Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Μία σχετική άγνωστη πλευρά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι οι προσπάθειες που έκαναν ηγέτες της Χιτλερικής Γερμανίας για ξεχωριστή συνθηκολόγηση με τους «δυτικούς συμμάχους», ενώ ο κόκκινος στρατός προχωρούσε με μεγάλες απώλειες προς το Βερολίνο.
Πλησιάζοντας στο Βερολίνο
Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος δεν έπαυσε σε όλη του τη διάρκεια του, να πατά σε μια κοινωνική πραγματικότητα, αυτή της ύπαρξης δύο στρατοπέδων, του σοσιαλιστικού και του καπιταλιστικού. Επομένως παρά την «αντιφασιστική συμμαχία» της ΕΣΣΔ με τις ΗΠΑ, Αγγλία κ.α δεν έπαυε να υπάρχει ως μεταπολεμικό ζήτημα, η πάλη για το ποιο κοινωνικό σύστημα θα κυριαρχήσει. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η γενικότερη στάση της «δύσης» για συντριβή της ΕΣΣΔ (π.χ με την αργοπορία ανοίγματος του δεύτερου μετώπου κ.α) κατά τη διάρκεια του, αλλά και η πολύμορφη προσπάθεια από μέρους τους πριν την έναρξη του για μονόπλευρη επίθεση των δυνάμεων του άξονα στην ΕΣΣΔ…
Να σημειώσουμε ακόμη ότι η μάχη του Βερολίνου είχε ιδιαίτερη-ευρύτερη πέρα από στρατιωτική και πολιτική-ιδεολογική σημασία. Τα σχέδια του ίδιου του γερμανικού στρατηγείου ήταν να κρατήσουν την άμυνα Οντερ και Νάισε μέχρι να φτάσουν στο Βερολίνο τα στρατεύματα των ΗΠΑ και της Αγγλίας. Μάλιστα για να διευκολύνει μια τέτοια εξέλιξη είχε αποσύρει δυνάμεις από το κέντρο και το δυτικό μέτωπο και τις έριξε στο ανατολικό. Έτσι για παράδειγμα η 1η στρατιά του στρατηγού Βένκα που δρούσε κατά των αμερικάνων αποσύρθηκε από το δυτικό μέτωπο και στράφηκε στο ανατολικό. Η διαταγή του Γκαίμπελς (που μεταδόθηκε και μέσω Τύπου) έλεγε: «Τα γερμανικά στρατεύματα στον Ελβα γύρισαν την πλάτη στους Αμερικάνους».
Είναι χαρακτηριστικό για τις επιδιώξεις του αστικού στρατοπέδου και το τηλεγράφημα στις 1 Απρίλη 1945 του Τσώρτσιλ προς τον Ρούσβελτ: «Τα ρωσικά στρατεύματα αναμφίβολα θα καταλάβουν όλη την Αυστρία και θα μπουν στη Βιένη. Εάν καταλάβουν και το Βερολίνο τότε θα δημιουργούσαν την ισχυρή εντύπωση ότι αυτά προσέφεραν την μεγαλύτερη συνεισφορά στην κοινή νίκη, και αυτό δεν θα δημιουργήσει το κλίμα που θα προκαλεί σοβαρές και σημαντικές δυσκολίες στο μέλλον; Γι’αυτό εγώ νομίζω ότι, από πολιτική άποψη, εμείς πρέπει να προελάσουμε όσο μπορούμε πιο βαθειά στα ανατολικά της Γερμανίας και στην περίπτωση που το Βερολίνο θα είναι στα όρια της προέλασης μας, αναμφίβολα πρέπει να το καταλάβουμε. Αυτό είναι λογικό και από στρατιωτική άποψη».
Μα και ο ίδιος ο Χίτλερ όπως έχει γραφτεί στα υπόγεια της καγκελαρίας διαβεβαίωνε ότι σε περίπτωση που θα μπουν ταυτόχρονα στο Βερολίνο ο κόκκινος στρατός και οι Αγγλοαμερικάνοι «από μέρα σε μέρα και από στιγμή σε στιγμή θα κηρυχτεί ο πόλεμος ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τους Αγγλοσάξωνες».
Η επίθεση της ΕΣΣΔ με κατεύθυνση το Βερολίνο ήταν σύμφωνη με τις αποφάσεις της Συμφωνίας Κριμαίας (Γιάλτα) και ουσιαστικά ματαίωσε τους σχεδιασμούς των ηγετών της Γερμανίας με τους Αγγλοαμερικάνους που ουσιαστικά είχαν όπως αποδείχθηκε πρόθεση για συμφωνία μαζί της με σαφή αντί-ΕΣΣΔ κατεύθυνση.
Οι επαφές των δύο πλευρών που αναφερόμαστε, είναι χαρακτηριστικές για την ουσία τους και εκδηλώνονται με μεγαλύτερη ένταση όταν ο κόκκινος στρατός πλησιάζει στο Βερολίνο. Αναφερόμαστε στις πιο χαρακτηριστικές:
1.Στις 23 Απριλίου ο Γκαίριγκ που είχε καταφύγει στην Ν. Γερμανία προσπάθησε να συνθηκολογήσει με τους «δυτικούς σύμμαχους» αγνοώντας τον Χίτλερ. Πιο συγκριμένα έστειλε στον Χίτλερ τηλεγράφημα με το οποίο ανακοίνωνε την πρόθεση του να μπει επικεφαλής της Γερμανίας αφού η κυβέρνηση Χίτλερ, κυκλωμένη στο Βερολίνο δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Αποφάσισε μάλιστα όπως και ο Χίμλερ, να αρχίσει τις διαπραγματεύσεις με τον Αϊζενχάουερ για τη διακοπή των πολεμικών επιχειρήσεων στο δυτικό μέτωπο. Έδωσε μάλιστα εντολή στον επιτελάρχη της αεροπορίας να ετοιμάσει διακήρυξη που να απευθύνεται στο στρατό και στο λαό. Ο Γκαίρινγκ έλεγε πως όταν οι Ρώσοι θα διαβάσουν αυτό το ντοκουμέντο θα πιστέψουν πως εμείς θα συνεχίσουμε όπως και πριν τον αγώνα προς την Ανατολή και τη Δύση, οι Άγγλοι όμως και οι Αμερικάνοι θα διαβάζουν ότι εμείς δεν σκοπεύουμε να συνεχίσουμε τον πόλεμο προς τη Δύση αλλά μόνο προς την Ανατολή. Οι στρατιώτες πρέπει να καταλάβουν ότι ο πόλεμος θα συνεχιστεί όμως πλησιάζει το τέλος του που θα είναι ευνοϊκό για μας. Ο Χίτλερ όταν το έμαθε διέταξε να τον διαγράψουν κι’αυτόν από το φασιστικό κόμμα και έδωσε διαταγή να συλληφθεί. Συνελήφθηκε όμως από τους πιστούς οπαδούς του Χίτλερ και παρά το γεγονός ότι τελικά κατόρθωσε να δραπετεύσει αμέσως σχεδόν, είχε πια χάσει κάθε κύρος και αρχηγός της Λουφτβάφε διορίσθηκε ο φον Γκάϊμ.
- Ο κόμης της Σουηδίας και στέλεχος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Μπερναντότε επισκέφτηκε το επιτελείο του Αϊζενχάουερ στις Βερσαλλίες στις 2/11/1944. Εκεί αφού πήρε τις κατάλληλες οδηγίες πήγε στο Βερολίκο και συναντήθηκε στις 16 Φλεβάρη 1945 με τους Ριμπεντροπ (υπ. Εξωτερικών), Καλντεπρυνερ κ.α. Στις 19/2/1945 ο Μπερναντότε άρχισε συνομιλίες-διαπραγματεύσεις με τον Χίτλερ. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων που κράτησαν 2/12 ώρες ο Χίμλερ παίζοντας το αντισοβιετικό χαρτί μιλούσε για την ανάγκη «να σωθεί η Ευρώπη» που αλλιώς θα πέσει στον μπολσεβικισμό αν το ανατολικό μέτωπο θα καταρρεύσει. Σε νέα συνάντηση με τον Χίμλερ στις 2 Απρίλη ο Μπερναρντότε τον έπεισε να τελειώνει γρήγορα με τον Χίτλερ. Η τελευταία συνάντηση του Μπερναρντότε με τον Χίμλερ έγινε τη νύκτα στις 12 Απριλίου στο Λιουμπέκ. Ο Χίμλερ δήλωσε: «Πιθανόν ο Χίτλερ να είναι νεκρός κι αν δεν πέθανε θα πεθάνει σύντομα. Το Βερολίνο κυκλώθηκε και η πτώση του θα γίνει σε λίγα εικοσιτετράωρα. Αναγνωρίζω ότι η Γερμανία νικήθηκε. Η κατάσταση είναι τέτοια που τα χέρια σας είναι ελεύθερα να σώσετε όσα μπορείτε περισσότερα εδάφη της Γερμανίας από τη ρωσική εισβολή, είμαι σύμφωνος να συνθηκολογήσει το δυτικό μέτωπο για να δοθεί η δυνατότητα στις δυτικές δυνάμεις να κινηθούν με περισσότερη ταχύτητα προς ανατολάς, όμως δεν συμφωνώ να γίνει συνθηκολόγηση και στο ανατολικό μέτωπο». Η πρόταση αυτή διαβιβάστηκε μέσω της κυβέρνησης της «ουδέτερης» Σουηδίας προς τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Αγγλίας. Στις 25 Απρίλη οι Τρούμαν, Μάρσαλ, Ληχυ και άλλοι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες των ΗΠΑ συναντήθηκαν στο Υπουργείο Στρατιωτικών για ν΄ αρχίσουν άμεσες διαπραγματεύσεις με τον Τσώρτσιλ για το πώς θα υλοποιηθούν οι προτάσεις του Χίμλερ. Όμως κάτι τέτοιο σίγουρα θα μετρούσε αρνητικά στην παγκόσμια κοινή γνώμη μια και ο Χίμλερ ήταν σοβαρά εκτεθειμένος ως «πρωτοπαλήκαρο» του Χίτλερ. Την ίδια μέρα οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Αγγλίας πληροφόρησαν τα σοβιετική κυβέρνηση για τις προτάσεις του Χίμλερ.Επί πλέον αναγνώριζαν ότι «η άρνηση του Χίμλερ να δώσει τώρα διαταγή για συνθηκολόγηση στο ανατολικό μέτωπο μοιάζει να είναι η τελευταία απόπειρα να μπουν διχόνοιες ανάμεσα στους δυτικούς συμμάχους και τη Ρωσία» . Σ’αυτό ο πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ απάντησε: «Την πρόταση σας να δηλωθεί στον Χίμλερ ότι η άνευ όρων συνθηκολόγηση πρέπει να γίνει για όλα τα μέτωπα και επομένως για το σοβιετικό μέτωπο την θεωρώ σαν την μοναδική σωστή». Στις 28 Απρίλη το πρακτορείο ειδήσεων Ρώητερ μετέδωσε επίσημη ανακοινωση για τις προτάσεις του Χίμλερ. Μαθαίνοντας τις ενέργειες του ο Χίτλερ τον διέγραψε από το φασιστικό κόμμα.
- Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στον ναύαρχο Νταίνιτς, αρχηγό του στόλου μετά τον Ρέντερ. Είναι γεγονός ότι αυτόν επιθυμούσαν με βάση μια σειρά ντοκουμέντα ως διάδοχο του Χιτλερ οι Αγγλομαρικάνοι κατά τις μυστικές τους διαπραγματεύσεις. Αυτόν μάλιστα όρισε ο Χίτλερ και ως διάδοχο του μετά την αυτοκτονία του. Αυτός μάλιστα σχημάτισε φασιστική κυβέρνηση στην μικρή γερμανική πόλη Φλένσμπουρ
γκ στην επαρχία Σλέβιγκ-Χολστάϊν στα σύνορα με τη Δανία. Ανάμεσα στον Ντένιτς και τον Άγγλο διοικητή Μοντγκόμερυ κλείστηκε συμφωνία με βάση την οποία η περιοχή αυτή θα έμενε ελεύθερη και θα μπορούσε να «διαχωριστεί ζώνη ανάμεσα στον Γιοντλ και τον Άγγλο διοικητή αυτής της περιοχής». Στην περιοχή αυτή συγκεντρώθηκαν 500 πρώην ηγέτες της φασιστικής Γρεμανίας και δημιούργησαν κυβέρνηση από τους: Κρόζιγκ υπουργός εξωτερικών, Γιοντλ αρχηγός επιτελείου, Σπεερ υπουργός οικονομικών, Μπακ υπουργός γεωργίας, Ζελντ υπουργός εργασίας, Στούκαρτ υπουργός παιδείας, Κλεμ υπουργός δικαιοσύνης. Όλοι αυτού υπολόγιζαν να επεκτείνουν την επιρροή τους με τη βοήθεια των κυβερνήσεων ΗΠΑ και Αγγλίας. Τις πρώτες μέρες της κυβέρνησης του δήλωνε στους αξιωματικούς του; «Πρέπει να ταχθούμε με τις δυτικές δυνάμεις και να συνεργαστούμε μ’αυτές στις κατεχόμενες δυτικές περιοχές γιατί μόνο μ’αυτή τη συνεργασία θα μπορέσουμε αργότερα να ξαναπάρουμε τα εδάφη μας από τους Ρώσους. Επί πλέον σε ραδιοφωνικό του λόγο (1/5) δήλωσε ότι σκόπευε να συνεχίσει «τον αγώνα κατά των μπολσεβίκων» χωρίς φυσικά να αναφερθεί στον αντίστοιχο κατά των «δυτικών συμμάχων». Ακόμη στην ημερήσια διαταγή της 1ης Μαΐου έλεγε: «Εγώ πήρα την ανώτατη διοίκηση όλων των γερμανικών στρατευμάτων της Βέρμαχτ με την απόφαση να συνεχίσουμε τον αγώνα κατά των μπολσεβίκων…Κατά των Άγγλων και Αμερικάνων θα κάνουμε αγώνα μόνο στην περίπτωση που θα μας εμποδίσουν να συνεχίσουμε τη μάχη κατά των μπολσεβίκων».Η πολιτική του αυτή προφανώς και εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων ΗΠΑ και Αγγλίας.
Να σημειώσουμε ότι την περίοδο αυτή εμφανής είναι η προσπάθεια διάσωσης ετοιμοπόλεμων στρατιωτικών γερμανικών δυνάμενων από την προέλαση του κόκκινου στρατού ώστε να χρησιμοποιηθούν για αργότερα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τα στρατεύματα που βρίσκονταν βορειο-δυτικά του Βερολίνου αναχώρησαν με επικεφαλής των στρατάρχη Μπους για το Φλενσμπουργκ. Στην αντίθετη όμως πλευρά του σοβιετικο-γερμανικού μετώπου (περιοχή Τσεχοσλαβακίας) είχαν συγκεντρωθεί ισχυρές δυνάμεις υπό την ηγεσία του στρατάρχη Σέρνερ. Μάλιστα αυτά προσπαθούσαν αφενός να κρατήσουν το μέτωπο με τον κόκκινο στρατό και αφετέρου να συζητήσουν με το επιτελείο του Αϊζενχάουερ για συνθηκολόγηση.
Στις 2 του Μάη η κυβέρνηση του Νταίνιτς πήρε την απόφαση να επισπεύσει την πραγματοποίηση της συνθηκολόγησης με τους «δυτικούς» και να συνέχισε τον πόλεμο κατά των σοβιετικών. Στις 3/5 στο επιτελείο του στρατάρχη Μοντγκομερυ κοντά στο Λούνεμπουργκ οι αντιπρόσωποι των στρατευμάτων του φον Μπους με επικεφαλής τον ναύαρχο Φριντεμπεργουγκ (νέος διοικητής του γερμανικού ναυτικού) ζήτησαν ξεχωριστή συνθηκολόγηση. Αρχικά αυτός ήταν αρνητικός θεωρώντας ότι αυτά θα έπρεπε να συνθηκολογήσουν με τον κόκκινο στρατό. Στη συνέχεια όμως συμφώνησε να δεχτεί τη συνθηκολόγηση αυτών των στρατευμάτων καθώς και όλων των μονάδων, τμημάτων και μεμονωμένων στρατιωτών που θα προτιμούσαν την αγγλική αιχμαλωσία από την σοβιετική. Στις 4 του Μάη στο Φλενσμπουργκ σε σύσκεψη στην οποία πήραν μέρος οι Νταίνιτς, Κρόζιγκ, Καϊτελ και Γιοντλ ο Φριντεμπουργκ έκανε αναφορά για τα αποτελέσματα των συναντήσεων του. Ο Φριντεμπουργκ εξουσιοδοτήθηκε να υπογράψει το σχετικό έγγραφο και έφυγε για τον Μοντγκομερυ. Στις 5 του Μάη το πρωί μπήκε σε εφαρμογή η συνθηκολόγηση των στρατευμάτων του Μπους. Σε διαταγή του Ντενιτς προς τις ένοπλες δυνάμεις την ίδια μέρα αναφέρονταν τα εξής: «Καταθέτοντας τα όπλα στη Βορειο-δυτική Γερμανία, Δανία και Ολλανδία ξεκινάμε απ’ ότι ο αγώνας με τις δυτικές δυνάμεις έχασε κάθε νόημα. Όμως στην Ανατολή ο αγώνας συνεχίζεται». Στη σύσκεψη στις 4/5 ο Φριντεμπουργκ πήρε την απόφαση μετά τη συνθηκολόγηση με τον Μοντγκομερυ να στείλει αντιπροσωπεία και στο επιτελείο του Αϊζενχάουερ (στο Ρεϊμς) για να ζητήσει συνθηκολόγηση των γερμανικών στρατευμάτων του νότου. Μάλιστα ο Νταίνιτς για να μην υπάρχει κανένα εμπόδιο γι’αυτό διέταξε να σταματήσει ο υποβρύχιος πόλεμος κατά των «δυτικών»! Να σημειώσουμε εδώ ότι ο στρατηγός Πάττον πήρε υπό την προστασία του τη στρατιωτική ακαδημία της Γερμανίας που είχε εγκαταλείψει το Βερολίνο…Η κυβέρνηση των ΗΠΑ παίρνοντας υπόψη τη διεθνή κοινή γνώμη δεν δέχτηκε συνθηκολόγηση τμημάτων αλλά γενική. Η εκτίμηση των κυβερνήσεων Αγγλίας και ΗΠΑ ήταν ότι η γενική συνθηκολόγηση της Γερμανίας απέναντι στα στρατεύματα των ΗΠΑ, Αγγλίας θα ανέβαζε το κύρος τους και θα μείωνε τις επιτυχίες το κόκκινου στρατού. Ο Νταίνιτς δεν ήταν σύμφωνος με μια τέτοια εξέλιξη γι’αυτό απέστειλε στο αρχηγείο στο Ρεϊμς και τον Γιοντλ. Τελικά στις 1.30 στις 7 του Μάη ο Γιοντλ πήρε εντολή από τον Ντενιτς να υπογράψει πρωτόκολλο για γενική συνθηκολόγηση. Το πρωτόκολλο (που έφερε τις υπογραφές των Γιοντλ και Μπέντελ Σμιθ, επιτελάρχη του Αϊζενχάουερ) είχε ως βασικό στόχο να νομιμοποιήσει ουσιαστικά την κυβέρνηση Ντενιτς αλλά και να μειώσει ουσιαστικά τον ρόλο της ΕΣΣΔ στη συντριβή της Γερμανίας, εξυπηρετώντας έτσι τις αντισοβιετικές επιδιώξεις των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων μεταπολεμικά. Χαρακτηριστικά δύο παραδείγματα. 
Ο Μοντγκόμερυ σε διαταγή του έγραφε: «Προσεκτικά συγκεντρώσετε τον γερμανικό οπλισμό και να τον αποθηκεύσετε έτσι που εύκολα να μπορεί να ξαναδοθεί στους Γερμανούς στρατιώτες, με τους οποίους θα μπορούσαμε αν η σοβιετική επίθεση συνεχιστεί». Ενώ ο Τσόρτσιλ στο ημερολόγιο του έγραφε: «Στα μάτια μου η σοβιετική απειλή αντικατέστησε τους ναζιστές εχθρούς». Η σοβιετική κυβέρνηση αρνήθηκε να νομιμοποιήσει τη συμφωνία του Ρέϊμς γιατί ήταν έξω απ’ την αρχή της άνευ όρων παράδοσης που διακηρύχθηκε στην Καζαμπλάνκα. Η ΕΣΣΔ αξίωσε να υπογραφτεί στο Βερολίνο επίσημη συμφωνία για την συνθηκολόγηση άνευ όρων κάτι που τελικά έγινε πράξη στις 9/5/1945.
- Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσπάθεια για ολοκλήρωση (πολιτική αυτή τη φορά) της συντριβής του γερμανικού φασισμού και της «κυβέρνηση Νταίνιτς» και της στάσης που είχαν οι «δυτικοί». Η «κυβέρνηση» αυτή έχοντας την ουσιαστική προστασία των Αγγλοαμερικάνων υπήρχε και μετά της 9/5 στο Φλενσμπουργκ. Στις 13/5 φτάνει εκεί η συμμαχική επιτροπή ελέγχου και πριν φτάσουν οι σοβιετικοί εκπρόσωποι τα μέλη της είχαν κλείσει νέα συμφωνία με τον Νταίνιτς (!) και μάλιστα διορίστηκε ο Γιοντλ ως αρχηγός του γενικούς επιτελείου αντί του Κάϊτελ και μ’αυτή του την ιδιότητα έλυνε με του Αγγλοαμρικάνους μια σειρά οργανωτικά-στρατιωτικά ζητήματα. Μάλιστα σε επίσκεψη της αντιπροσωπεία των συμμάχων στον Νταίνιτς αυτός τους διαβεβαίωσε την πίστη του «στον δυτικό προσανατολισμό» ενώ τους έκανε λόγο «για κοινό αγώνα κατά της ΕΣΣΔ». Στις 16/5 ο Τσόρτιλ δήλωσε επίσημα ότι δεν ισχύουν οι συμφωνίες της Κριμαίας και ότι η Αγγλία και οι ΗΠΑ «δεν σκέπτονται να αναλάβουν το βάρος της διοίκησης της Γερμανίας» και ουσιαστικά έδινε το «πράσινο φως» αυτόν τον ρόλο να παίξει ο Νταίνιτς. Η κατάσταση αυτή άλλαξε δραματικά όταν ήρθαν εκεί στις 17 Μαΐου οι σοβιετικοί αντιπρόσωποι που ζήτησαν κατηγορηματικά να διαλυθεί η «κυβέρνηση Νταίνιτς» γεγονός που τελικά έγινε στις 23/5/1945. Αυτή τελικά διαλύθηκε και τα μέλη της πιάστηκαν ως εγκληματίες πολέμου. Και μία χρήσιμη λεπτομέρεια. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν και ο Χίμλερ. Όταν ήταν κρατούμενος σε συνάντηση του με τον Μοντγκόμερυ του υπενθύμισε ότι ανάμεσα τους υπάρχει συμφωνία για την προετοιμασία ενός νέου πολέμου κατά της ΕΣΣΔ και ότι διαθέτει γι’αυτό κάμποσες μεραρχίες Ες-Ες. Όμως αφού πείστηκε ότι δεν μπορεί να αποφύγει την τιμωρία για τα εγκλήματα του δηλητηριάστηκε στις 24/5.
Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 9 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.
