Γράφει ο Νίκος Μόττας //
Ήταν 14 ετών, μαθητής γυμνασίου, όταν ο Ναζίμ ζήτησε από το δάσκαλο του, τον Κεμάλ, να ακούσει ένα ποίημα που είχε γράψει. Ο δάσκαλος δέχθηκε και ο νεαρός Ναζίμ του διάβασε το ποίημα που είχε γράψει για κάποιον γάτο, αναφερόμενος στο σιωπηλό «σαν το χνούδι της λεύκας» πάτημα του που ‘ταν «γρήγορο σαν πιστολιά». Εντυπωσιασμένος απ’ την περιγραφή του μικρού Χικμέτ για το ζώο, ο δάσκαλος του είπε: –«Δείξε μου αυτόν τον γάτο».
Την επόμενη μέρα, ο Χικμέτ του έφερε το γάτο της αδελφής του, για τον οποίο είχε γράψει το ποίημα. Ήταν ένα μαδημένο φτωχό πλασματάκι, με στραβά πόδια, σκισμένο αυτί και ψωριασμένο τρίχωμα. -«Αν ξέρεις να λες τέτοια ψέματα», του είπε ο Κεμάλ «τότε θα γίνεις σπουδαίος ποιητής».
Και ο Ναζίμ έγινε πράγματι σπουδαίος ποιητής. Της αλήθειας και της αξιοπρέπειας. Του λυγμού, της οργής, αλλά και της ελπίδας. «Οπου να `ναι κι η γη θα ξαναμπεί μέσα στου τοκετού τον ύπνο/ Κι εμείς θα περάσουμε ακόμη ένα χειμώνα/ Ζεσταίνοντας τα χέρια μας στη φωτιά της μεγάλης οργής μας/ Και της αγίας ελπίδας μας».
Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ου αιώνα, ο Ναζίμ Χικμέτ υπήρξε το ζωντανό παράδειγμα αυτού που περιέγραφε ο Φρ. Ένγκελς για τους εργάτες του λόγου: Αν οι ποιητές είναι ικανοί να προαισθάνονται το μέλλον, τότε πιστεύω ότι μπορούν ακόμα καλύτερα να οσφραίνονται τα προβλήματα του παρόντος.
Ο Χικμέτ υπήρξε μοναδικός εργάτης της ποίησης, έχοντας την ικανότητα να εντοπίζει στην καθημερινότητα της ταξικής πάλης τα στοιχεία εκείνα που ήταν αναγκαία «για να ξελασπώσουμε το μέλλον», για να τραβήξει η ζωή μπροστά. Αυτός ήταν άλλωστε και ο σκοπός στον οποίο αφιέρωσε τη ζωή του – να σπάσουν οι αλυσίδες της εκμετάλλευσης που εμποδίζουν την ανθρωπότητα να βαδίσει. Ο Χικμέτ το ήξερε: «Για μένα, το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό, πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο, είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει, είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε».
“Γνωρίζετε ότι εγώ είμαι μέλος του ΚΚ από το 1923 και αυτό είναι η μόνη μου περηφάνια. Νομίζω ότι στις σχέσεις μεταξύ των κρατών, η πολιτική της ουδετερότητας μπορεί να είναι χρήσιμη και αποτελεσματική, όχι όμως για τους συγγραφείς. Δεν θα μπορούσατε, αλήθεια, να μου πείτε το όνομα ενός μεγάλου συγγραφέα, σε όλη την Ιστορία του κόσμου, που να έμεινε ουδέτερος απέναντι στα μεγάλα προβλήματα της εποχής του. Μπορεί να το πιστεύει ότι είναι ουδέτερος, και να το διακηρύσσει μάλιστα, αλλά στην ουσία δεν είναι ποτέ! Οσο για μένα προτιμώ να είμαι δεσμευμένος και μάλιστα με όλη μου τη συνείδηση…”.
- Συνέντευξη στο περιοδικό “Lettres francaises” του Γαλλικού ΚΚ, 1958.
Ο Ναζίμ Χικμέτ υπήρξε ποιητής συνειδητά στρατευμένος στο πλευρό της εργατικής τάξης. «Μια θρησκεία, ένας νόμος, ένα δίκαιο: Η δουλιά του εργάτη» έγραφε σε ηλικία μόλις 17 χρονών, συνοψίζοντας σε μια αράδα τη μαρξιστική κοσμοθεωρία. Δικαίως ο Χικμέτ θεωρείται ο ποιητής όχι μόνο του τουρκικού προλεταριάτου, αλλά της εργατικής τάξης όλου του κόσμου.
Μέλος του ΚΚ Τουρκίας από το 1923, μέσω της ποίησης του βρίσκονταν πάντοτε σε κάθε σημείο όπου ηχούσαν οι καμπάνες των λαϊκών, ταξικών αγώνων, σε κάθε μέρος όπου κυριαρχούσε η αδικία, εκεί όπου τουφεκίζονταν η ελευθερία και το δίκιο.
«Αν η μισή καρδιά μου βρίσκεται, γιατρέ, εδώ πέρα
η άλλη μισή στην Κίνα βρίσκεται
με τη στρατιά που κατεβαίνει προς το Κίτρινο ποτάμι
Κι ύστερα, γιατρέ, την πάσα αυγή
την πάσα αυγή γιατρέ, με τα χαράματα
πάντα η καρδιά μου στην Ελλάδα τουφεκίζεται».
Φίλοι κι αδέλφια της ψυχής μου.
Εσείς που πέσατε στις φυλακές και στα νησιά της κόλασης, που σας κρατάν αλυσωμένους μες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης γιατί πολεμάτε για την ανεξαρτησία, το ψωμί και τη λευτεριά του ελληνικού λαού, δεχτείτε την αγάπη και τον θαυμασμό μου.
Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας έχουνε τους ίδιους θανάσιμα μισητούς εχθρούς: τον αγγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό και τους ντόπιους λακέδες του.
Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας, φιλιωμένοι ο ένας με τον άλλο, με τη βοήθεια των φιλειρηνικών λαών όλου του κόσμου, θα τσακίσουνε στο τέλος αυτούς τους εχθρούς τους.Αυτό το πιστεύω.
Ο δικός σας ένδοξος αγώνας είναι μια από τις πιο λαμπρές αποδείξεις ότι θα νικήσει η υπόθεση της ειρήνης, του ψωμιού και της λευτεριάς.
Σας σφίγγω όλους μ’ αγάπη στην αγκαλιά μου.
ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ
10/8/1951
Βερολίνο.
Ο Χικμέτ δεν θα μπορούσε να μείνει αδιάφορος μπροστά στα μεγάλα ζητήματα της εποχής του. Κι’ αυτό διότι στο επίκεντρο της σκέψης και δράσης του βρισκόταν πάντα η αγάπη και το ειλικρινές ενδιαφέρον για τον άνθρωπο. «Είμαι κομμουνιστής. Είμαι αγάπη απ’ την κορυφή ως τα νύχια» έγραφε στον επίλογο του μυθιστορήματος του «Οι ρομαντικοί».
Στην συνέπεια του στην μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία και τον προλεταριακό διεθνισμό, ο Χικμέτ την πλήρωσε με διώξεις και φυλακίσεις. Τι κι’ αν συνελήφθη και με κατασκευασμένες κατηγορίες φυλακίστηκε; Ο τούρκος κομμουνιστής παρέμεινε αλύγιστος, πιστός στις πεποιθήσεις του. «Το ζήτημα δεν είναι να είσαι φυλακισμένος. Να μην παραδίνεσαι, αυτό είναι το ζήτημα», έγραφε.
Το πνεύμα της ανυποχώρητης ταξικής πάλης αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο της ποίησης του. Μέσα από την τέχνη του ποιητικού λόγου, ο Χικμέτ δίνει κουράγιο και δύναμη («Δε χύνουν δάκρυ μάτια που συνηθίσαν να βλέπουνε φωτιὲς/ δε σκύβουν το κεφάλι οι μαχητὲς/ κραταν ψηλά τ᾿ αστέρι με περηφάνεια»), δίνει ελπίδα («Υπομονή, συντρόφοι, υπομονὴ και θα ῾ρθει μέρα η τρανὴ/ ναι θα ῾ρθει!), δείχνει το δρόμο («Αν δεν καώ εγώ. Αν δεν καείς εσύ. Αν δεν καούμε εμείς/ Πώς θα γενούν τα σκοτάδια λάμψη…»).
Ναζίμ Χικμέτ και Πάμπλο Νερούδα.
Πέρασαν 55 χρόνια από τότε που η καρδιά του Χικμέτ- το μεγάλο «κόκκινο μήλο» που αγκάλιασε την ανθρωπότητα- έπαψε να χτυπά, στις 3 Ιούνη 1963 στη Μόσχα. Όσες δεκαετίες όμως κι’ αν περάσουν, ο Ναζίμ Χικμέτ δεν θα ξεχαστεί. Και αυτό διότι το έργο του, η ίδια η ζωή του, είναι άρρηκτα δεμένη με την ταξική πάλη, με τα ευγενέστερα ιδανικά της ανθρωπότητας, τον αγώνα για την ειρήνη και τη συναδέλφωση των λαών, τη κοσμοθεωρία του μαρξισμού-λενινισμού και του προλεταριακού διεθνισμού.
Αναλλοίωτος και αθάνατος στο χρόνο, ο λόγος του Χικμέτ συνεχίζει να εμπνέει τους λαϊκούς αγώνες, την πάλη για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρωπόυ από άνθρωπο, για τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό. Είναι ο λόγος εκείνος που μας συντροφεύει- και θα μας συντροφεύει για πάντα- «στην πιό όμορφη θάλασσα», αυτήν του αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο.
«Θε να πεθάνεις, γιὰ να ζήσουνε οι άνθρωποι, οι άνθρωποι που ποτὲ δε θα χεις δει το πρόσωπό τους και θα πεθάνεις ξέροντας καλὰ, πως τίποτα πιὸ ωραίο, πως τίποτα πιο αληθινό απ᾿ τη ζωὴ δεν είναι».
Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες από το Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.
