Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Ήταν μία από τις εποποιίες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, δείγμα του άφθαστου ηρωισμού, θάρρους, πρωτοβουλίας, προσήλωσης που έδειξαν στρατός και πολίτες της ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Λένινγκραντ. Επρόκειτο για μια μοναδική πολεμική στρατηγικού χαρακτήρα συγκοινωνιακή αρτηρία διαμέσου της λίμνης Λάντογκα που συνέδεσε από το Σεπτέμβρη του 1941 ως το Μάρτη του 1943 το πολιορκημένο από τα γερμανό- φασιστικά στρατεύματα πόλη του Λένινγκραντ με τις περιοχές της χώρας στα μετόπισθεν και δικαιολογημένα ονομάστηκε «Δρόμος της ζωής»
Τι προηγήθηκε
6.000 κανόνια, 19.000 πολυβόλα,1.000 αεροπλάνα, 1.000 τανκς και 40 μεραρχίες πεζικού επιτέθηκαν τον Αύγουστο του 1941 το Λένινγκραντ. Στις 5 Σεπτέμβρη έφθασε στα πρόθυρα της. Ο επικεφαλής της άμυνας της Βοροσίλοφ κάνοντας έκκληση στον πατριωτισμό των κατοίκων τόνιζε: «Είναι ιερό μας καθήκον να θυσιαστούμε για να εμποδίσουμε τον εχθρό να πάρει το Λένινγκραντ. Το Λένινγκραντ είναι η πόλη της μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης και θα αντέξει». Στη συνέχει τον διαδέχτηκε ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Γ.Ζούκοφ.
Η πολιορκία ξεκίνησε στις 8 Σεπτεμβρίου του 1941, όταν η πόλη αποκόπηκε εντελώς από την υπόλοιπη χώρα από Γερμανικά και Φινλανδικά στρατεύματα και κράτησε μέχρι τις 27 Ιανουαρίου του 1944, δηλαδή κράτησε 872 ημέρες. Είναι γνωστή και ως “ο πόλεμος των 900 ημερών” και πρόκειται για την μεγαλύτερη σε θύματα και μία από τις μεγαλύτερες σε διάρκεια και καταστροφή πολιορκίες της σύγχρονης ιστορίας.
16.647 κάτοικοι του Λένινγκραντ σκοτώθηκαν, 38.702 τραυματίστηκαν, 641.803 πέθαναν από την πείνα μέσα στην πολιορκημένη πόλη, που δέχτηκε 107.000 βόμβες και 159.000 βαριά βλήματα. Η πόλη του Λένιν όμως άντεξε. Οι προσπάθειες να σπάσει η Πολιορκία του Λένινγκραντ άρχισαν σχεδόν αμέσως αφού αυτή αποτέλεσε πραγματικότητα. Η πόλη αποκόπηκε από τη χώρα τέλη του Αυγούστου 1941, όταν διακόπηκε η οδική πρόσβαση. Όμως επίσημη ημερομηνία έναρξης της Πολιορκίας θεωρείται η 8η Σεπτεμβρίου, η ημέρα των πρώτων βομβαρδισμών.
Οι προμήθειες επαρκούσαν μόλις για τέσσερις μήνες. Ως επακόλουθο οι υπεύθυνοι για την τροφοδοσία αναγκάστηκαν να μειώσουν δραστικά τις χορηγούμενες μερίδες για κάθε άτομο. Στην παρασκευή ψωμιού άρχισαν να χρησιμοποιούνται και άλλες ουσίες, εκτός από αλεύρι, όπως άχυρο και σπόροι από έλατα. Τα άλογα εσφάγησαν για να προμηθεύσουν τους κατοίκους με κρέας. Βρώμη και βαμβακόσπορος υπέστησαν επεξεργασία για να καταστούν βρώσιμα. Περισυνελέγησαν από τα περίχωρα της πόλης όλες οι διαθέσιμες ποσότητες πατάτας, οσπρίων ,καθώς και μουχλιασμένου σιταριού από τα αγκυροβολημένα εμπορικά πλοία στο λιμάνι της πόλης. Ωστόσο τα μέτρα αυτά δεν ήταν δυνατόν να αποτρέψουν την πείνα, η οποία άρχισε να κάνει την εμφάνισή της από τα μέσα Οκτωβρίου. Πολύ σύντομα το πρώτο χιόνι και το κρύο έκανε την κατάσταση ανυπόφορη. Παράλληλα, η πόλη συγκλονίζονταν από τους συνεχείς βομβαρδισμούς της Luftwaffe και του γερμανικού πυροβολικού….
Πολλοί κάτοικοι παγιδεύονταν στα φλεγόμενα ερείπια και έβρισκαν φρικτό θάνατο, καθώς ο αριθμός των πυροσβεστών δεν επαρκούσε για να τους απεγκλωβίσει. Μόνο τον Οκτώβριο το Λένινγκραντ δέχθηκε 40.000 οβίδες και βόμβες. Τον χειμώνα του 1941 το μαρτύριο της πείνας έγινε ακόμη πιο φοβερό. «Τις ημέρες αυτές ο θάνατος είναι ένα φυσιολογικό γεγονός», έγραφε στο ημερολόγιό της η καθηγήτρια Γιέλενα Σκριάμπινα «Χάνεις κάθε ενδιαφέρον για τη ζωή. Ξαπλώνεις στο κρεβάτι σου και δεν ξανασηκώνεσαι ποτέ».
Παρά τις δραματικές συνθήκες, και τις πολεμικές συγκρούσεις η δημιουργική-πνευματική ζωή της πόλης συνεχιζόταν. Τα κολέγια του Λένινγκραντ έδωσαν διπλώματα σε 2.500 σπουδαστές κατά την περίοδο της πολιορκίας. Ωστόσο, το ηθικό των πολιορκημένων παρέμενε ακμαίο. Στις 25 του μήνα η φιλαρμονική της πόλης διοργάνωσε μια συναυλία. Οι θεατές την παρακολούθησαν υπό τους ήχους των συνεχών εκρήξεων και τυλιγμένοι στα παλτά τους, αφού άλλη πηγή θέρμανσης δεν υπήρχε. Η ηθοποιοί έδωσαν 20.000 παραστάσεις για το μέτωπο. Οι εκδοτικοί οίκοι τύπωσαν μεταξύ άλλων σε 100.000 αντίτυπα το «Πόλεμος και Ειρήνη».Τα βιβλιοπωλεία της πόλης παρέμεναν ανοικτά, ενώ το Μουσείο Ερμιτάζ δεν παρέλειψε να οργανώσει μια σειρά εκδηλώσεων για την 800η επέτειο από τη γέννηση του Νιζάμι, εθνικού ποιητή του Αζερμπαϊτζάν. Η 7η Συμφωνία του Σοστακόβιτς γράφτηκε στο μεγαλύτερό της μέρος μερικούς μήνες πριν και κατά τη διάρκεια της πολιορκίας με τον συνθέτη να παίρνει ενεργά μέρος στην υπεράσπιση της πόλης. Η ημερομηνία της συναυλίας ορίστηκε για τις 9 Αυγούστου 1942. Ήταν η μέρα που με θράσος καυχιόνταν οι ναζί ότι θα είχαν κυριεύσει το Λένινγκραντ. Παρά τις άσχημες συνθήκες που επικρατούσαν, παγωνιά και πείνα, η αίθουσα της Φιλαρμονικής ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Η συναυλία αναμεταδόθηκε σε όλη την πόλη. Ταυτόχρονα, είχαν τοποθετηθεί μεγάφωνα προς τους ναζί με σκοπό τη μετάδοση της συναυλίας προς τις γραμμές του εχθρού, έχοντας μεγάλο αντίκτυπο στην πτώση του ηθικού των πολιορκητών
Το γεγονός
Το Λένινγκραντ σώθηκε εκείνον τον πρώτο χειμώνα χάρη στον αδύναμο κρίκο του κλοιού: τις νοτιοανατολικές ακτές της Λάντογκα. Ο γερμανός διοικητής Φον Λέεμπ προσπάθησε το Νοέμβριο να τις ελέγξει καταλαμβάνοντας το Τιχβίν (κομβική πόλη 200 χμ. ανατολικά του Λένινγκραντ), δεν κατάφερε όμως να το κρατήσει – τον Δεκέμβριο εξαναγκάσθηκε σε υποχώρηση με βαρύτατες απώλειες, αφήνοντας έτσι ένα μικρό κενό. Δόθηκε έτσι στον Κόκκινο Στρατό η ευκαιρία και κατασκεύασε στην κυριολεξία το Δρόμο της Ζωής (Дорога жизни) επάνω στην παγωμένη λίμνη, από τη ΝΑ ακτή προς τη ΝΔ, δημιουργώντας οδό εφοδιασμού σε τρόφιμα και πολεμοφόδια. Στις 22/11 τα πρώτα φορτηγά διέσχισαν αυτό τον δρόμο και έφθασαν στην άλλη πλευρά της λίμνης. Εκεί φόρτωσαν εφόδια και επέστρεψαν στην πόλη μια μέρα αργότερα. Η φάλαγγα των60 φορτηγών κατόρθωσαν να μεταφέρουν στο Λένινγκραντ 33 τόνους αλεύρων, ποσότητα αμελητέα με βάση τις ανάγκες, αλλά ουσιαστικά άνοιγμα της ελπίδας!
Το Λένινγκραντ θα έπεφτε εάν οι Σοβιετικοί δεν καταλάμβαναν την πόλη Τιχβίν και δεν δημιουργούσαν τον “δρόμο της ζωής”. Όσο διήρκεσε η πολιορκία, τόσο ο δρόμος της ζωής ήταν ανοιχτός. Τον πρώτο χειμώνα τα φορτηγά polutorka και τα έλκηθρα, νύχτα μέρα περνούσαν την παγωμένη λίμνη Λατόγκα και μετέφεραν εφόδια. Μετά επέστρεφαν γεμάτα με τραυματίες ή αρρώστους ή μικρά παιδιά και ηλικιωμένους.
Από το «δρόμο της ζωής» όπως χαρακτηρίστηκε πραγματοποιήθηκε η εκκένωση της πόλης από τον πληθυσμό, τις φάμπρικες και μεταφέρονταν στην πόλη τρόφιμα, καύσιμα, ενισχύσεις, οπλισμός και πολεμοφόδια. Κατά περιόδους που ήταν δυνατή η ναυσιπλοΐα οι μεταφορές πραγματοποιούνταν με καράβια του πολεμικού στολίσκου της Λάντογκα και με σκάφη του Βορειου-δυτικού ποτάμιου στόλου από τα λιμάνια Νέα Λάντογκα (μεγάλη οδική αρτηρία 125 χλμ) και Καμπόνα (μικρή οδική αρτηρία 35 χλμ) ως το λιμάνι Οσίνοβετς. Στην περίοδο που η λίμνη ήταν παγωμένη οι μεταφορές πραγματοποιούνταν με αυτοκίνητα από την Καμπόνα ως το Βαγκόνοφ και Κόκορεφ.
Όλα τα φορτία από τη δυτική όχθη της λίμνης Λάντογκα έφθαναν στο Λένινγκραντ με την Ιρίνοφσκι διακλάδωση της σιδηροδρομικής γραμμής Οκτωβρίου.
Η Γερμανική αεροπορία όσο και εάν χτυπούσε της εφοδιοπομπές δεν κατάφερε ποτέ να τις σταματήσει. Μόνο ένα στα τρία φορτηγά κατάφερνε να φτάσει μέσα στην πόλη σε αυτό το δρομολόγιο του θανάτου. Το καλοκαίρι του 1942 όταν οι πάγοι έλιωσαν, τα εφόδια συνέχιζαν να στέλνονται με φορτηγίδες. Οι Γερμανοί βύθισαν εκατοντάδες από αυτές. Οι Σοβιετικοί όμως κράτησαν το δρόμο ανοιχτό
Με απόφαση της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας από τις 25 Απριλίου 1942 στον πυθμένα της λίμνης Λάντογκα σε χρόνο ρεκόρ κατασκευάστηκε σωληνοαγωγός μήκους 35χλμ (από τα οποία26 χλμ κάτω από το νερό) που άρχισε να λειτουργεί από τις 18 Ιούνη 1942 για τη μεταφορά προϊόντων πετρελαίου. Ο «Δρόμος της ζωής» βομβαρδίστηκε από το βαρύ πυροβολικό και την αεροπορία των γερμανών. Ο πολεμικός στολίσκος της Λάντογκα, τα αντιαεροπορικά στρατεύματα ,η αεροπορία του μετώπου του Λένινγκραντ και ο παρασημοφορημένος με την Κόκκινη Σημαία στόλος της Βαλτικής, υπερασπίζονταν με επιτυχία το «Δρόμο της ζωής» και εξασφάλιζαν τη χωρίς διακοπές λειτουργία του, πράγμα που συνέβαλε εξαιρετικά στην άμυνα του Λένινγκραντ .
Η μνήμη για το μαζικό ηρωισμό των σοβιετικών ανθρώπων που έδρασαν σε απόλυτα δύσκολες συνθήκες αποθανατίστηκε σε πολλά μνημεία που τοποθετήθηκαν στην ακτή της λίμνης Λάντογκα και κατά μήκος του δρόμου Λένιγκραντ-Κάρτου.
Ας δούμε τα αποτελέσματα:
Μέσω του υδάτινου δρόμου μεταφέρθηκαν συνολικά 1.040.000 τόνοι φορτίων και 728.000 άνθρωποι.
Από το δρόμο πάνω από τον πάγο μεταφέρθηκαν συνολικά 575.000 τόνοι φορτίων και 638.000 άνθρωποι
