Σαν σήμερα στις 12 Αυγούστου του 1949 εκτελείται ο θρυλικός Μπαντέκος, ο λαϊκός αγωνιστής και καπετάνιος του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ Νίκος Μπάλαλας. Το ψευδώνυμο «Μπαντέκος » ο Νίκος το πήρε από έναν παππού του που τραγουδούσε περίεργα ένα δημοτικό τραγούδι, «Μπάτε κορίτσια, μπάτε κο, μπάτε κο στο χορό…».
Αντιγράφουμε ένα απόσπασμα από το βιογραφικό του που υπάρχει στο Αρχείο του ΚΚΕ:
«Γεννήθηκε στην κωμόπολη Σαριτσάνη Ελασσώνας το 1916 από φτωχούς αγρότες, έβγαλε το δημοτικό σχολειό και από μικρός ρίχτηκε στη δουλειά σαν εργάτης γης και στους δρόμους σπάζοντας χαλίκι. Οργανώθηκε το 1938 στην ΟΚΝΕ του χωριού του και καταδιώχθηκε στη διάρκεια της Μεταξικής διχτατορίας. Πολέμησε στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο σαν στρατιώτης (…) βγήκε στον Ολυμπο αντάρτης τον Ιούλιο του 1942. Μέλος του ΚΚΕ έγινε το 1942. Με την ίδρυση της 1ης Μεραρχίας του Ε.Λ.Α.Σ. έγινε καπετάνιος του 1ου λόχου του 5ου Συντάγματος. Στη διάρκεια των αγώνων του Ε.Λ.Α.Σ. πάλαιψε παντού παληκαρίσια και έδωσε πολλές μάχες με τους Ιταλογερμανούς (…) Μετά τη Βάρκιζα γύρισε στο χωριό του και άρχισε να δουλεύει ήσυχα σαν καραγωγέας. Καταδιώχθηκε όμως σαν Ελασίτης. Αρχισε την πάλη του σαν υπεύθυνος αυτοάμυνας χωριών της περιοχής του (…) και τον Απρίλη του 1946 βγήκε στο βουνό, σαν επικεφαλής ομάδας και αργότερα συγκροτήματος (…)».
Ακολουθεί μια συναρπαστική πορεία που τον αναδεικνύει σε ταγματάρχη και αντισυνταγματάρχη του ΔΣΕ, έχοντας πάρει ήδη μέρος στις μάχες κατάληψης της Καρδίτσας και του Καρπενησίου. Διοικητής της 192 Ταξιαρχίας της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ, περνά τελικά στον Γράμμο. Στο μεταξύ, γνωρίζει την Ευτυχία Σδρόλια από τα Κανάλια Καρδίτσας, με την οποία παντρεύτηκαν στο βουνό, στον Σπαρμό του Ολύμπου. Συνέχισαν την κοινή ζωή τους μέχρι το εκτελεστικό απόσπασμα.
***
Αμέσως μετά τη σύλληψη του Μπαντέκου και της τραυματισμένης γυναίκας του. Τη φωτογραφία τράβηξε στις 6 Αυγούστου 1949, στο χωριό Αμμούδα Καστοριάς, ο στρατιώτης Νικόλαος Μήτσου. «Τι θέλεις και με φωτογραφίζεις- του είπε ο Μπαντέκος- εμένα θα με σκοτώσουν».
Ο Νίκος Μπάλαλας (Μπαντέκος), γεννήθηκε στην Τσαριτσάνη το 1916. Ανήκε σε πολυμελή, φτωχή, εργατοαγροτική οικογένεια, με τρεις αδελφές και έναν ακόμα αδελφό. Από μικρός δούλευε τσομπάνης, εργάτης ή σε άλλες δουλειές.
Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο στο χωριό του. Αργότερα ήρθε σε επαφή με την ΟΚΝΕ. Η επαφή αυτή έγινε αιτία για να «μορφωθεί», να αναπτύξει τις πνευματικές του ικανότητες, να διευρύνει τους «ορίζοντές» του, να πολιτικοποιηθεί, να αποκτήσει καθαρή ταξική συνείδηση.
Ο Νίκος υπήρξε από την αρχή της κατοχής, από τους πρώτους αντάρτες του Ολύμπου, πολύ πριν ιδρυθεί ο ΕΛΑΣ, στις πρώτες ανταρτοομάδες, με άλλους συγχωριανούς του, μέλη του Κόμματος ή της ΟΚΝΕ, όπως ο Ξυνός, ο Παπαστεργίου, ο Καψάλης και πολλοί άλλοι. Σύντομα τον αναδείχτηκε ομαδάρχης, αργότερα διμοιρίτης, καπετάνιος λόχου και τέλος λοχαγός του ΕΛΑΣ.
Η πυξίδα του Μπαντέκου
Τον Ιούνη του 1943 ο Νίκος Μπάλαλας ήταν συνδιοικητής μιας μονάδας του ΕΛΑΣ με τον τότε υπολοχαγό της Σχολής Ευελπίδων, τον Ανδρέα Μπεζεριάνο, και τον παλιό αγωνιστή και μαχητή, τον Νίκο Πάικο. Τότε στα Στενά του Σαρανταπόρου χτύπησαν, μαζί και με άλλες μονάδες του ΕΛΑΣ, και εξόντωσαν μια μεγάλη γερμανική φάλαγγα όπου οι Γερμανοί είχαν μεγάλες απώλειες, 118 νεκρούς, 122 τραυματίες και 129 αυτοκίνητα καμένα, ενώ μεγάλες ήταν οι ποσότητες των λαφύρων. Σ’ αυτή την επιχείρηση ο Νίκος πήρε σαν «έπαθλο» τις διόπτρες του Γερμανού διοικητή της φάλαγγας.
Με την απελευθέρωση πέτυχε να ξεφύγει από τις μοναρχοφασιστικές συμμορίες, τους «κυνηγούς κεφαλών», που ξεφύτρωσαν σαν τα μανιτάρια αμέσως μετά την ηττοπαθή, απαράδεκτη και ακατανόητη ιστορικά «Συμφωνία της Βάρκιζας» και την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ στους Αγγλους.
Κατατάχθηκε με εντολή του Κόμματος, του οποίου ήταν μέλος από το 1941, στο ΔΣΕ το 1946 με το βαθμό του Ταγματάρχη. Αργότερα, με Διατάγματα της
Η Ευτυχία γεννήθηκε το 1926 στο χωριό Κανάλια Καρδίτσας. Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο, που ήταν μεγάλη υπόθεση τότε για γυναίκα αγροτικής περιοχής.
Νεαρή κοπέλα μπήκε στην ΕΠΟΝ και πρόσφερε τη νεανική δροσιά της, «… τη χρυσή της νιότης πανοπλία…», στον Αγώνα.
Το 1947 όταν τμήματα του ΔΣΕ μπήκαν στο χωριό της τα Κανάλια, αρκετοί νέοι και νέες του χωριού προσχώρησαν στον ΔΣΕ, μαζί και η Ευτυχία.
Σε μια επιχείρηση, η Ευτυχία γνώρισε τον Νίκο. Αγαπήθηκαν, έγιναν ζευγάρι και λίγο αργότερα παντρεύτηκαν στο χωριό Σπαρμός του Ολύμπου. Την ίδια μέρα και ώρα στο ίδιο χωριό, παντρεύτηκε και ένας άλλος πρωταντάρτης του Ολύμπου, συγχωριανός του Νίκου, αξιωματικός του ΔΣΕ, ο Θωμάς Καψάλης, ο οποίος σκοτώθηκε αργότερα.
Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, προάχθηκε σε Αντισυνταγματάρχη και στη συνέχεια σε Συνταγματάρχη, Διοικητή της 192 Ταξιαρχίας που ανήκε στην 1η Μεραρχία του ΔΣΕ με διοικητή το Χαρίλαο Φλωράκη – «Γιώτη».
Η Ταξιαρχία του Μπαντέκου έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις κατάληψης της Καρδίτσας το Δεκέμβρη του 1948 και του Καρπενησίου τον Φεβρουάριο του 1949. Τον Μάη – Ιούνη του 1949 η 1η Μεραρχία του ΔΣΕ με δυο Ταξιαρχίες, την 123 του «Φεραίου» και την 192 του «Μπαντέκου», με αδιάκοπες πορείες και μάχες περνά στο Γράμμο.
Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου 1949, κατά τη διάρκεια μιας επιχείρησης, ο «Μπαντέκος» και η γυναίκα του Ευτυχία Σδρόλια τραυματισμένοι, καθώς και ορισμένοι άλλοι, αιχμαλωτίστηκαν. Όταν διαπιστώθηκε ποιος ήταν ο αιχμάλωτος, τους κατέβασαν με ισχυρή συνοδεία στην Καστοριά. Δεδομένης της φήμης που είχε ο «Μπαντέκος» για τις ικανότητές του και την αποκοτιά του, και για να μη υπάρξει πιθανότητα να τους ξεφύγει, τον μετέφεραν μαζί με την Ευτυχία και άλλους με αεροπλάνο στη Λάρισα.
Σε λίγες μέρες, βιαστικά έγινε η δίκη τους στο Στρατοδικείο της Λάρισας.
Στη φωτογραφία που τραβήχτηκε στο Καρπενήσι κατά την κατάληψη από τον ΔΣΕ, διακρίνονται από αριστερά: Η Ευτυχία Σδρόλια, γυναίκα του Νίκου Μπάλαλα, ο συνταγματάρχης (τότε) του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας Νίκος Μπάλαλας (Μπαντέκος), ο αντισυνταγματάρχης Κώστας Γκριτζώνας, επίτροπος της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ, ο αντισυνταγματάρχης του ΔΣΕ Στάθης Καραγιώργης και ο Ζαχαρίας Μπολασίκης
Εκεί ο Νίκος Μπάλαλας υπερασπίστηκε τον Αγώνα του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ και την πολιτική του ΚΚΕ. Το ίδιο και η Ευτυχία, υπερασπίστηκε τον Αγώνα του ΔΣΕ, όπως και οι άλλοι κατηγορούμενοι που ήταν μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ και ανάμεσά τους κάποιοι και κάποιες ήταν αξιωματικοί του ΔΣΕ.
Λίγο πριν απαγγελθούν οι ποινές και ενώ είχε απαγορευτεί στους συγγενείς των κατηγορουμένων να τους πλησιάσουν, να τους μιλήσουν ίσως για τελευταία φορά, ο πρόεδρος του Στρατοδικείου πρότεινε στην Ευτυχία να αποκηρύξει τον άνδρα της, τον Νίκο, ώστε να «γλιτώσει», δεδομένου ότι ήταν έγκυος τριών μηνών.
Η Ευτυχία αρνήθηκε και δίνει μια αποστομωτική απάντηση: «Με τον άνδρα μου, μαζί στη ζωή, μαζί στον αγώνα για την προκοπή του Λαού, μαζί και στο θάνατο. Με αυτό που με προτείνετε, δεν ενδιαφέρεστε για τη ζωή μου αλλά θέλετε να χτυπήσετε τον Mπαντέκο. Δε θα σας κάνω το χατίρι. Γνωρίζετε ότι τίποτα από όσα με κατηγορείτε δεν έχω κάνει και ότι οι μάρτυρες κατηγορίας λένε ψέματα. Στο χέρι σας είναι, εσείς θα αποφασίσετε και όχι εγώ, γιατί αν ζήσω με τον τρόπο που προτείνετε, τι θα λέγω στο παιδί μου για τον πατέρα του όταν μεγαλώσει;».
Ο «Μπαντέκος» καταδικάστηκε 17 φορές σε θάνατο και εκτελέστηκε μαζί με τη γυναίκα του λίγες μέρες μετά τη σύλληψη και καταδίκη τους, στις 12 Αυγούστου 1949, στο χώρο των στρατώνων ιππικού της 1ης Στρατιάς στη Λάρισα.
Ήταν 33 χρονών. Η γυναίκα του Ευτυχία Σδρόλια, 23 χρονών. Ο ταγματάρχης Γιώργος Παπαδημητρίου- «Βύρων» 27 χρονών, η Καλλιόπη Μπετσέλου 22 χρονών, ο Αντώνης Τζικούλης 18 ετών και άλλοι, συνολικά 15 εκτελέστηκαν, σε δυο ομάδες.
Η παροιμιώδης ψυχραιμία του δεν τον εγκατέλειψε ούτε την τελευταία στιγμή, γιατί όταν δόθηκε το παράγγελμα «πυρ» στο εκτελεστικό απόσπασμα, υπήρξαν κάποια δευτερόλεπτα δισταγμού από την πλευρά των στρατιωτών. Είχαν μπροστά τους ένα «θρύλο» της εποχής. Τότε ο «Μπαντέκος» είπε: «Βαράτε βρε, μη φοβάστε».
Η Ευτυχία και ο Νίκος έπεσαν κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου, ζητωκραυγάζοντας μαζί με τους άλλους, τον ΔΣΕ, το Κόμμα, τον Ελληνικό Λαό.
Πηγή: Ριζοσπάστης – Λαϊκή Συσπείρωση Κοινότητας Τσαριτσάνης
