Οι σημερινοί τριαντάρηδες, οι άνθρωποι που η Συνθήκη του Μάαστριχτ καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή τους, ήταν αγέννητοι όταν στις 7 Φλεβάρη 1992, στην ολλανδική κωμόπολη Μάαστριχτ, υπογραφόταν η ομώνυμη Συνθήκη.
Το αντιλαϊκό της περιεχόμενο, που δεν άργησε να αποκαλυφθεί, παρά τους τόνους μελάνι που χύθηκαν για την υπεράσπιση και τον εξωραϊσμό της, κατέστησε τη Συνθήκη συνώνυμο της σφοδρής αντιλαϊκής κλιμάκωσης από το κεφάλαιο και τις κυβερνήσεις του ενάντια στα δικαιώματα και τις ανάγκες των λαών της Ευρώπης.
Ενα σύντομο ιστορικό της υπογραφής της Συνθήκης: Τον Δεκέμβρη του 1991 συναντήθηκαν στο Μάαστριχτ οι υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), στην οποία τότε ανήκαν Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Βρετανία, Ιρλανδία, Δανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα.
Εκεί υπέγραψαν τη Συνθήκη μετεξέλιξης της ΕΟΚ σε Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ). Η ΕΟΚ των «12» έγινε ΕΕ των «15», μετά την προσχώρηση της Αυστρίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας.
Λίγους μήνες μετά, τον Ιούλη του 1992, η τότε κυβέρνηση της ΝΔ με πρωθυπουργό τον Κων. Μητσοτάκη φέρνει εσπευσμένα για κύρωση στην ελληνική Βουλή τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Στις 29 Ιούλη, με τις ψήφους της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και του Συνασπισμού, η Συνθήκη επικυρώνεται.
Η Συνθήκη του Μάαστριχτ επιτάχυνε και επέκτεινε αντεργατικές ρυθμίσεις για τις ελαστικές εργασιακές σχέσεις, αντιασφαλιστικούς νόμους, κατευθύνσεις για την εμπορευματοποίηση – ιδιωτικοποίηση της Παιδείας, της Υγείας, της Πρόνοιας, όπως και περαιτέρω ιδιωτικοποίηση στρατηγικών τομέων της οικονομίας (Ενέργεια, Μεταφορές, Τηλεπικοινωνίες κ.ά.), προκειμένου να διανοιχτούν νέα πεδία κερδοφόρας δράσης για το κεφάλαιο.
Παράγωγά της ήταν επίσης η θέσπιση κανόνων για τη δημοσιονομική σταθερότητα (κρατικά ελλείμματα και χρέη), η Κοινή Αγροτική Πολιτική, που επιτάχυνε την καπιταλιστικοποίηση της αγροτικής παραγωγής και κλιμάκωσε την επίθεση στους βιοπαλαιστές αγρότες, κ.ά.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας, που ακολούθησε, ενίσχυσε τους μηχανισμούς επιβολής σκληρών αντεργατικών μέτρων στα κράτη – μέλη της ΕΕ, με στόχο τη μείωση του «κόστους εργασίας» και την ενίσχυση της «ανταγωνιστικότητας» των μονοπωλίων. Εμβληματικοί για το κεφάλαιο νόμοι, που ψηφίστηκαν έκτοτε από όλες τις κυβερνήσεις, φέρουν το αποτύπωμα της Συνθήκης του Μάαστριχτ και του Συμφώνου Σταθερότητας.
Τέτοιοι είναι οι νόμοι για την «ευελιξία» στην αγορά εργασίας, για τη «διευθέτηση» του χρόνου εργασίας, τις ανατροπές στο σύστημα της Κοινωνικής Ασφάλισης, την ένταση της φορολογικής αφαίμαξης σε βάρος των εργαζομένων, τη μείωση των κρατικών δαπανών για την Υγεία, την Πρόνοια και την Παιδεία.
Το εξώφυλλο της ένθετης έκδοσης που κυκλοφόρησε με τον «Ριζοσπάστη» τον Ιούνη του 1992, προκειμένου να ενημερωθεί πλατιά ο λαός για την αντιλαϊκή Συνθήκη του Μάαστριχτ
Μια τέτοιας έκτασης αντιλαϊκή κλιμάκωση δεν θα μπορούσε να μη συνοδεύεται και από ενίσχυση των μηχανισμών αυταρχισμού και καταστολής. Το 1997, στη Συνθήκη του Αμστερνταμ, με την οποία τροποποιήθηκε επί το αντιδραστικότερο το Μάαστριχτ, ενσωματώθηκε η Συμφωνία Σένγκεν, μια συμφωνία – ράπισμα σε θεμελιώδη δημοκρατικά δικαιώματα και λαϊκές ελευθερίες.
Με το Μάαστριχτ αποκαλύφθηκε ακόμα περισσότερο το αποκρουστικό πρόσωπο της ΕΕ ως μιας διακρατικής ένωσης καπιταλιστικών κρατών, που μέσα από ανταγωνισμούς και αντιθέσεις τους πορεύονται με πυξίδα τα γενικά συμφέροντα του κεφαλαίου και με σύμπνοια στο ανελέητο τσάκισμα των εργασιακών και λαϊκών δικαιωμάτων.
Στο όνομα – αρχικά – του να «πιάσουμε τα κριτήρια του Μάαστριχτ» και στη συνέχεια τους στόχους του Συμφώνου Σταθερότητας, το κεφάλαιο και οι κυβερνήσεις του κλιμακώνουν την επίθεση διαρκείας στον λαό, σε οικονομική ανάπτυξη και κρίση, με περιοριστικές ή επεκτατικές δημοσιονομικές και οικονομικές πολιτικές.
Με τη Συνθήκη αυτή, η ευρωπαϊκή καπιταλιστική ενοποίηση πέρασε σε μια ποιοτικά ανώτερη βαθμίδα, τέτοια που να εξασφαλίζει στο κεφάλαιο των 12 τότε κρατών – μελών καλύτερους όρους για την αναπαραγωγή και συσσώρευσή του, με ένταση της εκμετάλλευσης, που θα του επέτρεπαν να ανταποκριθεί από καλύτερη θέση στον παγκόσμιο ανταγωνισμό για το μοίρασμα αγορών και σφαιρών επιρροής, καθιστώντας την Ευρωπαϊκή Ενωση ένα ισχυρότερο ιμπεριαλιστικό κέντρο.
Εκτοτε η Συνθήκη του Μάαστριχτ, τροποποιημένη και συμπληρωμένη από ενδιάμεσες Συνθήκες και αποφάσεις συνόδων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, είναι πανταχού παρούσα σε κάθε πτυχή της ζωής του εργαζόμενου, με τις αρνητικές της συνέπειες να συνοψίζονται στην ένταση της εκμετάλλευσης, στη μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου και στο βάθεμα των ταξικών αντιθέσεων, με παραπέρα υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων και διεύρυνση της φτώχειας.
ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ
Διαγκωνίζονταν για το ποιος στηρίζει περισσότερο τη Συνθήκη!
Ρεσιτάλ χειραγώγησης του λαού αποκαλύπτουν οι τοποθετήσεις των εκπροσώπων τους στη Βουλή
Η σύμπλευση των αστικών και οπορτουνιστικών κομμάτων του Κοινοβουλίου – όπως ήταν τότε ο Συνασπισμός – στην υποστήριξη της Συνθήκης του Μάαστριχτ ήταν εντυπωσιακή.
Απέναντι στο αντιλαϊκό της περιεχόμενο, που έβγαζε μάτι, αντέταξαν όλες τους τις δυνάμεις για να πείσουν τον ελληνικό λαό ότι θα έτρωγε «με χρυσά κουτάλια» μέσα από τη «σύγκλιση» των οικονομιών, ότι δεν είχε άλλη επιλογή, ότι η πορεία βαθύτερης ενσωμάτωσης στην ΕΕ ήταν μονόδρομος, έξω από τον οποίο καραδοκούσε το χάος…
Η Συνθήκη επικυρώθηκε στη Βουλή με 292 ψήφους της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ, της Πολιτικής Ανοιξης και του Συνασπισμού. Καταψήφισε μόνο το ΚΚΕ. Μάλιστα, οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και του Συνασπισμού πλειοδοτούσαν σε σχέση με τους εκπροσώπους της κυβέρνησης της ΝΔ, σε ένα ρεσιτάλ χειραγώγησης του λαού, με καραμπινάτα ψεύδη.
Πέρα λοιπόν από τις λαύρες κυβερνητικές εισηγήσεις και προτροπές για συναινετική υπερψήφιση της Συνθήκης, χαρακτηριστικές ήταν οι τοποθετήσεις και των άλλων κομμάτων, ένα απάνθισμα των οποίων παρουσιάζουμε εδώ από τα πρακτικά της Βουλής:
Κ. Σημίτης (ΠΑΣΟΚ):«Ενα τρίπτυχο λοιπόν: Σύγκλιση, ανάπτυξη, εκσυγχρονισμός. Και αυτό το πρόγραμμα (σ.σ. σύγκλισης) δεν μπορεί να είναι ένα πρόγραμμα το οποίο θα έχει ορίζοντα ενός έτους, δύο ετών. Χρειάζεται έναν ορίζοντα πολύ μακρύτερο. Χρειάζεται έναν δύο ή τριών τετραετιών. Και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχει μια γενικότερη συναίνεση γύρω από τις κεντρικές κατευθύνσεις. Σημαίνει ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουν όλες οι πολιτικές παρατάξεις ποια πρέπει να είναι τα επιτεύγματα τα οποία οφείλουμε να πετύχουμε και πώς σε γενικές γραμμές θα κατευθυνθούμε προς τα επιτεύγματα αυτά».
Θ. Πάγκαλος (ΠΑΣΟΚ):«Στην πραγματικότητα τη Συνθήκη του Μάαστριχτ τη συζητά, τη στηρίζει και διεκπεραιώνει η αντιπολίτευση, ως εάν ήδη το ΠΑΣΟΚ κυβερνούσε αυτόν τον τόπο!».
Απ. Κακλαμάνης (ΠΑΣΟΚ):«Κύριοι συνάδελφοι, τυπικά η συζήτηση αυτή θα κλείσει απόψε με ένα “ναι” ή “όχι” στη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Ξέρουμε όμως όλοι, ακόμα και το ΚΚΕ που θα ψηφίσει “όχι”, ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή από το “ναι”».
Λ. Κύρκος (Συνασπισμός):«Επειδή όμως ακούστηκε και από την παλαιοημερολογίτικη πλευρά του αριστερού κινήματος, που είναι αμετακίνητα προσδεδεμένη στο χτες, μία πρόκληση προς τις ζωντανές δυνάμεις του Κοινοβουλίου και τις ζωντανές δυνάμεις της Αριστεράς να τροποποιήσουν τη στάση τους και να συνταχθούν “κατά”, θα ήθελα να πω ότι εγώ σαν αριστερός πολίτης θα ψηφίσω το Μάαστριχτ».
Και, τέλος, εκ μέρους της κυβέρνησης της ΝΔ, ο τότε υπουργός Στ. Μάνος:«Η κυβέρνηση αισθάνεται ιδιαίτερα ικανοποιημένη από το γεγονός ότι στη συζήτηση για την Ευρωπαϊκή Ενωση προσέρχονται – το ΚΚΕ βέβαια εξαιρείται – έτοιμοι να ψηφίσουν “ναι” στην κύρωση της σχετικής Συνθήκης. Με τη στάση τους αυτή τα πολιτικά κόμματα δεν εξυπηρετούν μόνο τα στενά ελληνικά συμφέροντα, εξυπηρετούν και την Ευρωπαϊκή Ενωση».
Το ΚΚΕ πρωτοστάτησε στη μάχη της ενημέρωσης, της αποκάλυψης και της οργάνωσης του πάλης του λαού
Απορρίπτοντας συνολικά την ΕΟΚ – ΕΕ ως διακρατική ένωση του κεφαλαίου, το ΚΚΕ αντιτάχθηκε στο Μάαστριχτ και μπήκε μπροστά για να εκφραστεί μαζικά η λαϊκή αντίδραση
Πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 19/5/1992
Το ΚΚΕ αντιτάχθηκε από την πρώτη στιγμή στη Συμφωνία του Μάαστριχτ, όπως διαχρονικά εναντιώθηκε στην ΕΟΚ και στην ένταξη της χώρας σ’ αυτήν. Το 1992 δεν αρκέστηκε στο να καταψηφίσει τη Συνθήκη στη Βουλή, αλλά μπήκε μπροστά για την αποκάλυψη του αντιλαϊκού της χαρακτήρα, οργανώνοντας μια τεράστια καμπάνια ενημέρωσης και οργάνωσης της αντίδρασης του λαού.
Συνοψίζοντας τις θέσεις του Κόμματος για τη Συνθήκη, η Απόφαση της ευρείας Συνόδου της ΚΕ του ΚΚΕ (16 – 17 Μάη 1992) αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το Κόμμα μας δεν μπορεί να συμφωνήσει με την αντίληψη του “μονόδρομου” και όταν μάλιστα είναι δεδομένη η 11χρονη αρνητική εμπειρία της χώρας από την ένταξη στην ΕΟΚ. Πρόκειται για αντίληψη που ταυτίζει τα συμφέροντα των εργαζομένων και της χώρας με τα συμφέροντα και τις επιλογές του μεγάλου ντόπιου και ξένου κεφαλαίου (…) Το όραμα της “Ενωμένης Ευρώπης”, της Ευρώπης των μονοπωλίων, που συνενώνει και εμπνέει βιομηχάνους, εφοπλιστές, μεγαλέμπορους, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, “ΣΥΝ” και ο συγκεκριμένος στόχος “να μπούμε στο σκληρό πυρήνα της ΕΟΚ” δεν έχει καμιά σχέση με τα οράματα και τις ανάγκες της εργατικής τάξης, των εργαζομένων».
Σχετικά με την ΟΝΕ, στην ίδια Απόφαση αναφέρεται: «Η ΟΝΕ όχι μόνο δεν πρόκειται να απαλλάξει τους εργαζόμενους από τα δεινά του καπιταλισμού (εκμετάλλευση, κρίσεις, φτώχεια, καταπίεση εθνών και λαών, πόλεμοι κ.λπ.), αλλά, αντίθετα, ενισχύει τον κύριο της καπιταλιστικής παραγωγής, το μονοπωλιακό υπερκέρδος, με τις πολλαπλές πηγές άντλησής του, στη σφαίρα παραγωγής και κυκλοφορίας, στην εσωτερική και την εξωτερική αγορά, αναπτύσσοντας τον μονοπωλιακό ανταγωνισμό ως τα έσχατα όρια».
Αλλά και για το παραμύθι της «σύγκλισης» το ΚΚΕ προειδοποιούσε: «Οι διαφορές που υπάρχουν είναι τέτοιες που είναι αδύνατο να υπάρξει σύγκλιση, υπό την κυριαρχία των μονοπωλίων, υπολογίζοντας και τη δράση του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού».
Το ΚΚΕ πριν και μετά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ με σταθερότητα πολέμησε την ΕΕ ως διακρατική Ενωση καπιταλιστικών κρατών ταγμένη στην υπηρεσία των μονοπωλίων, από την οποία ο λαός δεν έχει να περιμένει τίποτα καλό.
Οπως αποδείχτηκε, η Συνθήκη του Μάαστριχτ και οι μετέπειτα Συνθήκες θωράκισαν παραπέρα την εξουσία των μονοπωλίων. Αντί για «σύγκλιση», όξυναν την ανισομετρία στο εσωτερικό της ΕΕ και τις αντιθέσεις, συνέβαλαν καθοριστικά στη διάλυση των όποιων κατακτήσεων είχαν οι εργαζόμενοι τα προηγούμενα χρόνια, κάτω από την επίδραση και του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και σε άλλες χώρες.
Το ΚΚΕ πήγε κόντρα στο ρεύμα της κυρίαρχης αστικής προπαγάνδας, που παρουσίαζε την ΕΕ σαν το «κοινό μας σπίτι», σε εποχές που κάθε αντι-ΕΕ φωνή ταυτιζόταν με τον «δογματισμό», τον «απομονωτισμό» και τον «αναχρονισμό». Αποκάλυψε τον ρόλο και τον χαρακτήρα της ΕΕ, υπέδειξε στον λαό τον δρόμο της οργανωμένης πάλης ενάντια στη στρατηγική της, για την αποδέσμευση απ’ αυτήν.
Μύθοι που κατέρρευσαν
Κάνοντας έναν σύντομο απολογισμό των πρώτων χρόνων εφαρμογής της Συνθήκης, η Αλέκα Παπαρήγα, τότε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, ανέφερε στη Βουλή για τους μύθους που κατέρρευσαν, με αφορμή τη συζήτηση για την «πορεία της Ελλάδας στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης», τον Οκτώβρη του 2003. Ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
■ Για τα περί ενιαίας πολιτικής της ΕΕ, που ήταν η διακήρυξη – βάση και του Μάαστριχτ: «Ενιαία πολιτική στην ΕΕ δεν πρόκειται να υπάρξει, διότι η ΕΕ είναι σύμφυτη με τον ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό. Ενιαία ΕΕ θα είναι όσον αφορά στην επίθεση σε βάρος των λαών. Ενιαία μπορεί να γίνει η Ευρώπη – δεν έχει γίνει – όσον αφορά στη συντονισμένη δράση των λαϊκών κινημάτων. Αλλά ενιαία Ευρώπη που συμφέρει όλους και βοηθάει όλους δεν μπορεί να γίνει. Και όταν λέω “Ευρώπη” εννοώ την ΕΕ (…) η όποια μετεξέλιξη της Ευρώπης προσθέτει νέες απειλές στην υπόθεση της ειρήνης και στο δικαίωμα του κάθε λαού, ανεξαρτήτως της διεθνοποίησης, να επιλέγει τον δικό του δρόμο οικονομικής και κοινωνικής εξέλιξης».
■ Για το ποιος ωφελήθηκε από την ενσωμάτωση στην ΕΕ:«Θέσατε το ζήτημα της ενσωμάτωσης όσον αφορά στην Ελλάδα. Καταρχήν η Ελλάδα βρίσκεται σε πορεία ενσωμάτωσης με την ΕΕ προ πολλού. Εμείς δεχόμαστε ότι η Ελλάδα αναπτύχθηκε. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για αυτό (…) Αναπτύχθηκε η Ελλάδα. Είχε τίμημα αντιλαϊκό αυτή η ανάπτυξη; Είχε! Αν πάρουμε τη μείωση του αγροτικού πληθυσμού – μιλάμε για μείωση με όρους αρνητικούς για την αγροτιά – αυτή άρχισε να συμβαίνει όχι την τελευταία δεκαετία, αλλά πιο πριν. Η δημιουργία “πόλεων τεράτων” δεν είναι άσχετη με την κυρίαρχη πολιτική στην Ελλάδα και τα ταξικά συμφέροντα στην Ελλάδα, αλλά είναι πολύ σχετική με τα κοινά ταξικά συμφέροντα της Ελλάδας και της ΕΕ. Η ανεργία δεν υπήρχε πριν; Τώρα υπάρχει και εμφανίζεται ως διαρθρωτικό πρόβλημα;
Για να δούμε και τα άλλα τιμήματα που δεν φαίνονται. Η ανάπτυξη, για παράδειγμα, των βιομηχανικών κλάδων είναι ισόμετρη στην Ελλάδα, ανάλογα με τις δυνατότητες που έχει η εγχώρια παραγωγική βάση; Εάν υπήρχαν τέτοια προβλήματα παλιότερα, τώρα έχουν οξυνθεί. Πού αναπτύσσεται η Ελλάδα; Μεταφορές, Ενέργεια, Τηλεπικοινωνίες, Δίκτυα.
Δηλαδή, για να δούμε: Εχουμε καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων της Ελλάδας σε περίοδο που το ΑΕΠ έχει μεγάλους ρυθμούς σε σχέση με το μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο; Εχουμε. Η ανεργία δεν σημαίνει καταστροφή παραγωγικών δυνατοτήτων της Ελλάδας; Δεν είναι καταστροφή παραγωγικής δύναμης; Είναι ανάπτυξη; Η μερική απασχόληση δεν είναι απαξίωση; Η ετεροαπασχόληση και ο ευτελισμός των πτυχίων και της μόρφωσης σε σχέση με αυτό που απασχολείσαι – χωρίς να σημαίνει ότι υπάρχουν δουλειές ντροπής, αλλά μιλώ για την αξιοποίηση των επιστημονικών γνώσεων – δεν είναι πρόβλημα; Η έρευνα πού γίνεται σήμερα στην Ελλάδα; Γίνεται η γενική βασική έρευνα σε τομείς που ωφελούν τον άνθρωπο ή γίνεται σε τομείς που ωφελούν την κερδοφορία;
Επομένως, η ανάπτυξη έχει ταξικό χαρακτήρα και συνεπάγεται κατά τη γνώμη μας – πέρα από τους όποιους εκσυγχρονισμούς που θα μπορούσαμε να τους κάνουμε και χωρίς αυτές τις επιλογές – και καταστροφή παραγωγικών δυνατοτήτων και παραγωγικών δυνάμεων της χώρας».
■ Για τη μετέπειτα πορεία: «Η γνώμη μας είναι ότι τα πράγματα για τους λαούς θα χειροτερεύουν. Το θέμα για μας είναι το βιοτικό επίπεδο του λαού, το δικαίωμά του στη δουλειά, σε δωρεάν κοινωνικές υπηρεσίες Υγείας, Παιδείας κ.λπ., το δικαίωμά του στον ελεύθερο χρόνο, στην ανάπτυξη, σε μια υγιή κοινωνική πολιτική και πολιτιστική ατμόσφαιρα, το δικαίωμά του στη δημοκρατία, το δικαίωμα στην απεργία. Εμείς αυτά μετράμε. Παρακολουθούμε βεβαίως όλη τη λειτουργία του συστήματος και την κατάσταση, διότι ξέρουμε ότι όταν το κεφάλαιο στριμώχνεται θα τα φορτώσει στους εργαζόμενους και αυτό μας απασχολεί πολύ.
Η θέση μας παραμένει πάγια (…) Ο λαός παράγει τον πλούτο, στον λαό ανήκει. Κατά τη γνώμη μας, αν δεν έχεις προοπτική, δεν μπορείς να καθορίσεις και την πάλη σήμερα. Επομένως, οι λαοί πρέπει να ορθώσουν μέτωπα πάλης, όχι κατά της διαχείρισης που ασκείται στην ΕΕ, αλλά κατά της στρατηγικής της ΕΕ. Και αυτά τα μέτωπα πάλης πρέπει να έχουν αποτελέσματα σε αλλαγή συσχετισμού σε εθνικό επίπεδο. Διαφορετικά, η ΕΕ καλά θα κρατεί – παρά τις αντιθέσεις της – και ούτε πρέπει να περιμένουμε να πέσει από το εσωτερικό της σάπισμα. Αυτό δεν θα γίνει ποτέ αν δεν παρέμβουν οι λαοί».
«Ριζοσπάστης», 5-6 Φλεβάρη 2022.
