Δημοψήφισμα σήμερα Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου στην ΠΓΔΜ, με τους πολίτες να καλούνται να ψηφίσουν υπέρ ή κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών η οποία επί της ουσίας – πέραν του τι λένε σε Ελλάδα και Σκόπια οι δυνάμεις που την υποστηρίζουν – προωθεί παραπέρα τους ευρωατλαντικούς σχεδιασμούς σε αντιπαράθεση με άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, όπως τη Ρωσία και βάζει το λαό μας και τους γειτονικούς λαούς των Δ. Βαλκανίων βαθύτερα στη δίνη των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και κινδύνων. Παράλληλα, η συμφωνία – σε αντίθεση με όσα ισχυρίζεται η κυβέρνηση – διατηρεί ολοζώντανο το «σπέρμα» του αλυτρωτισμού, αφού αποδέχεται τις ανιστόρητες θέσεις περί «μακεδονικού έθνους» και «μακεδονικής γλώσσας».
Το ερώτημα στο οποίο θα κληθούν να απαντήσουν περίπου 1,8 εκατομμύρια των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους της γείτονος, είναι το εξής: «Είστε υπέρ της ένταξης (της χώρας) στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, με την αποδοχή της συμφωνίας μεταξύ της Δημοκρατίας της Μακεδονίας και της Ελληνικής Δημοκρατίας;»
Αγωνιούν και οι Ευρωπαίοι και ΗΠΑ για το αποτέλεσμα του σημερινού δημοψηφίσματος στα Σκόπια, καθώς αυτό είναι ένας κρίκος στην υλοποίηση των σχεδιασμών τους. Να προχωρήσει η ενταξιακή πορεία των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων σε ΕΕ και ΝΑΤΟ, όπως ξεκάθαρα έχουν δηλώσει Ευρωπαίοι και ΝΑΤΟϊκοί αξιωματούχοι. Γι’ αυτό και έχουν πέσει «θεοί και δαίμονες» προκειμένου να πειστούν οι πολίτες της ΠΓΔΜ να υπερψηφίσουν τη συμφωνία. Ατελείωτη η «παρέλαση» των ΑμερικανοΝΑΤΟικών τις περασμένες βδομάδες στα Σκόπια (Μέρκελ: «ιστορική ευκαιρία που δίνεται μόνο μία φορά σε κάθε γενιά» κ.ά) και τα μηνύματα διαδέχονταν το ένα το άλλο (Τραμπ, Μακρόν κλπ.).
Η Ρωσία έχει πει ότι δεν θα λάβει θέση υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς, αλλά δυσφορεί με το ενδεχόμενο της περαιτέρω διεύρυνσης του ΝΑΤΟ στην περιοχή.
Παρά τις διαφωνίες συμφωνούν στο «στρατηγικό στόχο»
Παρά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών τον περασμένο Ιούνιο από τις κυβερνήσεις σε Αθήνα και Σκόπια, οι αντιδράσεις κατά της συμφωνίας είναι οξείες και στις δύο χώρες. Λίγες ημέρες πριν από το κρίσιμο δημοψήφισμα, η πλειονότητα των πολιτών της ΠΓΔΜ -από αυτούς που σκοπεύουν να δώσουν την ψήφο τους την Κυριακή- υποστηρίζουν τη συμφωνία. Ωστόσο, σημαντική μερίδα των πολιτικών δυνάμεων που εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο της ΠΓΔΜ προσπαθεί να μποϋκοτάρει τη διαδικασία. Οι δυνάμεις αυτές ελπίζουν ότι εάν η συμμετοχή κινηθεί κάτω του 50%, η διαδικασία μπορεί να κηρυχθεί άκυρη.
Την ίδια ώρα η αντιπολίτευση του κόμματος VMRO-DPMNE που ξεκίνησε χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία «προδοσία», επισημαίνοντας ότι «είναι επιβλαβής και πρέπει να απορριφθεί», πλέον – κατόπιν και των σχετικών «επαφών» με ευρωΝΑΤΟικούς παράγοντες – καλεί σε «ψήφο κατά συνείδηση», αποφεύγοντας δηλαδή να μποϊκοτάρει ανοιχτά το δημοψήφισμα, ενώ ούτε λίγο – ούτε πολύ αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμα και να υπερψηφίσει τις συνταγματικές αλλαγές εφόσον το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι θετικό. Παράλληλα υποστηρίζει ότι εάν το ποσοστό συμμετοχής στο δημοψήφισμα δεν ξεπεράσει το 50%, τότε αυτό πρέπει να ακυρωθεί.
Ο πρόεδρος της ΠΓΔΜ Γκιόργκι Ιβανόφ ήδη έχει ξεκαθαρίσει ότι θα απόσχει της ψηφοφορίας, διευκρινίζοντας ότι δεν αντιτίθεται στον «στρατηγικό στόχο» για ένταξη σε ΝΑΤΟ και ΕΕ αλλά στη συγκεκριμένη συμφωνία. Από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, μία ανάσα πριν από τις κάλπες της Κυριακής, ο Γκιόργκι Ιβανόφ πραγματοποίησε το ύστατο πλήγμα του, καθώς κάλεσε τους πολίτες της χώρας του να μην προσέλθουν στο δημοψήφισμα της 30ης Σεπτεμβρίου. Χαρακτήρισε, μάλιστα, τη Συμφωνία των Πρεσπών και οποιαδήποτε πρόθεση για την υπερψήφισή της ως «ιστορική αυτοκτονία». «Και είμαι πεπεισμένος πως εσείς, οι συμπολίτες μας, θα πάρετε επίσης αυτή τη συνετή απόφαση».
Η κυβέρνηση στα Σκόπια τονίζει ότι η συμφωνία δεν θέτει σε κίνδυνο την εθνική ταυτότητα της χώρας, υπογραμμίζοντας ότι αντιθέτως την ενισχύει σε διεθνές επίπεδο.
Ενδεικτικές του σκηνικού που έχει διαμορφωθεί είναι οι δημοσκοπήσεις. Επιβεβαιώνουν πως το διακύβευμα είναι η νομιμοποιητική συμμετοχή του λαού, καθώς φαίνεται να επικρατεί μεν το «Ναι», ωστόσο εκτός από αυτούς που δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν «Οχι», υπάρχει και ένα ποσοστό γύρω στο 40% που είτε εμφανίζεται απρόθυμο να πάει να ψηφίσει είτε επιλέγει ως πολιτική στάση να μποϊκοτάρει τη διαδικασία.
Οι κάλπες θα ανοίξουν στις 7:00 τοπική ώρα (8:00 ώρα Ελλάδας) και θα κλείσουν στις 19:00 τοπική ώρα (20¨00 ώρα Ελλάδας). Τα πρώτα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν από την Κρατική Εκλογική Επιτροπή της ΠΓΔΜ, αργά το βράδυ της Κυριακής.
Εκτός, όμως, από τους ίδιους τους γείτονες, με στραμμένο το βλέμμα στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας βρίσκεται και το Μέγαρο Μαξίμου, καθώς από το αποτέλεσμα θα εξαρτηθούν και οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα.
Η συμμετοχή
Στο δημοψήφισμα της Κυριακής το στοίχημα για τον πρωθυπουργό της χώρας Ζόραν Ζάεφ και των υποστηρικτών του «Ναι» δεν είναι μόνο η υπερψήφιση της συμφωνίας των Πρεσπών, αλλά και, κυρίως, το ποσοστό συμμετοχής. Πόσοι πολίτες θα επιλέξουν να πάνε στις κάλπες, νομιμοποιώντας με τον τρόπο αυτό το αποτέλεσμα. Δεν είναι απλό το ζήτημα, καθώς οι εκλογικοί κατάλογοι δεν έχουν επικαιροποιηθεί και περιλαμβάνουν πολύ περισσότερα ονόματα πολιτών από αυτούς που δύνανται να ψηφίσουν.
Λίγες μέρες πριν στην ερώτηση της γερμανικής εφημερίδας τι θα γίνει εάν η συμμετοχή δεν ξεπεράσει τελικώς το 50% που απαιτείται για να θεωρηθεί έγκυρο το δημοψήφισμα, ο Νικόλα Ντιμιτρόφ απάντησε ότι «η πρόκληση έγκειται στους ανακριβείς εκλογικούς καταλόγους. Επισήμως είναι καταγεγραμμένοι στη “Μακεδονία” περίπου 1,8 εκατομμύρια ψηφοφόροι. Εκτιμούμε όμως ότι 300.000 με 400.000 εξ΄ αυτών δεν βρίσκονται στη χώρα. […] Μας λείπουν εκείνοι οι άνθρωποι που τα τελευταία χρόνια έχασαν την ελπίδα τους ότι η “Μακεδονία” θα προοδεύσει ποτέ στην προσπάθεια ενσωμάτωσης στη Δύση. Περισσότεροι από 100.000 μετανάστευσαν από τη “Μακεδονία” στη Γερμανία, άλλοι τόσοι στην Ιταλία. […] Αυτό σημαίνει ότι αναλόγως με την περιοχή, χρειαζόμαστε μια πραγματική συμμετοχή της τάξης του 65-70% για να πετύχουμε το 50% που προβλέπεται».
Έτοιμος για βέτο φέρεται να είναι ο Πρόεδρος των Σκοπίων αν το αποτέλεσμα του δημοψήφισματος θα είναι οριακά «ναι». Συγκεκριμένα, σε περίπτωση, που επικρατήσει οριακά το «ναι», είναι δεδομένο πως ο Σκοπιανός πρόεδρος Γκιόργκι Ιβάνοφ θα εγείρει θέμα μη λαϊκής νομιμοποίησης του αποτελέσματος και θα θέσει βέτο για να μην προχωρήσουν οι συνταγματικές αλλαγές, που απαιτούνται για να κυρωθεί η συμφωνία.
Όμως και η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ είναι αποφασισμένη να προωθήσει τους ευρωατλαντικούς σχεδιασμούς, την τελευταία βδομάδα τόσο ο πρωθυπουργός Ζ. Ζάεφ όσο και ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Ντιμιτρόφ άφηναν ανοιχτό το ενδεχόμενο η παραπέρα υλοποίηση της συμφωνίας, με τις συνταγματικές αλλαγές που προβλέπονται, να συνεχιστεί κανονικά στη Βουλή της ΠΓΔΜ, ακόμα και στην περίπτωση που το δημοψήφισμα βγάλει «Ναι», αλλά δεν συγκεντρώσει τελικά την απαραίτητη συμμετοχή, το όριο του 50% των εκλογέων. Ο Ζόραν Ζάεφ επικαλείται το στοιχείο ότι το δημοψήφισμα έχει συμβουλευτικό και όχι δεσμευτικό χαρακτήρα και η εγκυρότητά του δεν συνδέεται με το ποσοστό συμμετοχής. Όλες δε τις προηγούμενες ημέρες, τόσο ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ, όσο και στελέχη της κυβέρνησής του σημείωναν ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα κριθεί από αυτούς που θα προσέλθουν να ψηφίσουν και όχι από αυτούς που θα απέχουν.
Σε αυτό θα έχουν και έξωθεν βοήθεια. Με διαρροές η «διεθνής κοινότητα» (ευρωατλανικοί που κόπτονται για τη συμφωνία) παρενέβη, αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα αναγνωρίσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αν υπέρ του «ΝΑΙ» ψηφίσουν 500-600 χιλιάδες πολίτες της ΠΓΔΜ.
Τελευταίος σκόπελος η βουλή
Δυτικός διπλωμάτης μίλησε στην DW διατηρώντας την ανωνυμία του και επισήμανε ότι οι ηγέτιδες δυνάμεις της ΕΕ και οι ΗΠΑ θα στηρίξουν τις θέσεις του Ζάεφ, εφόσον όμως το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος καταδείξει σαφή πλειοψηφία υπέρ της συμφωνίας με την Ελλάδα, ακόμη κι αν το δημοψήφισμα δεν έχει τελικά την επιθυμητή έκβαση για την κυβέρνηση στα Σκόπια.
Πάντως ακόμη κι αν η κυβέρνηση ξεπεράσει τον σκόπελο του δημοψηφίσματος, καλείται να εξασφαλίσει πλειοψηφία δύο τρίτων στη βουλή της χώρας προκειμένου να κυρωθεί η συμφωνία και να γίνουν οι προβλεπόμενες αλλαγές στο Σύνταγμα της ΠΓΔΜ. Χωρίς τη στήριξη του VMRO-DPMNE η συγκέντρωση τόσο ευρείας πλειοψηφίας είναι αδύνατη. Υψηλόβαθμος αξιωματούχος της κυβέρνησης στα Σκόπια δήλωσε, υπό τον όρο της ανωνυμίας στην DW, ότι η κυβέρνηση ελπίζει πως ο συνδυασμός μιας ισχυρής στήριξης του «ΝΑΙ» στο δημοψήφισμα και των διεθνών πιέσεων μπορεί να μεταπείσει τουλάχιστον μια μερίδα των βουλευτών της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Υπενθυμίζουμε ότι όταν υπογράφτηκε η Συμφωνία των Πρεσπών το κοινοβούλιο των Σκοπίων την επικύρωσε με 69 ψήφους έναντι 51. Στη συνέχεια, όμως, στις 26 Ιουνίου, ο πρόεδρος Γκεόργκι Ιβανόφ, που προέρχεται από την αντιπολίτευση (VMRO), αρνήθηκε να υπογράψει το κείμενο. Στις 5 Ιουλίου έγινε δεύτερη συζήτηση στο Κοινοβούλιο και το κείμενο υπογράφηκε από τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου που προέρχεται από αλβανόφωνο κόμμα. Το σχέδιο για το δημοψήφισμα εγκρίθηκε στις 30 Ιουλίου, με 68 ψήφους.
Η στάση των Αλβανόφωνων
Για τον Ολιβιέ Ντελόρμ, Γάλλο ιστορικό, ειδικόςγια τα Βαλκάνια και συγγραφέας του τρίτομου έργου, «Η Ελλάδα από τον 5ο αιώνα μέχρι σήμερα», από το 2000, φάνηκε πόσο εύθραυστο ήταν το οικοδόμημα της ΠΓΔΜ με την αλβανόφωνη μειονότητα. Σήμερα οι αλβανόφωνοι είναι μειονότητα, «χάρη όμως στο δημογραφικό δυναμισμό τους θα ξεπεράσουν τελικά τη σλαβική πλειοψηφία».
Σύμφωνα με τον ιστορικό, το θέμα του ονόματος δεν μοιάζει να τους απασχολεί ιδιαίτερα, γιατί κοιτούν περισσότερο προς τα Τίρανα ή την Πρίστινα και λιγότερο προς τα Σκόπια, αν και 2 αλβανόφωνα κόμματα συμμετέχουν στην τωρινή πλειοψηφία.
Σχετικά με το δημοψήφισμα, είναι άγνωστο για την ώρα κατά πόσο οι αλβανόφωνοι θα κινητοποιηθούν εκλογικά για να υποστηρίξουν τη συμφωνία. Ο δε προβληματισμός είναι, τι θα σημαίνει εάν το δημοψήφισμα περάσει χάρη στη δική τους ψήφο, με δεδομένο ότι η σλαβική πλειοψηφία ανατολικά είναι κατά της συμφωνίας.
«Εάν το δυτικό μέρος της χώρας ψηφίσει υπέρ και το ανατολικό κατά, θα βρεθούμε σε μια κατάσταση υψηλού κινδύνου. Θα φανεί ο καθαρά τεχνητός χαρακτήρας της δημιουργίας της ΠΓΔΜ που δεν υπάρχει, παρά διότι αποφασίσαμε ότι τα εσωτερικά σύνορα της Γιουγκοσλαβίας ήταν απαραβίαστα. Θα έχουμε στην πραγματικότητα ένα μέρος των Σλάβων ανατολικά που προσβλέπουν προς τη Βουλγαρία και ένα μέρος των αλβανοφώνων δυτικά που προσβλέπουν προς Αλβανία και Κόσοβο. Κατάσταση εξαιρετικά περίπλοκη», σύμφωνα με τον Ολιβιέ Ντελόρμ.
(Το σύνθημα στην αφίσα είναι το εξής: Τώρα είναι η ευκαιρία για τη δική μας τη γενιά Να μην περιμένουμε άλλα 27 χρόνια)
