Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
Ελάχιστες είναι γυναίκες για τις οποίες μίλησαν οι μεταγενέστεροι. Πολλοί συχνά μιλούσαν (την ανέφεραν και στα γραπτά τους) οι μεταγενέστεροι, για τη στρίγκλα σύζυγο του Σωκράτη Ξανθίππη. Ως παράδειγμα προς αποφυγήν.
Πρέπει να ήταν αρκετά μικρότερή του και μέχρι 40 έτη. Η παράδοση την εμφανίζει κακή και δύστροπη, αυταρχική, οξύθυμη και ζηλιάρα. Ο Σωκράτης υπέμενε τη συμπεριφορά της με αταραξία και χιούμορ. Οταν μια φορά κάλεσε για φαγητό τον Ευθύδημο, η Ξανθίππη έκανε μεγάλη φασαρία, πέταξε τα φαγητά από το τραπέζι και ο καλεσμένος σηκώθηκε να φύγει περίλυπος. Ο Σωκράτης τότε του είπε:
— Γιατί κάνεις έτσι; Τις προάλλες στο σπίτι σου δεν όρμησε ένα πουλί κι έκανε τα ίδια; Θυμώσαμε τότε μ΄ αυτό;
Οι μαθητές του απορούσαν γιατί ο Σωκράτης δεν επιχειρούσε με τη διδασκαλία του να βελτιώσει τους τρόπους της Ξανθίππης, εκείνος όμως τους βεβαίωνε πως επίτηδες δεν το κάνει, για να εξασκείται στην υπομονή και την εγκαρτέρηση.
Στο «Συμπόσιο» του Ξενοφώντα εμφανίζεται ο ιστορικός Αντισθένης, μαθητής του Σωκράτη, να λέει στο δάσκαλό του πως η σύζυγός του είναι η πιο δύσκολη από όλες τις γυναίκες που υπάρχουν. Αυτός όμως απαντά ότι την επέλεξε για σύζυγό του ακριβώς γι’ αυτό το πνεύμα αντιλογίας της!
Η πιο γνωστή σκηνή είναι αυτή που η Ξανθίππη πετάει πάνω στο Σωκράτη ένα κανάτι με νερό αμέσως μετά από ένα καυγά. Φημολογείται ότι ο Σωκράτης απλά είπε: «Η Ξανθίππη κάνει ό,τι και ο Δίας, πρώτα βροντά και ύστερα βρέχει»!..
Το όνομά της έφτασε να είναι συνώνυμο για ένα άτομο που γκρινιάζει και παραπονείται συνεχώς, ιδίως για μια στρίγκλα σύζυγο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σε αυτό αποτελεί ένα απόσπασμα από «Το Ημέρωμα της Στρίγκλας» του Σαίξπηρ, όπου ο Πετρούκιος συγκρίνει την Καίτη με την Ξανθίππη του Σωκράτη και χειρότερα.
Αλλες πηγές λένε πως είναι υπερβολικές αυτές οι κρίσεις. Πάντως δεν είναι απίθανο να υπήρχαν προστριβές στο ζευγάρι, εφόσον ο Σωκράτης είχε απαρνηθεί τη βιοποριστική πλευρά της ζωής και είχε καταδικάσει την εργασία που αμειβόταν υλικά, δεν μπορούσε να θεωρηθεί ιδανικός τύπος οικογενειάρχη.
Το όνομα μεταδόθηκε ανεξάρτητα από την ομώνυμη μάρτυρα που καταγόταν από την Ισπανία και συνεορτάζεται με την αδελφή της Πολυξένη, στις 23 Σεπτέμβρη. Το όνομα Ξανθίππη (ξανθός + ίππος) εμφανίζεται 13 φορές σε δείγμα 24.415 γυναικών.
