Οι χωριάτες έχουν μια παροιμιακή φράση:
– Το Θεό δεν τον βλέπεις, σου λεν, αλλά τον Άγιο τον έχεις κοντά σου. Κι εννοούν πως οι διάφοροι Άγιοι παρακολουθούν τις πράξεις από τα ξωκλήσια τους που είναι χτισμένα εδώ κι εκεί στο χωριό. Έτσι κοντά στη λατρευτική τιμή που τους οφείλουν, απ’ την άλλη μεριά φοβούνται κιόλας. Πιστεύουν δηλαδή πως ο Αγιος, άμα δε σεβαστείς την ημέρα του και δουλέψεις λίγο ή πολύ -ανάλογα με τη βαρύτητα της εορτής-, θυμώνει τότε και σε τιμωρεί, σου κάνει ζημιές. Π.χ. στέλνει χαλάζι, κατεβασιές, ξηρασία, αρρώστιες στα ζώα κ.λπ.
Γι’ αυτό έχουν διαιρέσει τις γιορτές σε «βαριές» και σε «αλαφρές». Τις πρώτες απαγορεύεται οποιαδήποτε δουλειά. Τις δεύτερες επιτρέπονται οι κάπως ελαφρότερες, π.χ. το γνέσιμο για τις γυναίκες. Αμα όμως είναι κάπως αξιόλογη γιορτή και δουλέψεις στο χωράφι, ας πούμε, τότε είναι αμαρτία και θα σε τιμωρήσει ο Θεός.
Η πρώτη γιορτή με την οποία ανοίγει το καλαντάρι του καλοκαιριού, είναι του Αη-Γιάννη του Ριγανά, δηλαδή τα γενέθλια του Προδρόμου, στις 24 Ιουνίου. Οι γεωργοί δεν εργάζονται εκείνη την ημέρα και οι γυναίκες βγαίνουν απ’ το πρωί στην εξοχή να μάσουν ρίγανη. Την κρεμούν σ’ ένα μέρος του σπιτιού τους και την έχουν για να τη βάζουν στο φαγητό. Απ’ αυτήν την αιτία ονομάστηκε κι ο εορταζόμενος άγιος Ριγανάς.
Λέγεται όμως ο ίδιος και Μελάς, γιατί υπάρχει συνήθεια στους μελισσοκόμους να πρωτοτρυγούν το μέλι τους εκείνη την ημέρα. Καλοσκαιρίζουν οι ίδιοι, όπως λεν, δίνουν και στους συγγενείς των να δοκιμάσουν το γλυκύτατο προϊόν τους.
Τη 1η Ιουλίου πέφτει η γιορτή των Αγίων Αναργύρων. Είναι αλαφρογιορτή, αλλά τη φυλάν στα χωριά, γιατί συνδέεται με τη θεραπεία των ασθενειών και μάλιστα την ανέξοδη, όπως δηλώνει η επωνυμία των αγίων Κοσμά και Δαμιανού.
Στις 7 Ιουλίου έχουμε τη γιορτή της Αγίας Κυριακής και στις 17 του ίδιου της Αγίας Μαρίνας. Τη δεύτερη αυτή τη γιορτάζουν προπάντων οι γεωργοί των εξοχών και οι βοσκοί. Τότε διαβάζουν και την ευχή του Αη-Τρύφωνα για τα σκαθάρια και τα ζούδια που χαλούν τα σπαρτά. Για να το αποτρέψουν αυτό, ραντίζουν τα χωράφια τους με αγιασμό.
Πασίγνωστη και δημοφιλέστατη είναι η γιορτή του Προφήτη Ηλία, στις 20 Ιουλίου. Σχεδόν κάθε χωριό έχει το ξωκλήσι του, χτισμένο στην ψηλότερη βουνοκορφή, και σε πολλά έχουν καθιερώσει εκείνη την ημέρα για το ετήσιο πανηγύρι τους. Λεν κι ένα δίστιχο για τότε, σχετικό με τον καιρό:
Τ’ Αη-Λιος
γυρίζ’ ο καιρός αλλιώς!
Οι αμπελουργοί επισκέπτονται αυτή την ημέρα τ’ αμπέλια τους, μαζεύουν λίγα σταφύλια μισογινωμένα και τα φέρνουν στο σπίτι, να καλοσκαιρίσουν οι δικοί τους. Τότε εύχονται, έμμετρα πάλι:
Τ’ Αη-Λιος με το μαντήλι,
της Σωτήρας με το κοφίνι!
Δηλαδή προοιωνίζονται άφθονη την παραγωγή των σταφυλιών ως τις 6 Αυγούστου, που είναι του Σωτήρος.
Προς τα τέλη Ιουλίου έρχονται τρεις γιορτές στη σειρά: της Αγίας Αννας, της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Παντελεήμονα, στις 25, 26 και 27 του μηνός. Απ’ αυτές σπουδαιότερη είναι η μεσαία, που γιορτάζεται σε πολλά χωριά της Ρούμελης και της Ηπείρου.
Σε μερικά χωριά της Φθιώτιδος αποφεύγουν να δουλέψουν και μια μικρότερη γιορτή, του Αη-Κηρύκου, που πέφτει στις 15 Ιουλίου. Τον περασμένο αιώνα δεν τη φύλαξαν, λέει, σ’ ένα χωριό κι έπεσε χαλάζι και τους κατάστρεψε τα σπαρτά. Κρατούν λοιπόν αργία, για να μην ξαναπάθουν τα ίδια.
Την πρώτη Αυγούστου γυρίζει ο παπάς τα σπίτια και διαβάζει αγιασμό, ενώ τις δώδεκα πρώτες μέρες του Αυγούστου οι γυναίκες αποφεύγουν το πλύσιμο, για να μην τους κόβονται τα ρούχα όλον το χρόνο, και οι γεωργοί να κόβουν ξύλα, για να μην τους σαρακώνονται.
Τις μέρες αυτές τις λένε μερομήνια. Η ονομασία βγήκε απ’ το ότι οι δώδεκα αυτές μέρες, κατά τη δοξασία των χωρικών, αντιστοιχούν στους δώδεκα μήνες, δηλ. η πρώτη του μηνός στον Αύγουστο, η δεύτερη στο Σεπτέμβριο και ούτω καθ’ εξής. Πιστεύουν ακόμα πως ό,τι καιρό κάμει εκείνη την ημέρα θα κάμει όλο τον αντίστοιχο μήνα. Αλλά απ την αλλαγή του ημερολογίου και δώθε κλονίστηκε αυτή η πίστη των χωρικών.
Στις 6 Αυγούστου, που είναι η εορτή του Σωτήρος, πάνε στ’ αμπέλι και φέρνουν σταφύλια με το κοφίνι, όπως είπαμε παραπάνω.
Στις 15 Αυγούστου, της Παναγίας, γιορτάζει η Μεγαλόχαρη της Τήνου και σε πολλά μέρη της χώρας μας. Και στις 23 του μηνός πέφτει η μεγάλη γιορτή της Ρούμελης, που γιορτάζουν στην Παναγιά την Προυσιώτισσα και ξεκινούσαν με τάματα από είκοσι και τριάντα ώρες μακριά, πεζοπορία βέβαια.
Στις 29 Αυγούστου, που είναι η καρατόμηση του Αη-Γιάννη του Πρόδρομου, σε πολλά χωριά κρατούν νηστεία ή ξηροφαγία. Κι έχουν να πουν πως ο δείνα απ’ το τάδε χωριό, που θέλησε να «χαλάσει» εκείνη την ημέρα, βρήκε το κρέας του σκουληκια-σμένο!
