Κοινότητες σε πολλές χώρες στη νοτιοανατολική Ασία τιμούν σήμερα τη μνήμη των, τουλάχιστον, 230.000 θυμάτων του τσουνάμι που χτύπησε κράτη που βρέχονται από τον Ινδικό Ωκεανό, στην επέτειο μιας εκ των φονικότερων καταστροφών σε όλο τον κόσμο.
Το πρωί της 26ης Δεκεμβρίου 2004, σεισμός μεγέθους 9,1 βαθμών σημειώθηκε στα ανοικτά της βόρειας Σουμάτρας προκαλώντας τσουνάμι με κύματα ύψους έως 17,4 μέτρων, που έπληξαν παράκτιες περιοχές στην Ινδονησία, τη Σρι Λάνκα, την Ινδία, την Ταϊλάνδη και εννέα άλλες χώρες. Οσοι κατάφεραν να επιζήσουν, από τις περιοχές που έπληξε το τσουνάμι, βίωσαν τον χειρότερο εφιάλτη τους.
Στις 7:58 π.μ. της 26ης Δεκεμβρίου 2004, ένα ρήγμα κατά μήκος του θαλασσίου ύδατος 250 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Banda Aceh, στην πολιτεία της Σουμάτρα της Ινδονησίας, μετακινήθηκε ξαφνικά.
Ένας μεγάλος σεισμός μεγέθους 9,1 της κλίμακας Ρίχτερ ταρακούνησε την περιοχή, μετατοπίζοντας τμήματα του θαλάσσιου πυθμένα προς τα πάνω κατά 20 μέτρα και ανοίγοντας ένα νέο ρήγμα βάθους 10 μέτρων.
Αυτή η ξαφνική κίνηση απελευθέρωσε μια αδιανόητη ποσότητα ενέργειας, ισοδύναμη με περίπου 550 εκατομμύρια φορές την ατομική βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα το 1945. Όταν ο πυθμένας μετακινήθηκε προς τα πάνω, προκάλεσε μια σειρά τεράστιων κυματισμών στον Ινδικό Ωκεανό – δηλαδή ένα τσουνάμι.
Γύρω στις 8.08 π.μ. η θάλασσα ξαφνικά τραβήχτηκε πίσω, από τον καταστροφικό σεισμό στις ακτές της Βόρειας Σουμάτρα. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα μια σειρά από τέσσερα τεράστια κύματα έσκασαν στην ακτή με το ψηλότερο από αυτά να καταγράφεται στα 24 μέτρα ύψος.
Μόλις τα κύματα έφτασαν στα ρηχά, σε κάποιες περιοχές, η τοπική γεωλογία τα έκανε να αναπτυχθούν ακόμα περισσότερο, με αποτέλεσμα να φτάσουν σε ύψος ακόμα και τα 30 μέτρα.
Το θαλάσσιο νερό έπεσε με ορμή στην στεριά, χτενίζοντας τεράστιες περιοχές της παραθαλάσσιας Ινδονησίας και αφήνοντας την «γυμνή» από οποιαδήποτε ζωή, παρασύροντας 168.000 ανθρώπους στο θάνατο.
Μια ώρα αργότερα τα κύματα έφτασαν στην Ταϊλάνδη, ακόμα χωρίς καμία προειδοποίηση, χωρίς να γνωρίζουν τον κίνδυνο που πλησιάζει περίπου 8.200 άνθρωποι παρασύρθηκαν από τα νερά του τσουνάμι, ανάμεσα τους και 2.500 ξένοι τουρίστες.
Τα κύματα πέρασαν πάνω από τα νησιά στις Μαλβίδες, σκοτώνοντας 108 ανθρώπους εκεί και μετά συνέχισαν την πορεία τους προς την Ινδία και τη Σρι Λάνκα όπου ακόμα 53.000 άτομα χάθηκαν, δύο ώρες μετά τον μεγάλο σεισμό.
Το ύψος των κυμάτων έφτανε ακόμα τα 12 μέτρα.
Ολοκληρώνοντας την ξέφρενη και θανατηφόρα πορεία του το τσουνάμι έπληξε τις ακτές της Ανατολικής Αφρικής περίπου επτά ώρες αργότερα. Παρά την πάροδο του χρόνου, οι αρχές δεν είχαν κανένα τρόπο να προειδοποιήσουν τους λαούς της Σομαλίας, της Μαδαγασκάρης, των Σεϋχελλών, της Κένυας, της Τανζανίας και της Νότιας Αφρικής. Η ενέργεια από τον σεισμό στην μακρινή Ινδονησία παρέσυρε περίπου 300 με 400 άτομα κατά μήκος της ακτής του Ινδικού Ωκεανού, η πλειοψηφία αυτών στην περιοχή του Puntland της Σομαλίας.
Συνολικά, υπολογίζεται πως περίπου 230.000 έως 260.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στον μεγάλο σεισμό του Ινδικού Ωκεανού το 2004 και στο τσουνάμι που ακολούθησε. Ο ίδιος ο σεισμός ήταν ο τρίτος ισχυρότερος από το 1900, ο οποίος δεν ξεπέρασε μόνο τον Μεγάλο σεισμό της Χιλής του 1960 (μέγεθος 9,5) και τον σεισμό της «Καλής Παρασκευής» του 1964 στην Αλάσκα (μέγεθος 9,2). Και οι δύο αυτοί σεισμοί παρήγαγαν δολοφονικά τσουνάμι στην περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού.
Το τσουνάμι του Ινδικού Ωκεανού ήταν το πιο θανατηφόρο στην ιστορία.
Γιατί πέθαναν τόσα πολλά άτομα στις 26 Δεκεμβρίου 2004; Οι πυκνοί παράκτιοι πληθυσμοί, σε συνδυασμό με την έλλειψη υποδομής και προειδοποίησης για τσουνάμι, συνδυάστηκαν και είχαν αυτό το φρικτό αποτέλεσμα. Δεδομένου ότι τα τσουνάμι είναι ένα πολύ πιο κοινό φαινόμενο στον Ειρηνικό ωκεανό, εκεί υπάρχουν σειρήνες που προειδοποιούν για την εμφάνιση του. Έχουν τοποθετηθεί σημαδούρες ανίχνευσης τσουνάμι που είναι παρατεταμένες σε ολόκληρη την περιοχή. Ο Ινδικός Ωκεανός είναι σεισμικά ενεργός, όμως δεν υπήρχαν όργανα ανίχνευσης για τον εντοπισμό του τσουνάμι, παρά του ότι υπάρχουν ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένες και χαμηλού υψόμετρου παραλιακές περιοχές.
Ίσως η μεγάλη πλειοψηφία των θυμάτων του τσουνάμι του 2004 να μην είχε σωθεί ούτε με σημαδούρες και σειρήνες. Σε τελική ανάλυση, ο μεγαλύτερος αριθμός νεκρών ήταν στην Ινδονησία, όπου οι άνθρωποι είχαν ήδη ταρακουνηθεί από τον τεράστιο σεισμό και είχαν μόνο λίγα λεπτά στην διάθεση τους για να βρουν κάποιο υψηλό έδαφος ώστε να προφυλαχθούν.
Ωστόσο, περισσότεροι από 60.000 άνθρωποι σε άλλες χώρες θα μπορούσαν να έχουν σωθεί. Θα είχαν στην διάθεση τους τουλάχιστον μία ώρα για να απομακρυνθούν από την ακτογραμμή, αν είχαν κάποια προειδοποίηση.
