Γράφει ο Σφυροδρέπανος //
Οι Δραμινοί σήμερα τιμούν τη μνήμη των θυμάτων της φασιστικής κατοχής κατά τη διάρκεια των αντίποινων και της καταστολής της λαϊκής εξέγερσης, που ξέσπασε στο νομό Δράμας το βράδυ της 28ης προς 29 Σεπτέμβρη του 1941. Μια ηρωική πράξη που θεωρείται από τις πρώτες αντιστασιακές ενέργειες σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη.
Τη νύχτα της 28ης προς την 29η του Σεπτέμβρη 1941, οι κάτοικοι πολλών χωριών του νομού Δράμας ξεσηκώθηκαν εναντίον των Βουλγάρων κατακτητών. Πάνω από 2.000 πατριώτες, με επικεφαλής τους κομμουνιστές, χτύπησαν και κατέλυσαν τις αρχές κατοχής στο Δοξάτο και τα γύρω χωριά. Οι Βούλγαροι φασίστες όμως κινητοποίησαν ισχυρές δυνάμεις. Οι πατριώτες, παρά τη σθεναρή αντίστασή τους, υποχώρησαν. Οι φασίστες εφάρμοσαν σκληρά αντίποινα κατά του πληθυσμού… Η λαϊκή εξέγερση κατά των Βουλγάρων κατακτητών ήταν πρόωρη ενέργεια. (…) Όμως, παρά την έκβασή του, το κίνημα αυτό αποτελεί μια ηρωική σελίδα στην ιστορία της πόλης του ελληνικού λαού για τη λευτεριά.
(Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1949 Α’ Τόμος, σ. 382-3)
Η ηρωική αυτή σελίδα στους αγώνες του λαϊκού κινήματος έγινε μία μόλις μέρα μετά τη συγκρότηση του ΕΑΜ, με πρωτοπορία τους κομμουνιστές και τις κομματικές οργανώσεις, που δεν είχαν διαλυθεί από τη δικτατορία του Μεταξά. Η απόφαση πάρθηκε χωρίς να υπάρχει επαφή-συνεννόηση με τα κεντρικά όργανα ή με το Μακεδονικό Γραφείο, που είχε συγκροτηθεί. Η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα κι αυτό αξιοποιήθηκε από δωσίλογους συνεργάτες των κατακτητών, και τους ιστορικούς του (μετ)εμφυλιακού κράτους, που θέλησαν να παρουσιάσουν το κίνημα ως ενορχηστρωμένη προβοκάτσια, σε συνεργασία με τους Βούλγαρους, που στόχευε στον αφελληνισμό της περιοχής και τη μετέπειτα προσάρτησή της στο βουλγάρικο κράτος.
Στην πραγματικότητα, η επιχείρηση αυτή, παρά την ήττα της, κατάφερε το εντελώς αντίθετο. Κατάφερε δηλαδή να βάλει φρένο στους σχεδιασμούς των φασιστών, που είχαν ξεκινήσει πολύ πριν το ξέσπασμα της εξέγερσης τους διωγμούς, και να διατρανώσει τη θέληση του πληθυσμού της περιοχής. Όσο για την εκδοχή της προβοκάτσιας και της συνεργασίας με τους κατακτητές, καταρρίπτεται από την ηρωική αυτοθυσία των ηγετών της, που έπεσαν ένας προς έναν στο πεδίο της μάχης ή στην παρανομία, λίγους μήνες αργότερα.
Παρά τις αδυναμίες της και την έκβασή της, η Εξέγερση της Δράμας, το πρώτο στην Ελλάδα και το δεύτερο στην Ευρώπη οργανωμένο αντιστασιακό κίνημα κατά του Άξονα, κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στον αντιφασιστικό αγώνα, καθώς εκδηλώθηκε την περίοδο που ο φασισμός είχε υπερισχύσει σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη. Ήταν μια λαϊκή, πατριωτική, ηρωική, πρωτοπόρα αλλά και πρόωρη πράξη αντίστασης των Δραμινών με οργανωτές, καθοδηγητές και μπροστάρηδες τα τοπικά κομματικά στελέχη του ΚΚΕ. Τους Δραμινούς κομμουνιστές που αγωνίστηκαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν, αλλά δε συμβιβάστηκαν, δε λύγισαν, δε βουλγαρογράφτηκαν. Που πολέμησαν στο βουνό και στην πόλη, στο χωριό και στην κωμόπολη, άοπλοι και ένοπλοι, επιλέγοντας τον αγώνα κατά του κατακτητή και όχι τη συνεργασία μαζί του, προτιμώντας τη λευτεριά και όχι τη σκλαβιά.
(Η ηρωική εξέγερση του 1941 στη Δράμα, σ. 63, εισήγηση Ν. Γεωργιάδη)
Μήπως όμως αυτοί οι αγώνες πηγαίνουν χαμένοι, χωρίς αντίκρισμα;
Ένα από τα βασικότερα συμπεράσματα είναι πως οι τεράστιες θυσίες του λαού μας, των εργαζόμενων, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, δεν ήταν και δε θα είναι ποτέ μάταιες. Πόσες φορές η ιστορία, η ζωή, η ταξική πάλη δεν έχει επιδείξει πρωτοπόρες ενέργειες και γεγονότα που πρωταγωνιστές ήταν αυτοί που δέχονταν την εκμετάλλευση και τη βαρβαρότητα; Οι περισσότερες από αυτές κατέληξαν κάτω από τον αρνητικό συσχετισμό σε ήττα ή άλλες ακόμη να μην είχαν ωριμάσει οι προϋποθέσεις για να νικήσουν. Και όμως, αυτές οι εξεγέρσεις, οι επαναστάσεις, δεν ήταν ένα μαζικό ρομαντικό αλλά μάταιο όραμα των πρωτοπόρων αγωνιστών. Ήταν τα σκιρτήματα του νέου που γεννιόταν μέσα στο παλιό που σιγά-σιγά έσβηνε και σάπιζε, ήταν η ανάγκη της ζωής και της ιστορίας που γεννούσε την ιδέα, το όραμα, τον σκοπό. Αυτά τα γεγονότα όπως και η εξέγερση της Δράμας, άνοιξαν το δρόμο στις μεγάλες λαϊκές εργατικές εφόδους, ήταν οι πρόδρομοι των μεγάλων στιγμών της ιστορίας του λαού μας, όπως και έγινε με τον ηρωικό αγώνα του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.
(στο ίδιο, σ. 7-, από το άνοιγμα της εκδήλωσης, του Δ. Παπατολίδη)
Το Δεκέμβρη του 15′, οι τοπικές οργανώσεις του ΚΚΕ τίμησαν τη μνήμη της εξέγερσης και τη θυσία των αγωνιστών με μια εκδήλωση-ημερίδα. Η Επιτροπή Περιοχής Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης του ΚΚΕ συγκέντρωσε τα υλικά της ημερίδας και τα εξέδωσε σε μια καλαίσθητη, μικρή μπροσούρα, που συνοδεύεται από DVD με ένα βίντεο από την ίδια εκδήλωση, και διακινούταν στο χώρο του 42ου Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή, αλλά δεν κυκλοφορεί στο εμπόριο.
Όσοι δεν μπορέσουν να την προμηθευτούν, αλλά ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερες λεπτομέρειες για τα γεγονότα της Δράμας, μπορούν να ανατρέξουν στην προτεινόμενη βιβλιογραφία-αρθρογραφία:
Σπ. Κουζινόπουλος, Δράμα 1941. Μια παρεξηγημένη εξέγερση
Ν. Γεωργιάδης, Οι αγώνες της Αριστεράς στην περιοχή της Δράμας (1941-1949)
Δ. Πασχαλίδης – Τ. Χατζηαναστασίου, Τα γεγονότα της Δράμας (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1941, Εξέγερση ή προβοκάτσια;
Ριζοσπάστης, Η ηρωική εξέγερση του 1941 στη Δράμα
Δ. Παυλίδη, 70 χρόνια από την εξέγερση της Δράμας -Μνημείο του ανυπότακτου πνεύματος του λαού μας
