Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

11 Σεπτεμβρίου 1973: Η χούντα του Πινοσέτ ανατρέπει τον Αλιέντε

Τα ξημερώματα της 11ης του Σεπτέμβρη του 1973 εκδηλώνεται στρατιωτικό πραξικόπημα στη Χιλή. Επικεφαλής των πραξικοπηματιών είναι τετραμελής χούντα με αρχηγό τον στρατηγό Αουγκούστο Πινοσέτ. Ο σοσιαλιστής Πρόεδρος, Σαλβαδόρ Αλιέντε, οχυρώνεται μαζί με τους συνεργάτες του στο Προεδρικό Μέγαρο, το οποίο περικυκλώνεται από τις δυνάμεις των στασιαστών. Αρχίζει μάχη, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Αλιέντε πέφτει νεκρός με το όπλο στο χέρι. Μέχρι τη δύση του ηλίου το πραξικόπημα επικρατεί σε όλη τη χώρα, αν και εξακολουθούν να μαίνονται πολύνεκρες μάχες σε πολλά εργοστάσια της πρωτεύουσας Σαντιάγκο και άλλων πόλεων, στο Πολυτεχνείο και σε μια σειρά άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στο πρώτο μήνυμά της η χούντα ισχυρίζεται ότι η επέμβαση του στρατού ήταν αναγκαία, «για να λυτρωθεί η πατρίδα από το μαρξιστικό ζυγό». Την ίδια ώρα, το αμερικανικό πρακτορείο ειδήσεων «Ασοσιέιτεντ Πρες» μεταδίδει ότι «το πραξικόπημα υπήρξε έργο του σκληρού, φιλοαμερικανικού πυρήνα των Ενόπλων Δυνάμεων».

Το πραξικόπημα ήταν το επιστέγασμα μιας επιχείρησης για την ανατροπή του Αλιέντε και της κυβέρνησης της «Λαϊκής Ενότητας», στην οποία συμμετείχαν κομμουνιστές, σοσιαλιστές, ριζοσπάστες, αριστεροί, χριστιανοδημοκράτες. Στην επιχείρηση αυτή πήραν μέρος οι βιομήχανοι, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, οι κερδοσκόποι και, φυσικά, τα πιο αντιδραστικά στοιχεία του στρατού. Την επιχείρηση σχεδίασαν, χρηματοδότησαν και καθοδήγησαν η κυβέρνηση των ΗΠΑ και μυστικές αμερικανικές υπηρεσίες, ενώ το ρόλο του συντονιστή είχε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Χένρι Κίσινγκερ. Ολα τα παραπάνω αποδείχτηκαν εκ των υστέρων από επίσημα έγγραφα, στα οποία, εξάλλου, στηρίχτηκε το Ανώτατο Δικαστήριο της Χιλής για να ζητήσει (πριν δύο μήνες) την προσαγωγή του Κίσινγκερ ως κυρίως υπεύθυνου.

Με την επικράτηση των στρατιωτικών ξεκινά ένα τρομακτικό, ακόμα και για τα δεδομένα της πολύπαθης Λατινικής Αμερικής, πογκρόμ. Χιλιάδες αριστεροί οδηγούνται στο Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγκο, εκατοντάδες δολοφονούνται ύστερα από φρικτά βασανιστήρια. Για περίπου έναν μήνα, οι εργάτες καθαριότητας ανακαλύπτουν στους δρόμους του Σαντιάγκο πτώματα δολοφονημένων με ρυθμό 250-300 τη μέρα. Μέχρι το τέλος της χρονιάς οι πιο μετριοπαθείς δημοσιογραφικοί υπολογισμοί ανεβάζουν τους νεκρούς σε 200.000.

Δε χρειάζεται να πούμε ότι οι ΗΠΑ ήταν το πρώτο κράτος που αναγνώρισε την «κυβέρνηση» των στρατιωτικών ανδρεικέλων.