Γράφει η Ιωάννα Παλιούρα //
Ο τίτλος «Ψιθύριζε όταν μιλάς για αγάπη» μας προϊδεάζει για το περιεχόμενο του μυθιστορήματος. Πρόκειται για τη σχέση ουσιαστικά τριών προσώπων, της ηρωίδας Δανάης και των δύο ανδρών – ηρώων, του Αλέξανδρου και του Άγγελου, με τους οποίους συνδέθηκε με βαθιά αγάπη. Περιφερειακά υπάρχουν οι φίλοι, οι γονείς και τα παιδιά που ο ρόλος τους καθορίζεται σε σχέση, κυρίως, με την ηρωίδα.
Το μυθιστόρημα ξεκινά με την περιγραφή ενός ονείρου που απευθύνεται στο φαντασιακό του αναγνώστη, δημιουργώντας θετική ατμόσφαιρα, και κλείνει πάλι με αισιόδοξα μηνύματα για την αξία της ανθρώπινης ύπαρξης και για τη δύναμη της αγάπης που μπορεί να υπομείνει τις πιο δύσκολες καταστάσεις και να καταφέρει πολλά από αυτά που θεωρούμε αδύνατα.
Τα τρία κεντρικά πρόσωπα χτίζουν τις σχέσεις τους πάνω σε μια πραγματικότητα που νομίζουν ότι είναι αληθινή ή προσποιούνται ότι την μοιράζονται ως τέτοια, επειδή αυτή είναι διαφορετική για τον καθένα. Υπάρχουν καλά κρυμμένα μυστικά και διατυπώνονται δυσβάστακτα ψέματα από τους δύο ήρωες, διότι αγαπούν τη Δανάη τόσο πολύ ,ώστε ο μόνος στόχος τους είναι να την κάνουν ευτυχισμένη, για να μπορέσουν και οι ίδιοι να νιώσουν συναισθηματική πληρότητα και να μοιραστούν την ευτυχία μαζί της. Η αγάπη τους στις ποικίλες εκφάνσεις και εκδηλώσεις της είναι ειλικρινής, άδολη, ανυστερόβουλη ποτέ καταπιεστική ούτε διεκδικητική. Οι δύο άνδρες φθάνουν μέχρι το σημείο να δοκιμάσουν τα όρια της ψυχικής αντοχής τους και να αντιμετωπίσουν υπαρξιακά προβλήματα προκειμένου να διασφαλισθεί η ευημερία και η συναισθηματική πληρότητα της Δανάης, μιας γυναίκας που υπέρμετρα αγάπησαν, αλλά και που η ίδια τους αγάπησε με τον αντίστοιχο τρόπο.
Οι χαρακτήρες των δύο ανδρών σκιαγραφούνται και αναλύονται μέσα από πράξεις και συμπεριφορές χάρη στη διεισδυτική ψυχογραφική ικανότητα της συγγραφέα. Η προσφορά και το μεγαλείο της ψυχής του Άγγελου και η αποφασιστικότητα και η προσήλωση του Αλέξανδρου στα πιστεύω του αναδεικνύονται μέσα από μια γλώσσα απλή που όμως δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να εμβαθύνει ο ίδιος περισσότερο στην προσωπικότητα των δύο αυτών προσώπων.
Ο καθένας από τους τρεις ήρωες βιώνει ξεχωριστά μια διαφορετική αλήθεια και προσπαθεί με τον δικό του τρόπο να ισορροπήσει ψυχικά και να απολαύσει, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, τις χαρές που η ζωή, ως θείο δώρο, προσφέρει.
Ωστόσο, τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται, τίποτε δεν είναι δεδομένο στη ζωή της Δανάης, όπως λανθασμένα η ίδια πιστεύει, γιατί η πραγματικότητά της στηρίζεται σε διαστρεβλωμένες αλήθειες, καθώς αγνοεί σημαντικά, καθοριστικά γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία των δύο ανδρών. Ο ένας θυσίασε την ευτυχία ολόκληρης της ζωής του και ο άλλος την ειλικρίνεια , την ευθύτητα και την εντιμότητα του χαρακτήρα του, ύστερα από μεγάλη εσωτερική πάλη, μόνο και μόνο για να την κάνουν ευτυχισμένη.
Όταν η αλήθεια αποκαλύπτεται, σχεδόν διαλύει την ηρωίδα. Οι ανατροπές είναι καταιγιστικές και οδυνηρές και η ίδια έρχεται αντιμέτωπη με πιεστικά διλήμματα, επειδή γρήγορα πρέπει να πάρει αποφάσεις τελεσίδικες αλλά και λυτρωτικές για την υπόλοιπη ζωή της.
Η Δανάη περιγράφεται ως ένα άτομο ρομαντικό, ευαίσθητο, αισιόδοξο με κατάφαση απέναντι στη ζωή και τους ανθρώπους, που ναι μεν επιτρέπει στον εαυτό της να ονειρεύεται και να παρασύρεται σε έναν κόσμο εξωπραγματικό και όμορφο, αλλά συγχρόνως είναι ρεαλίστρια και γνωρίζει ότι η ευτυχία είναι μόνο στιγμές, συνειδητοποιώντας το αυτό μέσα από δύσκολες καταστάσεις του παρελθόντος. Από αυτό το παρελθόν, που τη στοιχειώνει από την εφηβική ηλικία της, την παρακολουθούμε να απαγκιστρώνεται σιγά – σιγά, να απαλλάσσεται από τις απογοητεύσεις, τις αναστολές και τις ενοχές, να στηρίζεται στον εαυτό της και να προσαρμόζεται στην πραγματικότητα, διότι κατανοεί ότι υπάρχουν ανεξέλεγκτοι και εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Μέσα από αυτή τη διαδικασία ωριμάζει, αποκτά αυτοπεποίθηση και είναι έτοιμη να αποδεχθεί και να ανταποδώσει τον έρωτα και την αγάπη.
Η αγάπη της για τους δύο άνδρες της ζωής της είναι αληθινή, πλέρια, απόλυτη, ένα ολοκληρωτικό δόσιμο του είναι της χωρίς όρια, για να τους κάνει ευτυχισμένους, ανταποδίδοντας τη δική τους προσφορά.
Η φιλία, ως αδιαμφισβήτητη πανανθρώπινη αξία εξυμνείται μέσα από τις συμπεριφορές των φίλων και λειτουργεί αμφίδρομα. Η φιλία της Δανάης με τη Γωγώ αποτελεί το στήριγμα και την καταφυγή και των δύο σε πολύ δύσκολες καταστάσεις που περνούν. Ο φίλος Βασίλης, από την άλλη, καλείται να αντιμετωπίσει τον ίδιο του τον εαυτό, όταν, λόγω των περιστάσεων, είναι υποχρεωμένος να αποκαταστήσει την αλήθεια και την τάξη των πραγμάτων με τεράστιο ψυχολογικό κόστος, παραβαίνοντας κάθε αρχή επαγγελματικής δεοντολογίας και προσωπικών αξιών.
Το ψέμα, ως έμφυτο ανθρώπινο χαρακτηριστικό, λειτουργεί διττά: αρνητικά για τη Γωγώ, ως μέσο εξαπάτησης και προδοσίας εις βάρος της, ενώ από τους δύο άνδρες – ήρωες έχει διαμετρικά αντίθετη χρήση και λειτουργεί ως θετικός καταλύτης στη ζωή της Δανάης.
Η αγάπη για τη Βέροια και τις περιοχές όπου έζησε η συγγραφέας εκφράζεται με αναφορές στα τοπικά αξιοθέατα, στην ιστορία τους ακόμα και στη μυθολογία. Παρέχονται αξιόπιστες και ενδιαφέρουσες πληροφορίες και λειτουργούν ως ένας οδηγός που κεντρίζει την περιέργειά μας να επισκεφθούμε αυτά τα μέρη.
Παράλληλα με την εξέλιξη της ιστορίας, ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι η φύση έχει πρωταρχική σημασία, διότι επηρεάζει, διαμορφώνει και αντικατοπτρίζει τις συναισθηματικές καταστάσεις των κύριων προσώπων.
Αποθεώνεται και υμνείται η ομορφιά της μέσα από ζωηρές περιγραφές, παρομοιώσεις και μεταφορές που δημιουργούν τόσο εναργείς εικόνες στον αναγνώστη, ώστε να πιστέψει ότι και εκείνος, όλες τις εποχές, αποτελεί μέρος αυτής της φύσης που κουρνιάζει και κοιμάται τον χειμώνα, ανασταίνεται και ξεπροβάλλει την άνοιξη, πάλλεται από ζωή το καλοκαίρι και ημερεύει το φθινόπωρο. Το δάσος, τα βουνά, ο Αλιάκμονας, το χιόνι, οι ανθισμένες ροδακινιές, όλα είναι εξαιρετικά σημαντικά, πολλά προσωποποιούνται, ακόμα και τα άψυχα, όπως η πόλη ή το τζάκι, όλα παίζουν τον δικό τους ρόλο ως έμβια όντα που συμμετέχουν στη ζωή των ηρώων.
Θα σας διαβάσω ένα πολύ μικρό σχετικό απόσπασμα: (σελίδα 51, διάλογος ανάμεσα σε δύο δένδρα ).
«Μπα, ποιοι είναι αυτοί;» αναρωτήθηκε ο γεροπλάτανος.
«Πού θες να ξέρω;» του απάντησε ο νεότερος, «δε μας έχουν συνηθίσει σε τέτοιες επισκέψεις».
«Μου αρέσουν», συνέχισε ο γεροπλάτανος. «Χρόνια έχουν να μας τιμήσουν. Είδες πόσο χρήσιμοι αποδείχτηκε ότι είμαστε τελικά;»
«Τι εννοείς;» τον ρώτησε ο νεότερος.
«Εμείς σώσαμε αυτό το σπιτάκι από τις πλημμύρες και τις κατολισθήσεις. Αν δεν ήμασταν εμείς να ορθώσουμε το ανάστημά μας στους αέρηδες, ν’ απλώσουμε τις ρίζες μας και να κρατήσουμε τα ορμητικά νερά, το σπίτι θα είχε καταλήξει στο ποτάμι».
«Δίκιο έχεις, δεν το είχα σκεφτεί», απάντησε ο νεότερος.
«Ε! γι’ αυτό λένε “Γηράσκω αεί διδασκόμενος’’, που σημαίνει όσο θα μεγαλώνεις, πάντα θα μαθαίνεις, αρκεί να θέλεις ν’ ακούσεις, να είσαι ταπεινός κι όχι εγωιστής. Καιρός να σωπάσουμε όμως, για να μη τους τρομάξουμε κι είναι τόσο ερωτευμένοι!»
Αυτή η στιχομυθία εντάσσεται, επίσης, σε μια άλλη διάσταση του μυθιστορήματος, καθώς η μυθοπλασία αποτελεί το έναυσμα για τη συγγραφέα να μας δώσει το προσωπικό κοινωνικό στίγμα της. Αναδεικνύει τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, καθώς αυτά, με ευρηματικό τρόπο, ανακύπτουν μέσα από την καθημερινότητα των ηρώων, και εκφράζει τους προβληματισμούς, τις θέσεις και τις πεποιθήσεις της.
Η δράση ξεδιπλώνεται παράλληλα με τη διατύπωση των πιστεύω της. Θίγονται προβλήματα, όπως η παγκόσμια φτώχεια και η κοινωνική ανισότητα, η κλιματική αλλαγή, ο σεξισμός, η ενδοοικογενειακή βία, για να αναφέρω μόνο λίγα, που προκαλούν τον αναγνώστη να εξετάσει και τη δική του θέση σχετικά με αυτά τα ζητήματα. Συγχρόνως, παρατίθενται αποσπάσματα από τον Καζαντζάκη, τον Gabriel Garcia Marquez, τον Khalil Gibran και άλλους.
Στις ανθρώπινες σχέσεις και στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, όπως αυτά παρουσιάζονται στο πρωτόλειο της Βάσως Γαλάνη, ο καθένας από μας κάτι μπορεί να βρει που να τον αφορά και να τον αγγίζει.
(Η ομιλία της κ. Ιωάννας Παλιούρα στην παρουσίαση του βιβλίου στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στις 27/11/2021)
