Από τις αρχές της άνοιξης του 1944 οι συγκρούσεις μεταξύ ταγματασφαλιτών και ΕΛΑΣιτών έγιναν ένας κανονικός πόλεμος πόλης. Μετά τη μάχη της Κοκκινιάς (6-Μαρτ-1944) και τη «μάχη για τους πέντε κρεμασμένους» στα Ιλίσια (5-Απρ-1944) ξεκινάει η μεγάλη μάχη της Καισαριανής (το ισχυρότερο προπύργιο του ΕΛΑΣ στην πρωτεύουσα), καθώς ένας λόχος τσολιάδων προσπάθησε να εισβάλει στο «μικρό Στάλινγραντ», που όμως «κόλλησε» στις προφυλακές του ΙΙΙ/2 Τάγματος Καισαριανής του ΕΛΑΣ στο κάτω μέρος της συνοικίας (στην σημερινής λεωφόρο Υμηττού / Ούλωφ Πάλμε / Παπάγου) και δεν κατάφερε να προχωρήσει.
Tη νύχτα της 20ης-Απρ-1944 η διοίκηση του 2ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ πληροφορήθηκε πως την επόμενη ημέρα θα γινόταν εκτεταμένη επιχείρηση ταγματασφαλιτών και Γερμανών στις ανατολικές συνοικίες με επίκεντρο την Καισαριανή. Στις εξοπλισμένες αντάρτικες δυνάμεις συγκαταλέγονταν 60 άνδρες του ΙΙΙ Τάγματος Καισαριανής-Ζωγράφου με καπετάνιο τον Ορέστη Μακρή με τρεις λόχους – με αριθμητική δύναμη κατά πολύ μικρότερη από το κανονικό, επίσης, συμμετείχαν και 50 άνδρες του ΙΙ Τάγματος Βύρωνα-Γούβας με καπετάνιο τον Γιάννη Κυριακίδη, που παρά το αριθμητικό τους μειονέκτημα απόκρουσαν την επίθεση, ενώ προωθημένα φυλάκια επανδρώθηκαν στο Άλσος Κουπονίων και στον Άι Νικόλα. Παράλληλα, εφεδρείες τάχθηκαν σε διάφορα σημεία όπως στο Γυμναστήριο της Νήαρ Ηστ, στις οδούς Φορμίωνος – Κόνωνος κα. για να κρατούν ανοικτή την οδό προς Βύρωνα-Νέα Ελβετία και Άνω Παγκράτι, τα δύο κύρια σημεία συγκέντρωσης σε περίπτωση που η πίεση του εχθρού επέβαλε υποχώρηση. Λίγο μετά το μεσημέρι της επομένης, οι άνδρες του 3ου Λόχου Ζωγράφου, άνοιξαν πυρ εναντίον στρατιωτικού φορτηγού το οποίο βρισκόταν στην Παπαδιαμαντοπούλου προς τη λεωφόρο Ζωγράφου (σημερινή Παπάγου) και το γύρισαν πίσω. Μισή ώρα αργότερα ισχυρές δυνάμεις τσολιάδων (περισσότεροι από 400 άνδρες), υποστηριζόμενες από μονάδα «Μηχανοκίνητου» της «Αστυνομίας Πόλεων» και από γερμανική δύναμη 30 ανδρών, ξεκίνησαν συντονισμένη κυκλωτική επίθεση από τρία σημεία: 1) Παπαδιαμαντοπούλου με κατεύθυνση την Καισαριανή, 2) Υμηττού με κατεύθυνση Βύρωνα-Νέα Ελβετία και λεωφόρο Καισαριανής (σημερινή Εθνικής Αντιστάσεως) και 3) τα υψώματα του Υμηττού με κατεύθυνση τη «Νεράιδα» και το Σκοπευτήριο. Ενεπλάκη το ΙΙ Τάγμα του ΕΛΑΣ, που τους καθήλωσε περιορίζοντας τους στις συνοικίες του Βύρωνα και της Γούβας και δεν τους επέτρεψε να μπουν στο Σκοπευτήριο, με τη συνήθη τακτική που καθοριζόταν από το άναρχο / δαιδαλώδες πολεοδομικό συγκρότημα της προσφυγικής συνοικίας: Μικρές ευέλικτες ομάδες των 5-10 ατόμων εμφανίζονταν ξαφνικά πίσω από σπίτια, μαντρότοιχους αυλές, εξαπολύοντας θεριστικά πυρά ως «τακτική του σαλίγκαρου» (άλλοτε βγαίνει από το κέλυφος του με τις κεραίες του εν δράσει και άλλοτε μαζεύεται πάλι μέσα) με τακτικά στοιχεία ελιγμού, αιφνιδιασμού και ενέδρας, σύμπτυξης και κάλυψης. Οι συνεχείς μετακινήσεις των μικρών αυτών ομάδων και οι ξαφνικές τους εμφανίσεις στα νώτα των ταγματασφαλιτών δημιούργησαν στους τελευταίους την αίσθηση ότι είχαν να αντιμετωπίσουν έναν πολυάριθμο εχθρό. Η αίσθηση αυτή μεγάλωνε από τις παραπλανητικές διαταγές των τηλεβόων του ΕΛΑΣ, ώστε να κινηθούν φανταστικές δυνάμεις κατά των επιτιθέμενων και από τις παραπλανητικές πληροφορίες των κατοίκων, οι οποίες τους έστελναν επάνω σε καλοστημένες ενέδρες ή τους απέτρεπαν από την εξόντωση μιας ανταρτικής ομάδας. Μετά από σφοδρή σύγκρουση με τους άνδρες του 1ου Λόχου Κάτω Καισαριανής στον Αι Νικόλα και σε Φορμίωνος / Κόνωνος οι ταγματασφαλίτες προωθήθηκαν στους παράλληλους δρόμους της σημερινής κεντρικής λεωφόρου Εθν. Αντίστασης, με στόχο την κατάληψη του «Άλσους Κουπονίων» (ΣΣ |> είναι το σημερινό Άλσος Συγγρού, στα Ιλίσια, δίπλα στην Πανεπιστημιούπολη) και τη διάσπαση των γραμμών των μαχητών του ΕΛΑΣ: κατά τη διάρκεια των συμπλοκών οι ταγματασφαλίτες αιχμαλώτισαν τέσσερις ΕΛΑΣίτες, μεταξύ των οποίων το «Βασίλη», γραμματέα της ΚΟΒ Καισαριανής, που εκτελέστηκαν αργότερα στο Γουδί. Μετά από αυτή την «επιτυχία» οι τσολιάδες προσέγγισαν τον Σταθμό Διοίκησης του 3ου Τάγματος στη ρεματιά (Ηριδανού) αλλά δέχθηκαν αιφνιδιαστική επίθεση δύο ομάδων του ΕΛΑΣ από τα νώτα και συμπτύχθηκαν πίσω στην κεντρική λεωφόρο.
Η «χαριστική βολή»
Το απόγευμα ο 2ος Λόχος Άνω Καισαριανής και μια ομάδα της ΟΠΛΑ (ΣΣ |> Οργάνωση Προστασίας Λαϊκού Αγώνα), που αποτελούσαν την εφεδρεία, επιτέθηκαν με συντονισμένα πυρά κατά των τσολιάδων που είχαν προωθηθεί στην πλατεία και μετά από σύντομη αλλά σκληρή συμπλοκή, αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν με τάξη. Κατά τη διάρκεια της σύμπτυξης ο ομαδάρχης Θεόδωρος Κουλίτσος τραυματίστηκε στο χέρι και στη συνέχεια δέχθηκε «χαριστική βολή» από έναν Γερμανό, αλλά ως εκ θαύματος σώθηκε αν και βαριά τραυματισμένος. Γύρω στις 5.30μμ και ενώ ο ΕΛΑΣ είχε φθάσει στα όρια της αντοχής του, οι δυνάμεις των τσολιάδων άρχισαν να αποσύρονται γιατί σε λίγο ο ήλιος και θα τα εύρισκαν σκούρα, μη γνωρίζοντας ότι είχαν φτάσει πολύ κοντά στη νίκη, καθώς τα πυρομαχικά των ΕΛΑΣιτών είχαν σχεδόν εξαντληθεί. Ο Ορέστης Μακρής είπε με ανακούφιση: «Σε δέκα λεπτά δεν θα είχαμε να ρίξουμε ούτε σφαίρα…Το σούρουπο που ερχόταν ήταν ο καλύτερός μας σύμμαχος. Μας έσωσε και εμάς και τον λαό της Καισαριανής από τη σφαγή των γερμανοτσολιάδων». Οι ΕΛΑΣίτες έχασαν επτά μαχητές. Ακόμη έξι τραυματίστηκαν και ο Θεόδωρος Κουλίτσας αιχμαλωτίστηκε, όντας βαριά τραυματισμένος. Η «κόκκινη συνοικία» είχε παραμείνει όρθια….
Η μεγάλη μάχη στην Καισαριανή (15-16 Ιούνη 1944)
10 Ιουνίου, ώρα 9 το πρωί. Μια περίπολος του ΕΛΑΣ στα Κουπόνια με επικεφαλής το διμοιρίτη Νίκο Μαραμπότα πλησιάζει τρεις άγνωστους άνδρες με πολιτικά που περπατούν στο δρόμο, για έλεγχο ταυτοτήτων. Εκείνοι τράπηκαν αμέσως σε φυγή και κατέφυγαν σε ένα παντοπωλείο τραβώντας πιστόλια. Μετά από ρίψη χειροβομβίδας, οι δύο σκοτώθηκαν και ο τρίτος αιχμαλωτίστηκε. Στην ανάκριση αποκάλυψε πως ήταν ταγματασφαλίτης, όπως και οι δύο άλλοι, και έδωσε την πολύτιμη πληροφορία πως στις 15 Ιουνίου επρόκειτο να πραγματοποιηθεί μεγάλη επίθεση στην Καισαριανή. Η πληροφορία ήταν… θετική.
Στις 15 Ιουνίου το απόγευμα –και όχι το πρωί για λόγους αιφνιδιασμού–, η Καισαριανή κυκλώθηκε από τέσσερις κατευθύνσεις (Ιλίσια-Ζωγράφου, υψώματα Υμηττού, Παγκράτι και άλσος Κουπονίων) από ισχυρές δυνάμεις τσολιάδων και το Μηχανοκίνητο. Εκείνες τις μέρες τα τάγματα Καισαριανής και Βύρωνα παρέτασσαν με υπερπροσπάθεια 200 μαχητές, ήταν όμως καλύτερα εξοπλισμένα σε αυτόματα όπλα λόγω ανανέωσης του οπλισμού.
Κατανοώντας την αξία του γοήτρου, η ηγεσία του ΕΛΑΣ έδινε σαφή διαταγή «οι παράγκες της Καισαριανής να γίνουν ένα καινούριο κάστρο του Υμηττού». Η μάχη ξεκίνησε στον Άγιο Νικόλαο, στα πρώτα φυλάκια.
Οι επιτιθέμενοι έφτασαν στα πρώτα σπίτια στη Φορμίωνος-Φιλολάου επιχειρώντας να εισβάλλουν στην Καισαριανή και από το Παγκράτι αλλά καθηλώθηκαν από τους εκεί αντάρτες. Αδυνατώντας να πλησιάσουν τις παράγκες, οι Τσολιάδες επιχείρησαν να κόψουν τη συνοικία στα δύο καταλαμβάνοντας την κεντρική λεωφόρο σε όλο το μήκος της και χρειάστηκαν πολλές ώρες μάχης με τη διλοχία της Καισαριανής για να επιτευχθεί ο σκοπός.
Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ χωρίστηκαν· η διοίκηση με 60 άνδρες αποκλείστηκαν στη συνοικία και έκαναν «λούφα» ενώ όσοι βρέθηκαν υποχωρώντας πάνω από το νεκροταφείο διέρρευσαν προς τον Καρέα και το «φυσικό οχυρό» της Νέας Ελβετίας, ενώ μια ομάδα με επικεφαλής τον νεαρό Γραμματέα της ΚΟΒ Καισαριανής, Άρη Δαυλάκο (Απόλλωνα) στράφηκε ευθεία προς τα υψώματα παρά τη γενική κατεύθυνση να μην χρησιμοποιείται ο Υμηττός που, λόγω της εκτεταμένης υλοτόμησης του 1941/2, δεν παρείχε αρκετή κάλυψη.
Τα πυρά είχαν σταματήσει μετά τα μεσάνυχτα, οι ταγματασφαλίτες όμως βρίσκονταν ακόμα στην Καισαριανή. Τα ξημερώματα ακούστηκαν παρατεταμένες ριπές από τα υψώματα. Ήταν το τέλος της ομάδας του Δαυλάκου.
Λίγη ώρα αργότερα, μια ομάδα ταγματασφαλιτών διέσχιζε τον κεντρικό δρόμο μαζί με έναν τραυματισμένο ΕΛΑΣίτη φωνάζοντας θριαμβευτικά πως είχαν εξοντωθεί όλοι οι αντάρτες. Όταν οι επιδρομείς αποσύρθηκαν, οι κάτοικοι βρήκαν τους έξι μαχητές στο ύψωμα «Αστέρι» μέσα σε λίμνες αίματος: Άρης Δαυλάκος, Σωτήρης Βενιέρης, Πρόδρομος Αδραμίτογλου, Ανδρέας Κρυσταλλάκος, Μενεγάκης και Νικος Νταλιάνης.
Ο τραυματίας Στέφανος (Στεφανής) Τσάφος εκτελέστηκε αργότερα στους στρατώνες του Γουδή, ανεβάζοντας το σύνολο των απωλειών του Τάγματος Καισαριανής σε 10 αξιωματικούς και μαχητές.
Ο ομαδικός θρήνος για τους νεκρούς που μεταφέρθηκαν στα χέρια και τάφηκαν με τιμές στο νεκροταφείο της Καισαριανής, εξελίχθηκε σε δυναμική συγκέντρωση των κατοίκων που έκλεισαν τα μαγαζιά τους σε ένδειξη πένθους και αλληλεγγύης στον ΕΛΑΣ.
Παρά την υπεροπλία και την αριθμητική τους υπεροχή, οι ταγματασφαλίτες δεν τόλμησαν να συλλάβουν ομήρους, αφού, τα αισθήματα του κόσμου δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο εχθρικά.
Βασική |>πηγή<| – ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ / ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (+ πληροφορίες από τη “μηχανή του χρόνου”)
