22 Δεκέμβρη σήμερα, στις 04:19 ώρα Ελλάδας, ξεκίνησε και τυπικά ο φετινός χειμώνας (λέμε τώρα …μια και οι θερμοκρασίες βρίσκονται «σε υψηλά για την εποχή επίπεδα», χωρίς «χιόνια στο καμπαναριό» κλπ. Αντίθετα στο νότιο ημισφαίριο αρχίζει το καλοκαίρι, με τη διάρκεια της μέρας στο αποκορύφωμά της.
ℹ️ Για την ιστορία το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν «πέφτει» πάντα την ίδια ημερομηνία, αλλά κυμαίνεται μεταξύ 20ής & 23ης Δεκεμβρίου, με πιο πιθανές τις 21-22.
Πριν 106 χρόνια (το 1903) ήταν στις 23 Δεκεμβρίου και αυτό θα ξανασυμβεί μετά 284 (το 2303 -ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι, αν μέχρι τότε δεν αλλάξει το Γρηγοριανό Ημερολόγιο που χάνει μία ημέρα και κάτι ψιλά στα 4.000 χρόνια).
Παρεμβάλλονται οι δυο ισημερίες με περίπου ίση μέρα και νύχτα (ανοιξιάτικη το Μάρτη και φθινοπωρινή το Σεπτέμβρη) Όταν ο Ήλιος περάσει το χειμερινό ηλιοστάσιο, αρχίζει και πάλι να ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά στον ουρανό, με αποτέλεσμα η ημέρα να κερδίζει ξανά το χαμένο «έδαφος», μέχρι την εαρινή ισημερία κοκ.
Διάγραμμα των γήινων εποχών του έτους όπως φαίνονται από τον νότο. Πρώτο από αριστερά: Βόρειο ηλιοστάσιο
Η λέξη προέρχεται από «ήλιος» + «στέκομαι»/«στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια (κίνηση στην απόκλιση), μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται.
✔️ Εξίσου ορθό ετυμολογικά είναι και το συνώνυμο «ηλιοτρόπιο». Με την ευρύτερη σημασία, ο όρος «ηλιοστάσιο» σημαίνει και την ημέρα που παρατηρείται αυτό το φαινόμενο, δύο φορές τον χρόνο, τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο.
Τα ηλιοστάσια, όπως και οι ισημερίες, συνδέονται αναπόσπαστα με τις εποχές του έτους. Σε κάποιες χώρες ή γλώσσες θεωρείται ότι αρχίζουν ή διαχωρίζουν τις εποχές, ενώ σε άλλες θεωρούνται τα κέντρα τους.
ℹ️ Τα ηλιοστάσια συμβαίνουν και για τους άλλους πλανήτες. Ορίζονται αντίστοιχα ως οι χρονικές στιγμές κατά τις οποίες ο άξονας περιστροφής του πλανήτη εμφανίζεται στραμμένος όσο περισσότερο προς ή μακριά από τον Ήλιο συμβαίνει κατά την ετήσια τροχιά του πλανήτη γύρω από αυτόν.
Οι όροι βόρειο και νότιο ηλιοστάσιο υποδεικνύουν τη θέση του Ηλίου πάνω στην ουράνια σφαίρα όπως αυτός φαίνεται από τη Γη.
Το βόρειο ηλιοστάσιο συμβαίνει τον Ιούνιο σε όλη τη Γη, οπότε ο Ήλιος βρίσκεται πάνω από τον Τροπικό του Καρκίνου, ενώ το νότιο ηλιοστάσιο συμβαίνει τον Δεκέμβριο, όταν ο Ήλιος βρίσκεται πάνω από τον Τροπικό του Αιγόκερω.
Οι όροι αυτοί θεωρούνται οι πλέον ουδέτεροι και σαφείς.
✔️ Οι όροι ηλιοστάσιο του Ιουνίου και ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου είναι εναλλακτικοί των όρων «θερινό»/«χειμερινό», αλλά χωρίς την αμφιβολία για το ποιο ημισφαίριο υπονοούν. Δεν χρησιμοποιούνται πολύ πάντως, καθώς δεν χρησιμοποιούν όλοι οι κάτοικοι της Γης ηλιακό ημερολόγιο, όπου τα ηλιοστάσια συμβαίνουν κάθε χρόνο τον ίδιο μήνα.
