όποιος φέρει πρώτος τα βάγια στην εκκλησιά, θα πρωτογεννήσει αγόρι». Και πιθανότητα το αγόρι του έδιναν το όνομα Βαΐτσης. Από τα βάια με την κατάληξη –ης προέρχεται το όνομα Βάης (1 εμφάνιση), και τα ονόματα Βάιος (3 εμφανίσεις), Βάια (5) και Βαγιανή (2).
Έχουμε ακόμη από την ανάσταση το Ανέστης (6 εμφανίσεις) και το Αναστάσιος με 36 εμφανίσεις και λίγο χαμηλότερο ποσοστό από το πανελλαδικό (1,18%/1,63). Στα γυναικεία η Αναστασία έχει 58 εμφανίσεις, είναι στην 3η θέση με ποσοστό 3,81% έναντι έβδομης πανελλαδικής και ποσοστό 2,54%. Στο νομό υπάρχει ένας ναός της αγίας Αναστασίας. Στατιστικά στα πασχαλινά κατατάξαμε και το όνομα Λάζαρος με τις 3 εμφανίσεις του.
Ολοκληρώνοντας την αναφορά σε αυτή την κατηγορία ίσως θα έπρεπε να διευκρινίσουμε ότι το όνομα Λάμπρος (πιθ. λαμπρός (με αναβιβασμό του τόνου) < λάμπω) που η εκκλησία θέλει να το ταυτίσει (και αυτό και τα παράγωγά του) με τη γιορτή της Λαμπρής (τη μεγαλύτερη γιορτή της ορθοδοξίας, την Ανάσταση, την ονομάζει Λαμπρή) προέρχεται από τα ονόματα της κατηγορίας Ελεύθερη Αντίληψη του Λαού και ειδικότερα αυτά που αποδίδουν κάποια σωματική ιδιότητα ή αρετή αυτός που φέρει το όνομα. Στη διάδοση του ονόματος σίγουρα επέδρασε η θρησκευτική παράδοση, η οποία πλέον στη λαϊκή αντίληψη είναι ισχυρότερη από αυτή του λαμπρού. Του «έμαθε» του λαού η εκκλησία να γιορτάζει το όνομα ανήμερα το Πάσχα και να θεωρεί το Λάμπρο και τη Λαμπρινή ως πασχαλινή, πασχαλιάτικη και μετά λαμπερή. Ειδικά για το νομό στη χρήση του συμβάλλει η ταύτιση με τη γιορτή της Λαμπρής. Ο Λάμπρος με τις 9 εμφανίσεις κοντά στο πανελλαδικό ποσοτό του (0,29%/0,34%) ενώ η Λαμπρινή με τις 11 εμφανίσεις εκτοξεύεται από το 0,27% στο 0,79%.
Ο Σταυρός είναι και η ανάσταση είναι οι δύο πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται το θρησκευτικό αίσθημα των χριστιανών και μεγάλη η τιμή που του αποδίδει η Εκκλησία. Πέντε οι ναοί του Τιμίου Σταυρού στο νομό. Μεγάλος ο αριθμός. Το όνομα Σταύρος σημειώνει διπλάσιο του πανελλαδικού του ποσοστού (1,84%/0,99%) και το Σταυρούλα από το 0,90% φτάνει στο 1,11%.
Πώς βρέθηκε ο σταυρός; Η Ελένη, μητέρα του μεγάλου Κωνσταντίνου και μετέπειτα αγία, πήγε στα Ιεροσόλυμα να προσκυνήσει τον τάφο του Χριστού και να ψάξει για τον σταυρό. Βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και τον προσκύνησε. Το ίδιο έκανε η Σύγκλητος των Αρχόντων. Το ίδιο ήθελε να κάνει και ο λαός. Τότε ο Πατριάρχης Μακάριος ανέβηκε πάνω στον άμβωνα και σήκωσε με τα δυο του χέρια τον τίμιο Σταυρό φανερώνοντάς τον σε όλους τους χριστιανούς οι οποίοι μ’ ένα στόμα φώναξαν το «Κύριε ελέησον». Αυτό τιμά η εκκλησία με τη γιορτή της υψώσεως του Τίμιο Σταυρού στις 14 Σεπτέμβρη. Αυτή είναι η εκκλησιαστική εκδοχή. Τα σχετικά ερωτήματα και αμφιβολίες αρκετές.
