Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Tο “Τραγούδι του Νταχάου“, το εμβατήριο που έδινε κουράγιο και θάρρος στους κρατούμενους του ναζιστικού στρατοπέδου

Ήταν ένα κον­τσέρ­το για βιο­λί, αλλά δια­φο­ρε­τι­κό από τα άλλα που δίνο­νται σε αίθου­σες συναυ­λιών προς τέρ­ψη του φιλό­μου­σου κοι­νού, αυτό που έγι­νε πριν μερι­κές μέρες στο Ντα­χά­ου, λίγα χιλιό­με­τρα έξω από το Μόναχο.

Βιο­λιά και ρεπερ­τό­ριο εξέ­πεμ­ψαν φρί­κη. Φρί­κη από τα στρα­τό­πε­δα συγκέ­ντρω­σης του Άου­σβιτς — Μπιρ­κε­νά­ου, Μπο­ό­χεν­βαλντ, Μπέρ­γκεν Μπέλ­σεν, Ντα­χά­ου, Μαουτ­χά­ου­ζεν κ.λπ., όπου στη χιτλε­ρι­κή Γερ­μα­νία, βιο­λι­στές, αλλά και ακορ­ντε­ο­νί­στες κρα­τού­με­νοι υπο­χρε­ώ­νο­νταν από τους ναζί να συνο­δεύ­ουν, παί­ζο­ντας εφιαλ­τι­κές νότες, στα κρε­μα­τό­ρια τους μελ­λο­θά­να­τους. Και κάποιες φορές για να δια­σκε­δά­ζουν τους ίδιους.

Μερι­κά βιο­λιά που «επέ­ζη­σαν» του Ολο­καυ­τώ­μα­τος κατέ­λη­ξαν στα χέρια συλ­λέ­κτη στο Τελ Αβίβ, ο οποί­ος δάνει­σε οχτώ εξ αυτών για να χρη­σι­μο­ποι­η­θούν στο κον­τσέρ­το του Ντα­χά­ου, που έγι­νε σε αίθου­σα του ανα­κτό­ρου της ομώ­νυ­μης πόλης, με σκο­πό την αφύ­πνι­ση της κοι­νω­νί­ας ώστε να μην επα­να­λη­φθούν «ποτέ ξανά» τα όσα βίω­σε η ανθρω­πό­τη­τα την περί­ο­δο του Ναζι­σμού. Ακού­στη­καν μου­σι­κά κομ­μά­τια που παί­ζο­νταν στα στρα­τό­πε­δα συγκέ­ντρω­σης, όπως η “Σερε­νά­τα” του Μότσαρτ, “Μια μικρή μου­σι­κή νυκτός”, “Τρα­γού­δι του Ντα­χά­ου” του Χέρ­μπερτ Ζίπερ, “Ποι­η­τές και αγρό­τες” του Σου­πέ και βεβαί­ως συν­θέ­σεις και εκτε­λέ­σεις του Ρίχαρντ Βάγκνερ, αγα­πη­μέ­νου συν­θέ­τη και μου­σουρ­γού του Χιτλερ κ.ά.

Κορυ­φαία στιγ­μή του κον­τσέρ­του, ήταν αυτή της εκτέ­λε­σης του “Τρα­γου­διού του Ντα­χά­ου”. Παί­χτη­κε με το βιο­λί που το έπαι­ζε τότε κρυ­φά στο στρα­τό­πε­δο ο Αυστρια­κός βιο­λι­στής κρα­τού­με­νος Έριχ Βάινινγκερ.

Ο μου­σι­κός Χέρ­μπερτ Ζίπερ, αιχ­μά­λω­τος και αυτός στο Ντα­χά­ου τότε και δια­σω­θείς, είχε περι­γρά­ψει αργό­τε­ρα σε αυστρια­κό μου­σι­κό περιο­δι­κό το πώς γρά­φτη­κε το περί­φη­μο αυτό τραγούδι:

«Αύγου­στος 1938 στο Στρα­τό­πε­δο Συγκέ­ντρω­σης Ντα­χά­ου: Ο Γιού­ρα Ζόι­φερ και εγώ έπρε­πε να φορ­τώ­νου­με ένα κάρο με τσι­μέ­ντα, έξω από το Στρα­τό­πε­δο, να σύρου­με το κάρο μέσα στο στρα­τό­πε­δο και να το ξεφορ­τώ­νου­με. Ανα­γκα­στι­κά περ­νού­σα­με από την κύρια πύλη του στρα­το­πέ­δου στην οποία υπήρ­χε η επι­γρα­φή “Arbeit macht frei” (Η εργα­σία ελευ­θε­ρώ­νει). Η μετα­φο­ρά αυτή διήρ­κε­σε μια περί­που εβδο­μά­δα και η διά­βα­ση της πύλης λάμ­βα­νε χώρα τριά­ντα φορές την ημέρα.

Την τρί­τη ή την τέταρ­τη ημέ­ρα της μετα­φο­ράς είπα στον Ζόι­φερ την ώρα που σέρ­να­με το φορ­τω­μέ­νο κάρο: Αυτή η επι­γρα­φή πάνω από την πύλη ‑η εργα­σία ελευ­θε­ρώ­νει- είναι ένας εμπαιγ­μός. Πρέ­πει οπωσ­δή­πο­τε να αντι­στα­θού­με και να δώσου­με στους συγκρα­τού­με­νούς μας λίγο θάρρος.

Ο Ζόι­φερ απά­ντη­σε αμέ­σως: Ναι έχω ήδη ασχο­λη­θεί με το θέμα. Μερι­κές ημέ­ρες αργό­τε­ρα που υπο­χρε­ω­θή­κα­με να εργα­ζό­μα­στε σε ένα λάκ­κο, όπου ήμα­σταν μέχρι την κοι­λιά μας μέσα στο νερό, μου είπε ο Ζόι­φερ ότι έχει ετοι­μά­σει ένα ποί­η­μα και μου το απήγ­γει­λε προ­φο­ρι­κά. Δεν το είχε γρά­ψει σε χαρ­τί, φοβού­με­νος την ανα­κά­λυ­ψή του κει­μέ­νου από την Γκε­στά­πο και την τιμω­ρία του, που θα ήταν η θανα­τι­κή ποι­νή. Μου επα­νέ­λα­βε το ποί­η­μα αρκε­τές φορές και αμέ­σως άρχι­σα τη μελο­ποί­η­ση του, όχι σε χαρ­τί, για τον γνω­στό λόγο, αλλά μέσα στο μυα­λό μου.

Με το τρό­πο αυτό δημιουρ­γή­θη­κε το “Τρα­γού­δι του Ντα­χά­ου”, ως ένα εμβα­τή­ριο για να δώσει κου­ρά­γιο και θάρ­ρος στους κρατούμενους».

Και οι δύο πρω­τερ­γά­τες και δημιουρ­γοί του τρα­γου­διού μετα­φέρ­θη­καν αργό­τε­ρα στο στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης Μπού­χεν­βαλντ, απ΄ όπου ο Ζίπερ επέ­ζη­σε, ενώ ο Ζόι­φερ πέθα­νε εκεί από χολέρα.

Το τρα­γού­δι του Νταχάου

Συρ­μα­τό­πλεγ­μα, με θάνα­το φορτωμένο,
έχει γύρω από τον κόσμο μας απλω­θεί (τεντω­θεί)
Επά­νω ένας ουρα­νός χωρίς έλεος
στέλ­νει παγω­νιά και ηλιο εγκαύματα.
Μακριά από μας είναι όλοι οι φίλοι
Μακριά η Πατρἰδα, μακριά οι γυναί­κες μας
Όταν βου­βοί αρχί­ζου­με την εργα­σία μας,
χιλιά­δες (κρα­τού­με­νοι) τα ξημερώματα

Ρεφραίν (επα­να­λαμ­βα­νό­με­νο μετά από κάθε στίχο)
Μάθα­με καλά το σύν­θη­μα του Νταχάου
και γίνα­με έτσι σκλη­ροί ως το ατσάλι.
Να είσαι άνδρας, σύντροφε.
Να παρα­μεί­νεις άνθρω­πος, σύντροφε.
Να κάνεις όλη την εργα­σία, να την απο­πε­ρα­τώ­σεις σύντροφε.
Διό­τι η εργα­σία ελευ­θε­ρώ­νει (Arbeit macht frei).

Κάτω από το στό­μιο (μπού­κα) των όπλων
ζού­με μέρα και νύκτα.
Το να ζεις εδώ μας γίνε­ται μάθημα
χει­ρό­τε­ρο από ό,τι είχα­με φανταστεί.
Ουδείς πλέ­ον μετρά ημέ­ρες και εβδομάδες,
μερι­κοί ούτε και τα χρόνια.
Πολ­λοί έχουν καταρρεύσει
και έχα­σαν το Πρό­σω­πό τους.

Κου­βά­λη­σε (ρυμούλ­κη­σε) την πέτρα
και τρά­βη­ξε (σύρε) τα βαγόνια,
κανέ­να φορ­τίο δεν είναι για σένα τόσο δύσκο­λο (βαρύ)
Εσύ, όπως ήσουν στο παρελθόν
είσαι σήμε­ρα, εδώ και και­ρό όχι πλέ­ον ο ίδιος.
Τρύ­πη­σε με το φτυά­ρι το χώμα,
θάψε τον πόνο μέσα (στο χώμα) βαθειά,
και με τον ιδρώ­τα σου θα γίνεις
ο ίδιος ατσά­λι και πέτρα.

Κάπο­τε θα μας ανα­κοι­νώ­σει η σει­ρή­να (του στρατοπέδου):
Σηκω­θεί­τε για την τελευ­ταία καταμέτρηση.
Και έξω που θα βρεθούμε
θα είσαι, σύντρο­φε, παρών.
Λαμπρά θα μας χαμο­γε­λά η ελευθερία,
προ­χω­ρεί­τε μπρο­στά με φρέ­σκο θάρρος.
Και η εργα­σία που κάνουμε
αυτή η εργα­σία θα γίνει καλή.

Με την στρα­τιω­τι­κή συντρι­βή της Γερ­μα­νί­ας και την απε­λευ­θέ­ρω­ση των κρα­του­μέ­νων των στρα­το­πέ­δων συγκέ­ντρω­σης που είχαν απο­μεί­νει εν ζωή, δια­σώ­θη­καν και εβδο­μή­ντα από τα «βιο­λιά της φρί­κης» τα οποίa συγκέ­ντρω­σαν και φυλάσ­σουν στο Τελ Αβιβ το κάθε ένα με τη δική του τρα­γι­κή ιστο­ρία οι συλ­λέ­κτες Αμός και Αβσα­λόμ Βαϊνστάιν.

Όπως εξή­γη­σαν οι δυο συλ­λέ­κτες, αρκε­τοί από τους κατό­χους τους, επι­ζή­σα­ντες οι ίδιοι ή συγ­γε­νείς τους, τους υπο­χρέ­ω­σαν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα να τα πάρουν, υπό την απει­λή ότι εάν δεν τα αγο­ρά­σουν θα τα πετά­ξουν. Δεν ήθε­λαν, μολο­νό­τι στα βιο­λιά όφει­λαν το ότι επέ­ζη­σαν, να τους θυμί­ζουν τον εφιάλ­τη των κρεματορίων…

 

Πηγή: Δημό­σια σελί­δα ΔΠΕ

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο