Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
Από την Ελεύθερη αντίληψη του λαού έχουμε 24 ονόματα από τα 159, ποσοστό 15,09% και 133 εμφανίσεις από τις 3.037 συνολικά των ανδρικών ονομάτων, ποσοστό 4,37%. Πολύ χαμηλότερα ποσοστά από τα γυναικεία. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η παρουσία δύο ονομάτων. Των Μόσχος, Τριαντάφυλλος.
Το όνομα Μόσχος έχει το 1/3 των εμφανίσεων του στον νομό (5 από τις 9). Έχει και μία στη Ροδόπη. Στην Ξάνθη εμφανίζεται το Μοσχοκάρφια. Από την ευωδιά του μόσχου – ουσία με δριμεία οσμή που λαμβάνεται από τον γεννητικό αδένα των αρρένων μοσχοδόρκας (ζώο που μοιάζει με το ελάφι). Η ουσία έχει χρησιμοποιηθεί ως δημοφιλές σταθεροποιητικό άρωμα από αρχαιοτάτων χρόνων και είναι από τα πιο ακριβά προϊόντα ζωικής στον κόσμο. Από αυτή την ουσία προέκυψε το Μόσχος.
Το Τριαντάφυλλος με τις 17 εμφανίσεις στο νομό εκτοξεύει το ποσοστό του από το πανελλαδικό 0,19% στο 1,19. Υποκοριστικό του Τριαντάφυλλος στο νομό είναι το Λάκης (1 εμφάνιση). Τρεις εμφανίσεις έχει το Τριανταφυλλιά και μία το Φιλιώ που προέρχεται από αυτό. Η τριανταφυλλιά μας έδωσε αρκετά ονόματα, όμως κυρίως γυναικεία που εκφράζουν την ομορφιά, το άρωμα και το χρώμα του λουλουδιού. Πόθεν αυτή η δημοφιλία του αρσενικού Τριαντάφυλλος στην περιοχή; Δύσκολη η πιθανολόγηση και απάντηση. Ίσως η αιτία να αναζητηθεί στην τάση των κατοίκων να χρησιμοποιούν ονόματα λουλουδιών. Στα γυναικεία ονόματα βρίσκουμε 14 ονόματα λουλουδιών με 32 εμφανίσεις. Στα ανδρικά οι επιλογές δεν είναι πολλές. Το τριαντάφυλλο με τις πολλές ιδιότητες και χαρίσματα, την πλούσια μυθολογία και ιστορία μπορούσε να εκφράσει αυτή την τάση των κατοίκων στα ανδρικά ονόματα. Είναι από τα λίγα λουλούδια που δίνουν και ανδρικό όνομα. Ισως αυτό να ενισχύθηκε και από το γεγονός ότι η εκκλησία δέχεται πλέον ότι το αγκάθινο στεφάνι του Χριστού στη σταύρωση ήταν από τριανταφυλλιά και το θεωρεί άνθος της αγνότητας, της αγιότητας και συμβόλιζε το αίμα του Χριστού. Από δύο εμφανίσεις έχουν το Βαρσάμης (από το βάλσαμο, την αρωματική ρητίνη που εκκρίνεται από διάφορα φυτά) και Πολύκαρπος (τα δέντρα είναι εύφορα και εύκαρπα εξ ου και το όνομα) που συνδέονται με τα φυτά και μία το Λεμονής.
Από τον κόσμο των ζώων και των πουλιών το Περιστέρης με 2 εμφανίσεις. Από το περιστέρι, που είναι σύμβολο της αγνότητας, της πίστης, της αγάπης, της επικοινωνίας και της ειρήνης. Επίσης, με την μορφή του (εν είδει περιστεράς) εμφανίσθηκε το τρίτο μέλος της αγίας τριάδας.
Από τα πολύτιμα ορυκτά τα Αδαμάντιος (3 εμφανίσεις), Διαμαντής (4 εμφανίσεις), Αργύριος (8 εμφανίσεις) και τα Βαλάσιος, Μάλαμας (από 1 εμφάνιση). Από τα ηθικά προτερήματα τα Ευγένιος (3 εμφανίσεις), Ελπιδοφόρος (1 εμφάνιση). Τέλος, από τα σωματικά προσόντα – χαρίσματα με μία εμφάνιση το Γραμμένος που δηλώνει την ομορφιά (= όμορφος, ζωγραφισμένος).
Μια δεύτερη σημαντική παρατήρηση, είναι οι πολλές εμφανίσεις των ευχετικών ονομάτων. Ευχές, δοξασίες και προλήψεις επηρεάζουν την εκλογή του ονόματος. Ευχετικά ονόματα δινόταν και στην αρχαιότητα, π.χ. Πολύβιος.
Βαφτίζουν το παιδί Ζήση, Πολυχρόνη για να τους ζήσει. Το Πολυχρόνης έχει μία εμφάνιση, το Ζήσης όμως εκτοξεύει το ποσοστό του και το πανελλαδικό 0,10% φτάνει στο νομό το 0,72% με τις 22 εμφανίσεις του. Από την ευχή «Να σας ζήσει» προήλθε και το Πολυζώης, συγκεκομμένος τύπος του μεσαιωνικού πολυζώητος, που ήταν ευχή να ζήσει κάποιος πολλά χρόνια. Το Πολυζώης στην καθημερινότητα μετατράπηκε σε Ζώης που έγινε και αυτό αυτόνομο βαπτιστικό όνομα και έχει μία εμφάνιση στο νομό. Υψηλά είναι και το Σιδέρης (για να γίνει σαν σίδερο) με τις 4 εμφανίσεις. Μία φορά εμφανίζεται και το όνομα Δράκος (να γίνει ο λαμβάνων το όνομα ισχυρός και ανδρείος όπως ο δράκος). Ως όνομα συναντάται το Δράκων από την αρχαιότητα. Γενικά το όνομα Δράκος, με διάφορες μορφές και σημασίες αλλά και ως επώνυμο, εξαπλώνεται σ’ όλη τη Βαλκανική:
Τέλος, έχουμε και αυτά που σχετίζονται με το σταμάτημα της θνησιγονίας και αναλυτικά εξετάσαμε στα θηλυκά: Στέργιος (21 εμφανίσεις), Σέργιος (1), Σταμάτιος (27) και Στάμος (1).
Πολύ λίγα και τα ανδρικά ξένα ονόματα που εμφανίζονται στον νομό, 7 από τα 159 ονόματα (4,40%) με 8 εμφανίσεις σε σύνολο 3.037 (0,26%). Τα ανατολικής προέλευση και άγνωστης σημασίας σε εμάς Γιούρι και Βάντα από μία εμφάνιση και το Βλαδίμηρος με 2 εμφανίσεις, το οποίο έχει μια αξιοπρόσεκτη εμφάνιση σε πανελλαδικό επίπεδο. Το όνομα Βλαδίμηρος (Ονομα ηγεμόνων του Κιέβου) είναι ρώσικο (< Vladimir) με γερμανικές ρίζες που σημαίνει φημισμένος εξουσιαστής. Τα ονόματα αυτά όπως αντίστοιχα συμβαίνει και στα γυναικεία καθιστούν εμφανή την παρουσία των Ελληνοπόντιων προσφύγων από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης.
Τα υπόλοιπα είναι δυτική προέλευσης, όλα από μία εμφάνιση. Αρθούρος (άγγλος ήρωας – < Arthur < Artur πιθανά συνδέεται με το κελτικο art = πέτρα ή αρκούδα), Βίκτωρ (< λατ. victor = νικητής), Εδουάρδος (σαξωνικό ο φρουρός του πλούτου). Και το θεωρούμενο από πολλούς ελληνικό Μαρίνος (λατ. marinus = θαλάσσιος· θαλασσινός) που είναι όνομα ιστορικών προσώπων. Ελλήνων και Ρωμαίων.
Δε θα μπορούσαν να λείψουν από το νομό και τα Βυζαντινά ονόματα που και αυτά μαρτυρούν εκκλησιαστική παρέμβαση. Γεννάδιος (αρχ. Γεννάδας = ευγενής, γενναιόδωρος) από το όνομα του πρώτου πατριάρχη μετά την άλωση Γεννάδιου Σχολάριου (κατά κόσμον Γεώργιος Σχολάριος). Το όνομα Σχολάριος θεωρείται ότι προέρχεται από αξίωμα μέλους της οικογενείας του στο στρατό ή στα ανάκτορα. Το όνομα Γεννάδιος έλαβε όταν έγινε μοναχός το 1450. Κομνηνός από το επώνυμο της αυτοκρατορικής οικογένειας – δυναστείας. Το επώνυμο Κομνηνός ετυμολογείται από τοπωνύμιο, είτε την Κόμνα του Πόντου, είτε την Κόμνη της Θράκης. Και τέλος, το Μαυρουδής κάποιοι το θέλουν από το Βυζαντινό επίθετο Μαύρος και άλλοι από το μαυρούδι, το μαύρο κρασί. Και τα τρία από μία εμφάνιση. Σίγουρα όμως η χρήση του σχετίζεται με την τοπική αγιολογία. Υπάρχουν δύο ομώνυμοι τοπικοί νεομάρτυρες.
Και από τα αξιώματα το Δούκας με 5 εμφανίσεις που στο πανελλαδικό δείγμα το συναντάμε μόνο σε Λακωνία, Καβάλα και Θεσσαλονίκη. Το όνομα επιχωριάζει στο νομό και μάλλον πρέπει να είναι απήχηση του βυζαντινού πολιτισμού. Στην έρευνα επαλήθευσης στο νομό καταγράψαμε και το θηλυκό Δικαινιώ που με αυτόν τον τύπο δεν απαντάται σε κανένα άλλο νομό. Ο δούκας είναι ευγενής στη Μεσαιωνική και νεότερη Ευρώπη και αξιωματούχος στο Βυζάντιο. Κατά κανόνα ανώτατος στρατιωτικός αξιωματούχος. Από το β΄ μισό του 10ου αιώνα ο όρος δηλώνει το στρατιωτικό διοικητή μεγάλης περιφέρειας. Μετά το 12ο αιώνα οι δούκες εμφανίζονται ως διοικητές μικρών θεμάτων. Αρχικά υπήρξε επίθετο στο Βυζάντιο και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε και ως βαπτιστικό.
Τέλος, συναντήσαμε από μία φορά το υποκοριστικό Δάκης και το αγνώστου προέλευσης Δούλης. Το Δάκης στην έρευνά μας ανά την Ελλάδα το βρήκαμε ως υποκοριστικό του Βρασίδας (Βρασιδάκης – Δάκης). Ίσως σχετίζεται με αυτό. Τα Δούλης στον τηλεφωνικό κατάλογο σε πανελλαδική κλίμακα εμφανίζεται 11 φορές ως επίθετο και μία στο νομό που φαίνεται να είναι βαπτιστικό.
Με τη σημερινή ανάρτηση ολοκληρώσαμε την εξέταση των ονομάτων του νομού Έβρου. Σειρά έχει ο νομός Ροδόπης.
