Γράφει ο Γιώργος Μουσγάς //
- Σταύρος Παντελίδης, 1934
Η τραγωδία στη Μάνδρα και στη Νέα Πέραμο με τους 16 –μέχρι χτές το βράδι- νεκρούς είναι η έβδομη φονική πλημμύρα στην Αττική τα τελευταία 120 χρόνια.
Πρόκεται για το χρονικό ενός επαναλαμβανόμενου εγκλήματος για το οποίο οι κυβερνήσεις και οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς, ενώ γνωρίζουν με λεπτομέρειες την όξυνση του προβλήματος και τον επείγοντα χαρακτήρα των έργων αντιπλημμυρικής προστασίας, ειδικά στην περιοχή της Δυτικής Αττικής, υλοποιούν έργα και υποδομές, που αποφασίζονται με βάση την κερδοφορία επιχειρηματικών ομίλων και όχι την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών. Και η δραματική σύμπτωση: Η νέα τραγωδία ήρθε τις μέρες που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ΑΝΕΛ πανηγυρίζει ασύστολα για τα ματωμένα πλεονάσματα.
Το φονικό χρονικό
Η πρώτη μεγάλη πλημμύρα με 61 θύματα σημειώθηκε στην Αττική στις 26 Νοέμβρη 1896, που καταγράφηκε και ως πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου.
Τρία χρόνια μετά, στις 20.11.1899, χτύπησε την Αθήνα καταιγίδα και, σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής υπήρξαν νεκροί αλλά δεν αναφέρεται ο αριθμός των θυμάτων.
Η εφημερίδα «Εμπρός» στις 20.11.1899 έγραψε: «Η τρομερά καταστροφή, ήτις ειρήσθω υπήρξεν ανωτέρα της πρό τριετίας συμβάσης κατά της νύκτα του Αγίου Φιλίππου, συνετελέσθη εντός τριών ωρών. Αι Αθήναι δεν ενθυμούνται καταιγίδα τοσαύτης διάρκειας».
Ρεπορτάζ με ρεμπέτικους στίχους
Μέχρι το 1933 καταγράφονται δέκα δυνατές βροχοπτώσεις στην Αθήνα με αρνητικά αποτέλεσμα.
Στις 22 Νοέμβρη 1934 έγινε μια απ’ τις μεγαλύτερες πλημμύρες. Έφτασαν μόνο έξι ώρες ισχυρότατης καταιγίδας για να πληγούν τα περισσότερα σπίτια και καταστήματα σε Νέα Φιλαδέλφεια, Νέα Ιωνία, Κυψέλη, Πατήσια, αλλά και στον Πειραιά (Μοσχάτο, Φάληρο, Ρέντη, Κοκκινιά). Υπερχείλισε ο Κηφισός – και τα νερά έφτασαν τα δύο μέτρα στο Μοσχάτο και το ενάμιση στο Ν. Φάληρο. Μάλιστα έπεσε και η γέφυρα στην εκβολή του Κηφισού!
Η δυνατότερη, όμως, περιγραφή της δραματικής κατάστασης υπάρχει στους στίχους δυό ρεμπέτικων τραγουδιών: «Η «Πλημμύρα» του Μάρκου Βαμβακάρη και «Η πλημμύρα της Αθήνας» του Σμυρνιού συνθέτη Σταύρου Παντελίδη (Σμύρνη1891- Αθήνα 1956).
Την «Πλημμύρα» τραγούδησε ο ίδιος ο Μάρκος Βαμβακάρης με τη Μαρίτσα Πανδρά
Οι στίχοι του τραγουδιού είναι οι παρακάτω:
Με τη φετινή πλημμύρα, βρε
Όρη και βουνά επήρα
Είδα μάνα να φωνάζει, βρε
Και βαριά να ανεστενάζει
Το μωρό το μικρό το παιδί μου
Σώσε μου το και πάρ’ τη ζωή μου
Έπεσα για να το σώσω, βρε
Κόντεψα να μη γλυτώσω
Με παράσυρε το ρέμα, βρε
Μάνα μου δεν είναι ψέμα**
Μεσ’ στο ρέμα κολυμπούσα, βρε
Να το σώσω δεν μπορούσα
Μόλις βγήκα στη στεριά
Δυο παιδιά και μια γριά
Σ’ ένα δένδρο ανεβασμένοι, βρε
Εγλυτώσαν οι καημένοι
Πελιστέρι* και Μοσχάτο, βρε
τα ‘καν όλα άνω κάτω
Καμίνια και Άγια Σωτήρα, βρε
Τα ‘πνιξ’ όλα η πλημμύρα
Την «Πλημμύρα της Αθήνας» του Σταύρου Παντελίδη την τραγούδησαν ο Θανάσης Ευγενικός
και ο Στελλάκης Περπινιάδης
Οι στίχοι του τραγουδιού είναι οι εξής:
Μεσ’ στην Αθήνα βρέ παιδιά
Αχ! έγινε πλημμύρα,
που πνίγηκαν πολλές ψυχές
κι είχαν κακή τη μοίρα.
Παντού φωνές και οδυρμοί
τον κόσμο εχαλούσαν,
βοήθεια φωνάζανε
για να σωθούν ζητούσαν.
Αδίκως εφωνάζανε
κανείς δεν ημπορούσε,
ο Ιλισσός κι ο Κηφισσός
τον κόσμο εχαλούσε.
Την άλλη μέρα το πρωί
εμάζευαν πνιγμένους,
γέρους, κορίτσια
και παιδιά αδικοσκοτωμένους.
Στον Άη-Σάββα πνίγηκε
μία δακτυλογράφος,
στο Περιστέρι, άχ! και στο Φάληρο
τις έκλεισε ο τάφος
Αχ! τι κακό ήταν αυτό,
μεγάλη τρικυμία.
Στους δρόμους έμειναν πολλοί
κι είναι σ’ απελπισία.
Οι μεταπολεμικές πλημμύρες
Μεταπολεμικά οι πλημμύρες με τα περισσότερα θύματα στην Αττική σημειώθηκαν στις 6 Νοέμβρη 1961 με 44 νεκρούς, στις 2 Νοέμβρη 1977 με 24 νεκρούς και στις 21 Οχτώβρη 1994 με 10 νεκρούς.
Στην πλημμύρα της 21.10.1994 έγιναν μεγάλες καταστροφές στην έδρα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ στον Περισσό, όπου πλημμύρισε το ιστορικό αρχείο του κόμματος και έπαθαν ζημιές οι εγκαταστάσεις της εφημερίδας «Ριζοσπάστης».
Ο γράφων έζησε ως συντάκτης του «Ριζοσπάστη», όλες εκείνες τις δραματικές ώρες, έχοντας έντονα ακόμα στη μνήμη του τον ηλικιωμένο, τότε, σύντροφο –και μακαρίτη πιά- Νίκανδρο Κεπέση, που τον έφερε μισοπνιγμένο, ο οδηγός Σπύρος Τσινάκης στο δέκατο –και χωρίς φώς- όροφο του κτιρίου.
Η πρώτη σκέψη ήταν να μην εκδοθεί η εφημερίδα. Αλλά στη συνέχεια και μετά από συνεννοήσεις έγινε συμφωνία να εκδοθεί μια τετράφυλλη εφημερίδα στις εγκαταστάσεις της «Ελευθεροτυπίας».
«Βγαίνουμε!» ήταν το επιφώνημα που βγήκε μέσα απ’ την ψυχή του γράφοντα, όταν έγινε γνωστό θα κυκλοφορήσει ο «Ριζοσπάστης». Και το πήρε ο, τότε, διευθυντής Τάκης Τσίγκας και το έκανε τίτλο στο κύριο άρθρο, που μπήκε καπέλο στην πρώτη σελίδα. Ήταν περίοδος δημοτικών εκλογών και γι’ αυτό μπήκε και ο κεντρικός τίτλος: «ΜΑΥΡΙΣΤΕ αυτούς που καταστρέφουν τη χώρα».
Η φονικότερη πλημμύρα
Η φονικότερη, όμως πλημμύρα, σημειώθηκε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας. Ήταν η πλημμύρα του Ληθαίου ποταμού στις 4 Ιουνίου 1907.
Ο μετεωρολόγος Δημήτρης Ζιακόπουλος σε μια ανάρτησή του αναφέρει: Στο βιβλίο του Βασίλη Πάνου 1907 Η πλημύρα του Ληθαίου (Εκδόσεις Αγαπώ την Πόλιν, 2008) διαβάζουμε: «“Ένας αυτόπτης ανταποκριτής αθηναϊκής εφημερίδας εκείνες τις μέρες στέλνει από τα Τρίκαλα το εξής τηλεγράφημα: “Τρίκαλα, πρός τα εσπέρας περιφερόμενος δυσκόλως και περιπατούντος επί πτωμάτων και ζώων ανά την πόλιν. Τρισχίλιας οικίας κατέρρευσαν. Οικοδομαί οικοδομημέναι καλώς εξηφανίσθησαν. Αι ζημίαι των οικιών και καταστημάτων είναι ανυπολόγιστοι. Θύματα ανθρώπινα εβεβαιώθησαν μέχρι στιγμής υπερπεντακόσια. Υπό τα ερείπια μιας οικίας 42 πτώματα ανθρώπων, υπό άλλην οικίαν 37. Το προαύλιον της οικίας Γεωργοπούλου βουλευτού 7. Εις τα σωθείσας οικίας αδύνατον να μένουσι άνθρωποι. Απειλείται στάσις…»
* Πελιστέρι: Είναι το Περιστέρι. Δεν πρόκειται για σαρδάμ του Μάρκου Βαμβακάρη, αλλά για μια, κάποτε, διαδεδομένη παραφθορά του συγκεκρισμένου τοπωνύμιου, όπως αναφέρεται σε μια ανάρτηση από έναν κοκκινιώτη παππού.
** Τους στίχους «Με παράσυρε το ρέμα, μάνα μου, δεν είναι ψέμα» δανείστηκε αυτούσιους, μερικές δεκαετίες αργότερα, ο Βασίλης Τσιτσάνης κι έκανε το τραγούδι του «Με παράσυρε το ρέμα», με πολύ μεγάλη επιτυχία…
_______________________________________________________________________________________
Γιώργος Μουσγάς – δημοσιογράφος
