Γράφει ο Πάνος Αλεπλιώτης //
Καλώς ήρθατε στην τράπεζα γονιδίων στο Σβάλμπαρντ που είναι ο εφεδρικός σκληρός δίσκος της ανθρωπότητας.
Η παγκόσμια τράπεζα σπόρων Σβάλμπαρντ, ή Domedagsvalvet, ο θόλος της Αποκάλυψης όπως ονομάστηκε από τα ΜΜΕ προς δυσφορία των επιστημόνων, βρίσκεται στο Spitsbergen, το μεγαλύτερο από τα νησιά που απαρτίζουν το Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ. Ο βόρειος πόλος απέχει μόνον 130 χιλιόμετρα.Το νορβηγικό Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ είναι ο βορειότερος οικισμός στον κόσμο, έχει για κατοίκους περισσότερες πολικές αρκούδες από ανθρώπους και συνήθως επικρατεί εκεί μια απόλυτη ησυχία στο ανέγγιχτο ορεινό τοπίο. Ο θόλος είναι θαμμένος μέσα στο παγωμένο έδαφος και είναι το σχέδιο της επιστήμης να ανταποκριθεί στην πρόκληση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ο θόλος Domedagsvalvet είναι σχεδιασμένος να αντέχει τα πάντα, από φυσικές καταστροφές μέχρι πυρηνικό πόλεμο.
Το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός υπολογίζεται να ανέλθει σε περίπου 10 δισεκατομμύρια ανθρώπων. Την ίδια στιγμή η κλιματική αλλαγή δημιουργεί επισιτιστική ανασφάλεια. H ”Κιβωτός του Νώε” για τα φυτά στο Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ είναι εξασφαλισμένη. Έτσι πίστευαν ντυμένοι με ταιριαστά κόκκινα ισοθερμικά μπουφάν στις 26 Φεβρουαρίου του 2008 ο τότε πρωθυπουργό της Νορβηγίας Jens Stoltenberg και μετά γραμματέας του ΝΑΤΟ και ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής José Manuel Barroso όταν έβαλαν τους πρώτους από τους περίπου 900.000 σπόρους τροφίμων στην μεγαλύτερη γενετική τράπεζα σπόρων. Τους συνόδευαν εκατοντάδες δημοσιογράφοι και τηλεοπτικά μέσα που χάλασαν την απόλυτη ησυχία των αρκούδων γιά μία μέρα. Έτσι όμως θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν μεταξύ άλλων ρύζι από τις Φιλιππίνες και σπόροι από την Νιγηρία. Χρησιμεύει σαν ένα αντίγραφο ασφαλείας, όπου οι περίπου 1.700 τράπεζες γονιδίων στον κόσμο θα μπορούν να καταθέτουν σπόρους αντίγραφα. Ο στόχος είναι να προστατεύσει τη βιοποικιλότητα της γης και να εξασφαλίσει την μελλοντική παραγωγή. Έχει χωρητικότητα για αποθήκευση 4,5 εκατομμυρίων σπόρων.
Τέσσερις πόρτες χάλυβα προστατεύουν τους σπόρους. Κανένα μεμονωμένο άτομο δεν έχει το κλειδί για όλες τις πόρτες. Φωτογραφία: Matthias Χάιντε
Η πλειοψηφία των χωρών του κόσμου έχει καταθέσει σπόρους, αλλά η συλλογή γενετικού υλικού αναμένεται να διαρκέσει για αρκετές δεκαετίες. Όμως το σύστημα αποδείχθηκε ευάλωτο. Οι τράπεζες στη Ρουάντα και το Μπουρούντι καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια του 1990 στον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο. Την επόμενη δεκαετία ήταν η σειρά για τις τράπεζες γονιδίων στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Σε χώρες όπως η Φιλιππίνες και την Ταϊλάνδη, φυσικές καταστροφές κατέστρεψαν τους σπόρους. Πρόσφατα αναγκάστηκε η διεθνώς αναγνωρισμένη τράπεζα γονιδίων του Χαλεπίου να εγκαταληφθεί από τους επιστήμονες που δουλεύαν εκεί. «Είναι μια θλιβερή ιστορία, αλλά και μια επιβεβαίωση ότι ο θόλος δικαιολογεί την ύπαρξη του. Η Τράπεζα γονιδίων στο Χαλέπι ήταν για καιρό ένας σημαντικός διανομέας των σπόρων που είναι προσαρμοσμένοι στο ξηρό κλίμα της περιοχής, αλλά ο πόλεμος διέκοψε την λειτουργία. Οι ερευνητές του Χαλεπίου έχουν ανοίξει υποκατάστημα λειτουργίας στο Μαρόκο και στο Λίβανο και έτσι τους στείλαμε 40. 000 σπόρους, ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν άμεσα. Αυτό είναι ένα εύγλωττο παράδειγμα γιατί χρειαζόμαστε την Τράπεζα» λέει ο Roland von Bothmer υπευθυνος της Τραπεζας.
Η Τραπεζα διευθύνεται σύμφωνα με μια τριμερή συμφωνία από την Νορβηγική κυβέρνηση την τράπεζα γονιδίων NordGen, MKO, που χρηματοδοτείται από το Σκανδιναβικό Συμβούλιο των Υπουργών και την παγκόσμια τράπεζα Crop Diversity Trust κιαυτή MKO. Διάφορες υπηρεσίες του ΟΗΕ, τα κράτη μέλη, ιδιώτες, φιλανθρωπικά ιδρύματα και εταιρίες συνδράμουν οικονομικά. Σε ποιανού πραγματικά τα χέρια είναι η Τράπεζα δεν μπορεί κανείς να το γνωρίζει στον ανελέητο πόλεμο συμφερόντων στην παραγωγή και το εμπόριο τροφίμων. Οι επιστήμονες επιμένουν πως διασώζουν τις τοπικές παραγωγές μακριά από την μετάλλαξη και τους υπερψεκασμούς.
Αλλά στα τέλη του 2016 ήπιες καιρικές συνθήκες μετέφεραν λειωμένο νερό 15 μέτρα μέσα στο έκτασης 100 μέτρων τούνελ .Δεν έφτασε μέχρι την τράπεζα αλλά ανησύχησε τους διαχειριστές. «Το περιστατικό ήταν ένα σήμα συναγερμού. Ο Θόλος πρέπει να βελτιωθεί. Είναι σημαντικό να κρατηθεί σε κρύες συνθήκες, ακόμη και όταν οι θερμοκρασίες έξω από το θόλο αυξάνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής,» δηλώνει ο Υπουργός Γεωργίας της Νορβηγίας Jon Dale. Η νορβηγική κυβέρνηση υποσχέθηκε 100 εκατομμύρια νορβηγικές κορώνες, 10 εκ. ευρώ για την προστασία της γιγάντιας Τράπεζας σπόρων από τις επιπτώσεις της παγκόσμιας υπερθέρμανσης.
Η είσοδος του τούνελ με τα ίχνη του λειωμένου νερού δεξιά. Φωτογραφία: Matthias Χάιντε
Κάτι όμως δεν πάει καλά αν κρίνουμε απο την παρακάτω απάντηση της υπουργού εξωτερικών της Σουηδίας Margot Walström σε γραπτή ερώτηση που της έγινε στην Βουλή.
«Η κυβέρνηση γνωρίζει πολύ καλά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι διαχειριστές Nordgen με συνέπεια να έχει παραμεληθεί η συντήρηση, να παραμένει ανεκτέλεστο το υπόλοιπο συλλογής των σπόρων και η έλλειψη οικονομικώνπρουποθέσεων».
Τα παραπάνω δεν έχουν να κάνουν με την υπερθέρμανση σαν γεγονός μόνο αλλά με τις συνέπειες αυτών που τις προκαλούν μέσα από το ανελέητο κυνήγι του κέρδους.
________________________________________________________________________________________________
Πάνος Αλεπλιώτης Δημοτικός σύμβουλος Πυλαίας Θεσσαλονίκης 87/90 και 99/2002. Αντιδήμαρχος Πυλαίας από το 1987 έως και το 1990 και από το 1999 έως και το 2000. Εργάστηκε σαν γεωλόγος, περιβαλλοντολόγος και χωροτάκτης. Από το 2011 διαμένει στην Σουηδία στην πόλη Σβεγκ του δήμου Χεργιεντάλεν και εργάζεται ως διευθυντής τεχνικών και κοινωνικής υποδομής.
