Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
Η Πολιτεία λωλάθηκε, κι απόπαιδα τα κάνει
το Νου, το Λόγο, την Καρδιά, τον Ψάλτη, τον Προφήτη·
κάθε σπαθί, κάθε φτερό, κάθε χλωρό στεφάνι,
στη λάσπη. Σταύλος ο ναός και μπουντρούμι το σπίτι.
(Κωστής Παλαμάς)
Ο Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε στην Πάτρα στις 13 Γενάρη 1859 και καταγόταν από το Μεσολόγγι, από οικογένεια με μέλη σημαντικούς λόγιους. Πέθανε στις 28 Φλεβάρη του 1943, ημέρες Κατοχής και η κηδεία του μετατράπηκε σε μεγάλη λαϊκή αντικατοχική εκδήλωση,
Από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές. Έβαλε την ακατάλυτη σφραγίδα του ως μεγάλος τεχνίτης και ως προοδευτικός διανοητής. Δούλεψε όσο κανείς άλλος ίσως για τη στήριξη και την καθιέρωση της δημοτικής και σε περιστάσεις γλωσσικών διωγμών έγινε σύμβολο της ιδέας του δημοτικισμού.
Ποιος ήταν ο Παλαμάς; Την απάντηση δίνει ο Κώστας Βάρναλης:
«Κίνησε τον τροχό της ιστορίας προς τα μπρος, την εποχή που όλες οι αντιδραστικές δυνάμεις τραβούσανε την ιστορία προς τα πίσω».
Δέκα χρόνια πριν από την έκρηξη της Οχτωβριανής Επανάστασης ο Κωστής Παλαμάς στο «Δωδεκάλογο του Γύφτου» διακήρυξε τη φθορά των αστικών αξιών και την ανάγκη για νέους πνευματικούς και κοινωνικούς προσανατολισμούς – για την κοινωνία του λαού. Αργότερα όμως, «ο Παλαμάς παρασύρθηκε από τις φανταστικές ουτοπίες, που τόσο θαυμάσια είχε ξετινάξει και ξεσκεπάσει. Ο Ανταίος άφησε ν’ αποσπασθεί από τη μάνα Γη, από το έδαφος της πραγματικότητας και τότε ο Ηρακλής του σοβινισμού μπόρεσε να τονε πνίξει» (Ν. Ζαχαριάδης). Ήταν στιγμές που διέκρινε το δίκιο και τ’ άδικο, αλλά φοβήθηκε να κάνει το μεγάλο άλμα. Έμεινε θεατής σε έναν αγώνα που έμοιαζε στα μάτια του δίκαιος.
Στα 1929, όταν η κοινωνική κρίση βρισκόταν στο κορύφωμά της, ο Παλαμάς φώναζε στον «Κύκλο των Τετραστίχων»:
Εργάτη, είδα το δίκιο σου κ’ έλεα να ξεκινήσω
να σταθώ πλάι σου… Μια φωνή μου έκραζε πάντα: Πίσω!
Να είταν το αίμα μέσα μου που ρέει του νοικοκύρη;
Να είταν η Μούσα ρηγικό που μου ’δωκε ψαλτήρι;
Αυτός ήταν ο Παλαμάς, με τις αντιφάσεις του. Ένας πνευματικός καθρέφτης της εποχής του.
(Το κείμενο γράφτηκε ως απάντηση σε αυτούς που βεβήλωσαν το άγαλμα του Παλαμά τον Μάρτη του 2015. Γι’ αυτό επιλέχθηκε η συγκεκριμένη φωτό στο εξώφυλλο)
