Για στιγμές σαν κι αυτές, μια ήσυχη νύχτα, ο Pat Metheny (σσ. πολυβραβευμένος Αμερικανός κιθαρίστας και συνθέτης της τζαζ) άφησε τον εαυτό του να παρασυρθεί από τη μυϊκή μνήμη και, με μια κιθάρα και τίποτα άλλο, οδηγούσε τις ώρες μέσα από τα σύννεφα και την επίμονη βροχή που είχε μέσα του. Είχε ειρήνη και από αυτό, φαινόταν, βγήκε μουσική.
Οι βροχερές μέρες πονάνε όταν το γκρι ενώνει τον ουρανό και τη θάλασσα, σε μια συνέχεια, όπως τα ευρωπαϊκά φθινόπωρα, που φέρνουν σε τροπικούς χειμώνες. Κάπως έτσι κάποιες αγωνίες μεταμφιέζονται σε μέρες και μετά νύχτες ή ίσως το αντίστροφο. Στη χειρότερη περίπτωση, έχουν μικρή παροδική φύση, όταν η δυσμνησία μας εμποδίζει να ονομάσουμε τα πράγματα όπως τους αξίζει. Αυτό που αφήνουν πίσω τους, ως κληρονομιά, είναι η λαχτάρα για άλλες μέρες που ήταν εξίσου παρακμιακές και όχι λιγότερο εθιστικές.
Όταν ο Pat έφτασε στο Μαϊάμι, εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ με την κιθάρα του Steve Morse (σσ. επίσης Αμερικανός κιθαρίστας, γνωστός ως ο ιδρυτής του ροκ συγκροτήματος Dixie Dregs, αλλά και ως ο μακροβιότερος κιθαρίστας των Deep Purple), που, όπως μας λέει, νόμισε ότι έπαθε καρδιακή προσβολή όταν την άκουσε. «Το θέμα με τον Steve ήταν, και είναι, ότι είναι μια απίστευτα σπάνια αντιπαράθεση της εξαιρετικής τεχνικής και σύλληψης της κλασικής κιθάρας του με το ροκ του νότου, “όλα τα λεφτά!” (…) κι έγραψε σόλο κιθάρας που ήταν στο ίδιο επίπεδο με τον Leo Brouwer (σσ. Juan Leovigildo Brouwer Mezquida διεθνούς φήμης Κουβανός συνθέτης, μαέστρος και κλασικός κιθαρίστας _επίτιμο Μέλος του Διεθνούς Μουσικού Συμβουλίου. Για τον Metheny, το σημείο σύγκρισης είναι ο Leo Brouwer.
Αν κάποιος αμφιβάλλει για το τι είναι κιθαρίστας ο Pat, ας πούμε ότι δίδαξε τον Al Di Meola και ήταν μαζί με τον Jaco Pastorius στο ομώνυμο ντεμπούτο άλμπουμ του μπασίστα. Αυτό πρέπει να είναι αρκετό, αλλά ας αναφέρουμε το δημιουργικό του δίδυμο, για περισσότερα από 20 χρόνια, με τον Lyle Mays (σσ. Lyle David Mays Αμερικανός πιανίστας της τζαζ, συνθέτης και μέλος του Pat Metheny Group. Οι Metheny και Mays συνέθεσαν και διασκεύασαν σχεδόν όλη τη μουσική του γκρουπ, για την οποία η Mays κέρδισε έντεκα βραβεία Grammy) και να σταματήσουμε εκεί, αν και μια μέρα πρέπει να γράψουμε για τον Charlie Haden (σσ. Charles Edward Haden, αμερικανός τζαζ κοντραμπάσο, αρχηγός συγκροτήματος, συνθέτης και εκπαιδευτικός του οποίου η καριέρα διήρκεσε περισσότερα από 50 χρόνια)
Σε εκείνο τον κήπο του στη Γεθσημανή, λοιπόν ο Pat προσευχήθηκε με την κιθάρα για μια νύχτα, ελάχιστη σημασία έχει αν δεν ήταν υπό την απειλή αναζήτησης ή προδοσίας, γιατί, τελικά, ήταν μια ήσυχη νύχτα. Ή ίσως ήταν ότι εκεί προσπάθησε να επικαλεστεί τον αρχικό κήπο, όπου, προβληματισμένος από αυτούς που θα ερχόντουσαν, ένας Ιησούς, ιστορικός ή μυστικιστής, αναζήτησε έναν τρόπο να ξεφύγει από την οργή που τον έβαζε σε πειρασμό. Φτωχή ύπαρξη χωρίς νύχτες ήσυχης αγωνίας, γιατί όλοι όσοι ζούμε τις χρειαζόμαστε κάποια στιγμή. Χωρίς νύχτες σαν κι αυτές, είτε ως μουσικός, είτε ως ποιητής είτε ως ακροατής και αναγνώστης, κανείς δεν θα πρέπει να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες.
Πίσω στο φθινόπωρο που ο Τσάιλντ Χασάμ (σσ. Frederick Childe Hassam Αμερικανός ιμπρεσιονιστής ζωγράφος, γνωστός για τις αστικές και παράκτιες σκηνές του) επικαλέστηκε, το 1890, ως βροχερά μεσάνυχτα, σε έναν αξιομνημόνευτο πίνακα. Τέλεια ιστορία μιας άμαξας, αστικά φώτα και ο πειρασμός του καταφυγίου με τη μορφή φωτιζόμενων παραθύρων που προσκαλούν. Σε τέτοιους δρόμους της Νέας Υόρκης, που ζωγράφισε ο Χασάμ την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, περπάτησε κι ο μάρτυς μας. Δεν είχε ήσυχες νύχτες και, παρόλα αυτά, οι νύχτες ήταν αγωνιώδους ησυχίας. Η τρέμουσα και μοναχική ψυχή / υποφέρει το σούρουπο. Είτε ήταν η Οτέρο είτε η Καρμενσίτα, σε εκείνο το οδυνηρό 1890, είχε τουλάχιστον μια νύχτα γαλήνης (σσ. Carmen Dauset Moreno, πιο γνωστή απλώς ως Carmencita _1868–1910, ισπανικού στιλ χορεύτρια στο αμερικανικό μπαλέτο βαριετέ και σε music hall που ενέπνευσε κάποιους από τους περίφημους Versos Sencillos “απλούς στίχους” την ποιητική συλλογή του Κουβανού συγγραφέα και ήρωα της ανεξαρτησίας José Martí). «Το θέατρο, πρόθυμο, χειροκροτεί: οι γυναίκες δαγκώνουν τα χείλη τους. Οι άνδρες ξαπλώνουν στην πλάτη του γείτονά τους. Μπορείτε να ακούσετε τη φτέρνα, το σκούπισμα, το μάδημα του ποδιού του κύκνου να κεντάει στις σανίδες. Κι όταν φεύγει, άτονη και τεμπέλα, φαίνεται πως έχει φύγει μια αχτίδα ήλιου.
Έφυγε από αυτούς τους δρόμους, πέντε χρόνια μετά τον πίνακα του Χασάμ, για να αναζητήσει τον τροπικό χειμώνα του. Ηρωική θυσία, ικανός να πεθάνει χωρίς τη βεβαιότητα καμιάς ανάστασης. Και παρόλα αυτά, αναστήθηκε.
Εκείνο το βράδυ του 1895, μετά τις δέκα _έβρεχε πολύ στην αρχή. Πάμε άσχημα. Διαφορετικές και μπερδεμένες ιδέες στο σκάφος. Μεγάλη αντάρα. Το πηδάλιο έχει χαθεί. Ορίσαμε πορεία. Κουβαλάω το κουπί της πλώρης. Ο Salas ακολουθεί, Paquito Borrero και ο Στρατηγός βοηθούν στην πρύμνη. Δένουμε τα περίστροφά μας. Το φεγγάρι εμφανίζεται κόκκινο, κάτω από ένα σύννεφο. Φτάνουμε σε μια παραλία με βότσαλο, τη μικρή παραλία στους πρόποδες του Cajobabo, μένω στη βάρκα τελευταίος, αδειάζοντάς την. Πηδάω. “Μεγάλη χαρά” __ Μεγάλη χαρά είπε ο Apóstol (σσ. προσωνύμιο του José Martí).
Πηγή granma
Carmencita Dauset Moreno
η αληθινή Ισπανίδα χορεύτρια _
μούσα του José Martí
Πρόσφατα, σε μεγάλο τηλεοπτικό πρόγραμμα, ακούστηκε ότι η Ισπανίδα χορεύτρια που ενέπνευσε κάποιους από τους Versos Sencillos του José Martí ήταν η Carolina Otero (σσ. Agustina del Carmen Otero Iglesias, 1868 – 1965), περισσότερο γνωστή ως Carolina Otero ή La Belle Otero, Ισπανίδα ηθοποιός, χορεύτρια και εταίρα με φήμη της εξαιρετικής ομορφιάς και ήταν διάσημη για τους πολυάριθμους εραστές της), όμως στην πραγματικότητα ήταν η Carmencita Dauset Moreno. Η Bella Otero, μια καλλιτέχνης που ξεχωρίζει για τη χάρη και την αγαλματώδη ομορφιά της, εργαζόταν τότε (1890) στη Νέα Υόρκη. Αν και καθόλου ευκαταφρόνητη, η τέχνη της ήταν κατώτερη σε τεχνική και χάρη από τη διάσημη Ανδαλουσιανή χορεύτρια Carmencita, η οποία είχε αιχμαλωτίσει το κοινό γενικά και τον Martí ειδικότερα.
Εκτιμούσε πολύ την τέχνη και την ομορφιά, είχε έντονη επιθυμία να τη δει αλλά, δυστυχώς, στο θέατρο όπου έπαιζε, είχαν τοποθετήσει μια μεγάλη κόκκινη και κίτρινη σημαία πάνω από την πόρτα και ο Martí δεν μπορούσε να μπει σε ένα κτίριο που προστατεύεται από τη σημαία της Ισπανίας. Μια μέρα, άγνωστο για ποιον λόγο, οι επιχειρηματίες κατέβασαν τη σημαία _και ο ίδιος ο Χοσέ Μαρτί, στην Επιστολή που έγραψε στον διευθυντή της εφημερίδας La Nación: Υπάρχει η Νέα Υόρκη το ινδικό καλοκαίρι, και τα δέντρα είναι ακόμα πράσινα … από τα παγκάκια κατά μήκος του πεζόδρομου βλέπεις τους συνταξιούχους Ιρλανδούς, τους Εβραίους πατριάρχες, τους λογιστές σε αναγκαστική άδεια, τους νεαρούς Γερμανούς που περνούν μέχρι τη νέα γη των Βορειοδυτικών, αυτή τη λαμπρή και μικτή συνοδεία άμαξας, η κυρία με το λευκό γούνινο παλτό, που οδηγεί τέσσερα πόνι, η Ρώσος γραμματέας, που επιδεικνύει την τρόικα, το Λαντάου με μαλακά ελατήρια, όπου θριαμβεύει η Οτέρο , η Ισπανίδα με το πρόσωπο παρθένας, εκείνη που λέγεται ότι έζησε ερωτευμένη με τον βασιλιά Αλφόνσο, αυτή που σαγηνεύει το ερωτευμένο κοινό του Μουσείου της Εδέμ περισσότερο με τη δύναμη των ματιών της παρά με το τραγούδι και το χορό της.
Αυτές είναι οι μόνες γραμμές που αφιερώνει ο Martí στην Otero. Ωστόσο, για την Carmencita μας αφήνει ένα χρονικό (γράφτηκε στη Νέα Υόρκη και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα El Partido Liberal, του Μεξικού, το 1890)
…Τις τελευταίες μέρες, ένα σωρό γυναίκες με ανδρικά μπουφάν και γιακά εθεάθησαν να κρυφοκοιτάγονται πίσω από τις πράσινες κουρτίνες, σε ένα ένοχο κουτί στο Koster-and-Bial, στα fandango με τα οποία ξεσηκώνει τη Νέα Υόρκη η Σεβιλιανή Καρμενσίτα. Οι Γάλλοι χειροκροτούν, και οι Ισπανοί, και οι Γερμανοί και οι Γιάνκηδες ξέφρενοι. Θα είναι μια χρονιά αυτού του ενθουσιασμού και δεν υπάρχει τρόπος να σταματήσουμε να μιλάμε για αυτό, γιατί σήμερα είναι ο Sarony που τη ζωγραφίζει, με την κίτρινη φούστα και το κόκκινο σακάκι της. Ή είναι η αριστοκρατία του Tuxedo που πάει να χορέψει, εκεί στο κλαμπ τους, και γεμίζει τη σκηνή με λουλούδια και καπέλα. Ή τα πολυτελή τρένα, που έρχονται στο Koster-&-Bial βιαστικά… με σύζυγο ή αδερφό, ή με κάποιον που δεν είναι ούτε αδερφός ούτε σύζυγος, για να δει εκείνη την αμαρτωλή αίθουσα, …κατεβαίνει τις σκάλες στο πίσω μέρος κουνώντας τα μεσοφόρια της και με το κεφάλι της να τα κοιτάζει, αυτή της Τριάνας και αυτή της οδού Σάντα Ιζαμπέλ, αυτή με το γιασεμί στα μαλλιά που λένε Carmencita. Με τα χέρια στους γοφούς και το καπέλο του ταυρομάχου. Χαιρετάει από το πλάι, σαν κάποιος που καλεί τον ταύρο. Το άτακτο κλείσιμο του ματιού αστράφτει και προσκαλεί. Από το «Κύριε, μουσική!» ξεκινάει ο σκαραβαίος το κλικ των τακουνιών από το πλάι, που τρέχει όπου δεν υπάρχει φως, η κούρσα στις μύτες των ποδιών να καλύψει τα μάτια της ερωτοτροπίας και το φτερούγισμα και η κορυφή του φιλιού. Και μετά πηγαίνω αργά, σαν κάποιος που επιστρέφει στη ζωή σιγά σιγά. Το θέατρο, πρόθυμο, χειροκροτεί: οι γυναίκες δαγκώνουν τα χείλη τους. Οι άνδρες ξαπλώνουν στην πλάτη του γείτονά τους. Μπορείτε να ακούσετε τη φτέρνα, το σκούπισμα, το μάδημα του ποδιού του κύκνου να κεντάει στις σανίδες. Και όταν φεύγει, άτονη και τεμπέλα, φαίνεται σαν να έχει φύγει μια αχτίδα ήλιου.
Πάντα υπάρχουν βέβαια και αυτοί που πάνε να της μιλήσουν, εκεί στη μισοφωτισμένη σαμπάνια, που λόγω της διακόσμησης στο ταβάνι και τους τοίχους, τη λένε δωμάτιο φελλού. Είναι εκεί, αστειεύεται με έναν υπαινιγμό θλίψης, ήδη με επίσημο κοστούμι, το τραπέζι μπροστά της, με τα δύο πόδια σταυρωμένα: – Όταν χορεύω λυπημένη, αυτοί οι γκρίνγκο δεν με καταλαβαίνουν! Το διάστικτο και το πέρα δώθε είναι που τους τρελαίνει. Ευτυχία! Ευτυχία!. Ακούστε, κύριε, η σαμπάνια δεν μου κάνει καλό και μου αρέσει πολύ περισσότερο το χαμομήλι. Το φτωχό πλάσμα πηγαίνει και επιστρέφει σπίτι για να παίξει κιθάρα και να δώσει τον εαυτό της, τυλιγμένο σε μια κόκκινη κουβέρτα, με τα μάτια του σαν σκοτεινά, και τη μύτη μιας νεκρής γυναίκας: και τη μέση της ανοιχτή, για να μπορεί να νιώσει η αριστερή πλευρά, το εξόγκωμα στην πλάτη της, όπου από τις αγνές συσπάσεις εγκολλάει η καρδιά της…
Η τρέμουσα και μοναχική ψυχή Υποφέρει το σούρουπο · Υπάρχει χορός. Για να δούμε · Ο Ισπανός χορευτής // Καλά έβγαλαν · Τη σημαία από το πεζοδρόμιο · Γιατί αν είναι η σημαία, δεν ξέρω, δεν μπορώ να μπω. Έρχεται η χορεύτρια: Αγέρωχη και χλωμή φτάνει · Πώς λένε ότι είναι Γαλικιανή; Λοιπόν, λάθος το λένε: είναι θεϊκή. Φοράει καπέλο ταυρομάχου · Και μια κατακόκκινη κάπα · Μπορείς να δεις, παρεμπιπτόντως, το φρύδι · Προδότη βατόμουρο το φρύδι · Και το βλέμμα, βατόμουρο · Και σαν χιόνι το αυτί. Πρελούδιο, χαμηλώνουν το φως · Και βγαίνει με ρόμπα και σάλι · Η Παναγία της Κοιμήσεως · Χορεύει χορό Ανδαλουσιανό · Σηκώνει, προκαλώντας το μέτωπό της · Σε τόξο σηκώνει το χέρι · Κινεί αργά πόδι που καίει · Κλικ με τις φτέρνες της · Το ταμπλάντο κολακεύει · Ταμπλάντο καρδιών. Και το κέρασμα μεγαλώνει · Στις φλόγες των ματιών, ο μανδύας από κόκκινα κρόσσια · στον αέρα αιωρούμενος. // Ξαφνικά, με ένα άλμα αρχίζει: Σπάει, σπάει, γυρίζει · Ανοίγει το κασμίρι στα δύο · Προσφέρει το άσπρο παλτό · Το σώμα υποχωρεί και κυματίζει · Το ανοιχτό στόμα προκαλεί είναι τριαντάφυλλο · μια αδύναμη στροφή · Ο μανδύας με τα κόκκινα κρόσσια… Φεύγει, κλείνοντας τα μάτια · Φεύγει, όπως ένας αναστεναγμός · τρέμουσα ψυχή και μόνη!
Francisco Rey Alfonso, βασισμένος στην έρευνά του με τίτλο «φωτιά ψυχής: ο José Martí κι ο χορός». Το Ετήσιο Βραβείο Πολιτιστικής Έρευνας 2010 από το Κουβανικό Ινστιτούτο Πολιτιστικής Έρευνας Juan Marinello (ακόμη αδημοσίευτο).
_Ο José Martí μιλάει για την Carmencita
“με την κίτρινη φούστα και το κόκκινο σακάκι της”
Πήγαινε εσύ! Σαν αόρατη συνοδεία ξεπροβάλλουν · Πάνω στους φρέσκους μίσχους τους να σε ακολουθήσουν · Τα πεντακάθαρα γιασεμιά μου και τα γαρύφαλλα μου. Φεύγεις! Όλοι φεύγουν! Και με κοιτάς · Ω αγνό μαργαριτάρι λουλούδι, σαν κάποιος που ρίχνει · Σε ένα βαθύ κύπελλο ένα ηχηρό κόσμημα · Και ορμάω στα απλωμένα χέρια σου · Σαν διψασμένος σε ένα καλάθι με φρούτα. Από τη γη σηκώνεις το πνεύμα μου · Σαν το ερωτευμένο πουλί την αγαπημένη του · Γιατί δεν τελειώνουν όλα, προσευχήσου! · Σκέπασε το τυχερό μου κορμί · Με τη μαντίλα σου, χλωμό μου Ανδαλουσιανό · Δεν ντρέπομαι, όχι, που με βρήκαν · Κάρφωσε την καρδιά μου με τη χτένα σου!
Η Carmencita Dauset Moreno γεννήθηκε στην Αλμερία, το 1868. Σε ηλικία εννέα ετών, η αδερφή της Μαρία και ο κουνιάδος της την πήγαν στη Μάλαγα όπου έλαβε μαθήματα από τον μεγάλο χορευτή «La Cuenca» και παρακολούθησε ακαδημίες χορού. Σε ηλικία μόλις δώδεκα ετών έκανε το ντεμπούτο του στο Θέατρο Θερβάντες στη Μάλαγα. Το 1884, μετά από παραστάσεις σε όλη την Ισπανία, έκανε το πρώτο του ταξίδι στο Παρίσι. Το 1886 εμφανίστηκε στο Βασιλικό Παλάτι και στο Price Circus της Μαδρίτης.
Το 1889, σε ηλικία είκοσι ενός ετών, επέστρεψε στο Παρίσι και, τον Αύγουστο του ίδιου έτους, ήταν στο Nouveau Cirque στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Έκθεσης όταν ένας θεατρικός πράκτορας, την προσέλαβε για να παίξει στο Niblo’s Garden, ένα θέατρο βοντβίλ που βρίσκεται στο Μπρόντγουεϊ. Όμως, ένα χρόνο αργότερα, η φήμη της είχε εξαπλωθεί σε όλη τη Νέα Υόρκη, οπότε και προσλήφθηκε στο φημισμένο θέατρο της ίδιας περιοχής, στο Koster and Bial’s. Από εδώ γίνεται μια διάσημη καλλιτέχνις που ξεπερνά τη σφαίρα της διασκέδασης στα κυκλώματα της υψηλής κοινωνίας και της τέχνης. Οι ακόλουθοί της κάνουν πάρτι προς τιμήν της (το «Carmencita Ball»), παρευρίσκεται και εμφανίζει σε φιλανθρωπικά γκαλά, παραδίδει μαθήματα χορού στην αριστοκρατία, χορεύει σε ιδιωτικά πάρτι στις πιο πλούσιες κατοικημένες περιοχές της πόλης, είναι η μούσα του οι διανοούμενοι, ποζάρει στις φωτογραφίες διάσημων και για τη διαφήμιση των τσιγάρων και διεκδικείται ως μοντέλο από τους ζωγράφους John S.Sargent και William M. Chase.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στη Βόρεια Αμερική, η Carmencita επισκέφτηκε το Black Maria Studio στο Νιου Τζέρσεϊ, όπου γυρίστηκε για μια μικρού μήκους βωβή ταινία, η οποία βρίσκεται επί του παρόντος αρχειοθετημένη στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών. Το 1894 τελείωσε η παραμονή του στην Αμερική.
Ένας από τους ερευνητές λέει ότι η ίδια φλογερότητα της καλλιτεχνικής ζωής της Carmencita βρίσκεται και στην κοινωνική της ζωή. Εμφανίστηκε σε εμπορικές διαφημίσεις για ένα πρόγραμμα αποκατάστασης μαλλιών, παρουσιάζοντας το δικό της ως αξίωση για τις επιτυχίες του. Πέρασε πολλές φορές από τα δικαστήρια, ερωτεύτηκε παντρεμένους, δέχθηκε κατηγορίες από προσβεβλημένες συζύγους, έλαβε δώρα μεγάλης αξίας, ενέπνευσε ποιητές. Είχε σχέση με μερικές από τις καλύτερες οικογένειες της Νέας Υόρκης, στις κόρες των οποίων έδωσε μαθήματα χορού. αξιοποίησε στο έπακρο τον χρόνο που πόζαρε για τους ζωγράφους. Το χρέωσε. Τραγουδούσε επίσης, με λίγη φωνή αλλά με πολύ συναίσθημα, σε αντίθεση με τους χορούς του που ήταν γεμάτοι δύναμη, ζωντάνια και ταμπεραμέντο.
Η τελευταία ηχογραφημένη παράσταση της Carmencita είναι από το 1895 όταν εμφανίστηκε στο Λονδίνο. Τότε χάνονται τα ίχνη της. Δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα τι της συνέβη. Μερικοί συγγραφείς χρονολογούν τον θάνατό του στο 1899, άλλοι λένε ότι αποσύρθηκε και πέθανε την πρώτες 10ετία του 1900. Ίσως μια μέρα μάθουμε το τέλος, αλλά για εμάς αρκεί που ο José Martí την απαθανάτισε με τους στίχους του.
